2012’de başlatılan Kentsel Dönüşüm Projesi, gecekonduları yıkıp yerine depreme dayanıklı çağdaş konutlar yapmak iddiasındadır.
Gecekondu nedir?
Gecekondu; yapı ve imar kurallarına aykırı olarak yapılan konutlardır. Gerçek veya tüzel kişilerin arazi ve arsaları üzerine yapılan kaçak yapılara gecekondu denir. Gecekonduları daha çok kırsal bölgelerden kente göç eden insanlar yapar. Bir gecede başlanılıp tamamlandığı için gecekondu ismini alır.
Gecekondu kelimesi, Türk Dil Kurumu’nun (TDK) Türkçe sözlüğünde “İmar ve yapı kanunlarına aykırı olarak başkalarına veya kamuya ait arazi veya arsalar üzerinde toprak sahibinin bilgisi ve rızası olmaksızın acele yapılmış konut, kondu” ve “Acele ile yapılıvermiş, derme çatma yapı” anlamlarına karşılık gelir.
Büyükşehirlere göç eden insanların daha çok kamu arazileri üzerine diktikleri tapusuz, imarsız kaçak yapılardır. Bir gecede yapılabildikleri için bu ismi almıştır. Gecekondulaşmayı önlemek için kanun çıkarılsa da oy kaygısıyla bu bölgelere belediye hizmetleri götürülmüştür.
Gecekondulaşma nasıl başladı?
Türkiye’de gecekondulaşma 1940’lı yıllardan sonra başladı. Sanayileşme ile birlikte köyden kente olan göçler arttı. Bu yüzden cebinde parası olmadan kırsal bölgelerden kente gelen insanlar, bir gece içinde yapabilecekleri konutları yapmaya başladı. Bu yapılara gecekondu dendi. İzinsiz, kurallara uyulmadan yapılan gecekondular ile çarpık kentleşme yaşanmaya başlandı. Kentlerde nüfusun artması ve gecekondulaşmanın ilerlemesi ile birlikte 1966 yılında 775 sayılı Gecekondu Kanunu çıktı.
Gecekondulaşma daha çok İstanbul, İzmir, Ankara ve Adana bölgelerinde yaşandı. 1980 döneminde 12 Eylül ile gecekondulaşma durdu.
Türkiye’de yıllara göre gecekondulaşma oranları nedir?
1948 yılı: 52-30 bin gecekondu
1953 yılı: 80 bin
1960 yılı: 240 bin
1983 yılı: 1,5 milyon
2000’li yılların başı: 2.200
Gecekondulaşma ve Kentsel Dönüşüm projesi:
Çarpık kentleşmenin yoğun olarak yaşandığı Türkiye’de imar sorunları yaşanmaya başladı. Bu yüzden 2000’li yılların başında Kentsel Dönüşüm Proje olgusu gelişmeye başladı. Bu projede amaç; toplu konutlar inşa etmek, sağlıksız ve kaçak yapılarda yaşayan dar gelirli insanları konut sahibi yapmak ve daha yeşil yaşanabilir ortamlar yaratmaktı. Bu proje kapsamında başlanan çalışmalar, kaçak yapıların, sağlıksız binaların yıkılması ve yerine modern, deprem yönetmeliğine uygun konutların yapımına başlandı. Gecekondu mahalleleri yavaş yavaş ülke genelinde boşaltılarak, inşa çalışmaları devam etti. Gecekondularda yaşayan ailelere ise yapılan toplu konutlarda uygun fiyatlara kiralandı ya da satıldı. Bir başka seçenek ise kira yardımıydı. Dar gelirli ailelere yapılan bu teşvikler sayesinde daha yeşil, daha düzenli şehirler oluşturulmaya başlandı.
İstanbul’da gecekondu mahalleleri nerelerdedir?
1. Tarlabaşı
2. Sarıgazi
3. Esenler
4. Sulukule
5. Ümraniye
6. Fikirtepe
7. İzmir-Turan Mahallesi
8. Sultanbeyli
9. Maltepe-Başıbüyük Mahallesi
10. Kartal
11. Tuzla-Şifa Mahallesi
12. Fatih
13. Beyoğlu
14. Zeytinburnu
15. Sarıyer-Armutlu Mahallesi
16. Üsküdar
17. Küçükçekmece
Gecekondu Kanunu neden bahsediyor?
Gecekondu Kanunu 1.ve 2.maddesine göre kanunun amacı şöyledir:
Gecekondu imar ve yapı işlerini düzenleyen mevzuata ve genel hükümlere bağlı kalmaksızın kendisine ait olmayan arazi ve arsalar üzerinde sahibinin rızası alınmadan yapılan izinsiz yapılar kastedilmektedir. Mevcut gecekonduların ıslahı, tasfiyesi, yeniden gecekondu yapımının önlenmesi ve bu amaçlarla alınması gereken tedbirlerin bütünü olarak ifade edilebilir.