Tebernüş Kireççi'ye SORU SOR

Adnan Menderes'in icraatları

27 Mayıs darbesinin ardından Yassıada’da yargılanarak İmralı’da idam edilen Türk Başbakan. Adnan Menderes, İstanbul’da önemli imar çalışmaları yapmış, İmar ve İstimlak Kanunları çıkartmıştır.



Adnan Mendres icraatları


Adnan Menderes kimdir?


Adnan Menderes 1899  yılında Aydın’da doğdu. 1950 ile 1960 yılları arasında başbakanlık yapan Adnan Menderes, 27 Mayıs 1960 askeri darbesinin ardından Yassıada’da yargılandıktan sonra 17 Eylül 1961 yılında İmralı’da idam edildi. Siyasi hayatına Serbest Cumhuriyet Fırkası ile başladıktan sonra Cumhuriyet Halk Partisi ve 

Demokrat Parti’de görev aldı.


Adnan Menderes’in İmar Planı nasıl gerçekleşti?


1957 yılında İstanbul’da imar çalışmalarına ağırlık veren Adnan Menderes, bu proje kapsamında toplam 10 bin evi istimlak ederek yıktı. Bu proje daha çok Adnan Menderes’in İstanbul için; batılı-modern bir kent haline getirmek için hazırlandı. 9 Temmuz 1956 tarihinde 6785 sayılı İmar Kanunu kabul edildi. Daha sonrasında ise istimlak yapabilmek için 6830 sayılı İstimlâk Kanunu çıkartıldı.


İmar düzenlemeleri ile ilgili çalışmaları şunlardır:


Sirkeci - Florya Sahil Yolu, Ordu Caddesi, Vatan Caddesi, Millet Caddesi, Eminönü-Unkapanı Yolu, Atatürk Bulvarı’nın genişletilmesi, Saraçhane'deki Masif Belediye Sarayı’nın yapılması, Beyazıt Meydanı Düzenlemesi, Babaros Bulvarı’nın açılması, Maslak güzergâhından geçen Levent-Sarıyer Asfaltı, Perşembe pazarındaki Karaköy-Azapkapı bağlantısı, Karaköy-Tophane arasındaki Kemeraltı Caddesi, Tophane’den Bebek’e kadar uzanan sahil yolunun genişletilmesi, Eyüp Meydanı 'nın düzenlenmesi, Üsküdar İskele Meydanı’nın açılması, Salıpazarı ve Haydarpaşa Liman Tesisleri, Üsküdar-Beykoz Sahil Yolu.


Adnan Mendres’in imar planı çıkarma sebepleri ise şöyle açıklandı: Kent içi trafiği rahatlatmak, Meydanların ve camilerin çevrelerinin açılması, Camilerin ve dini yapıların restorasyonunun yapılması.


Adnan Menderes’in, İstanbul İmar Planı düzenlemeleri kapsamında yapılan yollar için birçok tarihi yapı yıkıldı. Kent içi ulaşımı motorlu araçlara yönlendiren Adnan Menderes, Metro sistemini ise boşa giden para olarak gördüğü için pek ilgilenmedi. Sanayinin gelişmesi ile birlikte gecekondulaşmada hızlandı. 1960 - 65 yılında Türkiye'deki iç göçün %22'si İstanbul'a yönelik gerçekleşirken, 1962'de 78.000 olan gecekondu sayısı, 10 yıl sonra 195.000'e çıktı.


1957 yılında Prof. Hans Högg, Adnan Menderes tarafından İstanbul’a çağrıldı daha sonra 1958 yılında ise İtalyan Prof. Luigi Piccinato İstanbul planlamasının başına getirildi.


Adnan Menderes döneminde yıktırılan camiler hangileridir?


-1465 tarihinde inşa edilmiş olan tarihi Murat Paşa Camii, Vatan Caddesi yapılırken 1957'de yıkılmıştır.

-Pertevniyal Lisesi yakınlarında bulunan Tarihi Oruç Gazi Camii, 1956 yılında yol yapım çalışmaları sırasında yıktırılmıştır.

-Yeni kapı yakınlarında Fatih döneminden kalma 1479 tarihli Çakır Ağa Camii, yol yapım çalışmaları nedeniyle 1958'de yıkılmıştır.

-Aksaray'da Vatan Caddesi’nin başlangıcında yer alan Fatih döneminden kalma Camcılar Camii ve çeşmeleri, 1957 yılında yol yapım çalışmaları nedeniyle yıkılmıştır.

-Aksaray'da1555 yapımı tarihi Kazasker Abdurrahman Camii 1957'de yol yapım çalışmaları nedeniyle yıkılmıştır.

-Karaköy Kabataş arasında bugünkü Mimar Sinan Üniveristesi'nin tam karşısındaki Salıpazarı Süheyl Bey Camii 1957'de yol yapım çalışmaları sırasında yıkılmıştır.

-Karaköy Kabataş arasındaki 1878-1879 yapımı, özgün mimariye sahip çok nadide eserlerden biri olan Karaköy Mescidi veya camisi 1958'de yol yapım çalışmaları sırasında yıkılmıştır.

-Karaköy Kabataş arasındaki 2.Mahmut döneminden kalma, 1826 yapımı tarihi Nusretiye Camii ve sebili 1958'de yol yapımı sırasında tahrip edilmiştir.

-Karaköy Kabataş arasındaki Mimar Sinan eserlerinden, Kılıç Ali Paşa Camii ve dükkanları 1958'de yol yapım çalışmaları sırasında tahrip edilmiş, bazı duvarları yıkılarak yeniden yapılmıştır.



Adnan Mendres icraatları

Aydın Boysan


Aydın Boysan, Adnan Menderes’in “İstanbul İmar Planı” hakkında sözleri ne oldu?


Aydın Boysan, İstanbul imarında yapılanları şu şekilde ifade etmektedir:


Eski İstanbul sanki dilimlendi. Yeni caddeler-meydanlar şebekesi ağı,  suriçi eski İstanbul’un üstüne çöktürüldü. Her açılan bulvar, şehrin bağrında yüzlerce metre genişlikte şehir şeritlerini kazıdı-kaldırdı. Arada kalan yerlerdeki arazi parçalarına, yüksek katlı bitişik nizam yapı ruhsatları verildi. Nüfus yığılması, düşüncesizce teşvik edildi. İstanbul Üniversitesi, hatta Belediyenin kendisi gibi kuruluşlar, vahşi kitleli binalarla şehrin eski mahallelerine ve tarihi bölgelerine yayıldı. Eski İstanbul’un üzerine yeni bir İstanbul çöktü ve eskisini tarihe gömdü. Eski İstanbul’dan hâlâ gözle görülebilenler, gömülen tarihi şehrin sanki mezar taşlarıdır.


Adnan Menderes tarafından yok edilen Karaköy-Kabataş arasındaki tarihi yapılar hangileridir?



2.Abdülhamid Çeşmesi: 2.Abdülhamid tarafından 1319 yılında İtalyan Mimar Raimondo d’Aronco’ya yaptırıldı. Mermerden oluşan bu çeşme, Osmanlı mimarisinin barok usulü mimarisinin terkedildiği dönemde yaptırılmış olsa da önünde bulunan Nusretiye Cami’ne uyum sağlaması açısından bu üslupla tasarlandı.


Karabaş Hamamı: Beyazıd Devrinde inşa edilen bu yapı, Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu’nun muhafaza kararına rağmen yıktırıldı ve yerine belediye bahçesi yapıldı.


Adnan Mendres icraatları

Emin Ağa Sebili ve Çeşmesi




Emin Ağa Sebili: Dolmabahçe Cami karşısında yer alan bu yapı da 1957 yılında yol yapım çalışmaları sonucu yıkıldı. 1964 yılında ise yerine tekrar monte edildi fakat eskisi gibi pek bir anlamı kalmadı.



Adnan Mendres icraatları

Eski Vatan Caddesi



Adnan Mendres icraatları

Vatan Caddesi'nin son hali



Vatan Caddesi nasıl yapıldı?


İstanbul’un Fatih ilçesinde yer alan Vatan Caddesi’nin asıl adı, Adnan Menderes Bulvarı’dır.  Aksaray Meydanı'nda, Valide Sultan Camii ile Topkapı surları arasında, eski Bayrampaşa Deresi vadisi boyunca kuzeybatı-güneydoğu yönünde doğrusal olarak uzanan bir caddedir. 1956-1957 yılları arasında dönemin başbakanı olan Adnan Menderes tarafından, İstanbul’un imar düzenlemeleri kapsamında yapıldı.



Adnan Mendres icraatları


Millet Caddesi nasıl bir yapıdır?


İstanbul Fatih ilçesinde yer alan Millet Caddesi, Aksaray kavşağından başlamakta olup İstanbul Surları’nın Topkapı noktasına kadar uzar. Resmi adı Turgut Özal Millet Caddesi olan bu yol, 1956-1959 yılları arasında Andan Menderes tarafından genişletildi. İnşaatına 1950’li yıllarda başlamış olup, genişletilme çalışmaları sırasında çevresinde yer alan birçok tarihi yapı da yıkılmıştır.



Adnan Mendres icraatları


Adnan Mendres icraatları


Adnan Mendres icraatları


Beyazıt Meydanı bugünkü haline nasıl geldi?


Bizans döneminde Teodosyus Forumu olan meydan, İstanbul fethinden sonra 1454 yılında,  İmparator Konstantin'in kapitolünün yerinde Eski Saray'ın kurulmasıyla bir saray meydan niteliği kazandı. 1855 yılında meydan düzenlemeleri ile birlikte Beyazıt Meydanı’nda da birtakım düzenlemeler yapıldı. 1866 yılında, Seraskerlik Dairesi olarak kullanılan Eski Saray binaları yıkılarak yerlerine, daha sonraları İstanbul Üniversitesi'ne verilen Harbiye Nezareti binası yapıldı. 1923-1924 yılları arasında İstanbul Belediye Başkanlığı yapan Ali Haydar Yuluğ zamanında Yüksek Mimar Asım Kömürcüoğlu'nun tasarımıyla yeniden düzenlendi.


Adnan Mendres’in İmar Planı hazırlaması ile birlikte Beyazıt Meydanı da bu düzenlemelerden payını aldı. 1956-57'de Ordu Caddesinin genişletilmesi amacıyla tarihi Simkeşhane'nin ve Hasan Paşa Hanı'nın Meydan'a bakan cepheleri ve kuzey bölümleri yıkıldı. Daha sonra, meydanla ilgili olarak Sedad H. Eldem'e hazırlatılan proje, Belediye'ce değiştirilerek uygulandı ve havuzlu meydan ortadan kaldırıldı. 


1960 yılında yapılan 27 Mayıs İhtilali sonrasında Beyazıt Meydanı inşaat halinde kaldı. Bu olaydan sonra İstanbul Belediye Başkanı seçilenler proje geliştirmeye başladı. Prof. Piccinato, Prof. Högg ve Turgut Cansever Beyazıt Meydanı için proje geliştirmek için görevlendirildi. Turgut Cansever’in başına geçtiği Beyazıt Meydanı projesi, yayalaştırma yoluna gidildi. Fakat askeri yönetim yerini sivil yönetime bırakınca Turgut Cansever görevinden alındı ve Beyazıt Meydanı, bitmemiş hali ile günümüze kadar geldi. 



Önerilen Bağlantılar : TOKİ Aksaray kura