Sydney Opera Binası 28 Haziran 2007 tarihinde Dünya mirası seçildiğinde, hayattayken eseri bu ünvanı alan ikinci tasarımcı oldu. Jorn Utzon, Sydney Opera ve Kuveyt Ulusal Meclisi’nin yanısıra ülkesi Danimarka’da da bazı binaları tasarladı.
Jorn Utzon
Jorn Oberg Utzon kimdir?
Doğum: 9 Nisan 1918
Kopenhag, Danimarka
Ölüm 28 Kasım 2008 Kopenhag, Danimarka
Alanı: Mimar
Etkin yıllar: 1949 - 2008
Etkilendikleri: Alvar Aalto, Frank Lloyd Wright
Ünlü yapıtları: Sydney Opera Binası
Ödüller: Pritzker Mimarlık Ödülü
Jorn Oberg Utzon, 09 Nisan 1918’de dünyaya geldiği Danimarka’nın başkenti Kopenhag’da 28 Kasım 2008 tarihinde hayata gözlerini kapayan mimardır. Dünyaca ünlü Sydney Opera Binası’nı tasarlayan Utzon, Sydney Opera Binası 28 Haziran 2007 tarihinde Dünya mirası seçildiğinde, hayattayken eseri bu ünvanı alan ikinci tasarımcı oldu.
Sidney Opera Binası hakkında detaylı bilgiler için tıklayın!
Danimarka medyası, Sydney Opera Binası’nın tasarımcısı Jorn Utzon’un, kalp krizinden öldüğünü duyurdu. Sydney Opera Binası, 2007 yılında BM örgütü UNESCO tarafından dünya mirası listesine eklenmişti. Utzon, Kuveyt Ulusal Meclisi’nin yanısıra ülkesi Danimarka’da da kimi binaları tasarlamıştı.
Utzon, 1957 yılında beklenmedik biçimde Sydney Opera Binası’nın tasarım yarışmasını kazanmıştı. Utzon, 2003 yılında dünyanın önde gelen mimarlık ödüllerinden Pritzker Ödülü’ne de layık görülmüştü.
Her ne kadar o güne kadar altı adet yarışmayı kazanmışsa da, bu yarışma uluslararası düzeyde kazandığı ilk yarışma oldu. Yarışmanın jüri üyelerinden ünlü mimar Eero Saarinen bu projeyi “dahiyane” olarak nitelendirerek başka hiçbir tasarımı onaylamayacağını duyurdu.
Farklı mimarisiyle dünyaca tanınan Sydney Opera Binası’nın Danimarkalı mimarı Jorn Utzon, 29 Kasım 2008 günü 90 yaşında öldü.
Jorn Utzon nerede eğitim aldı?
Jorn Utzon, Kopenhag’da, gemi mühendisi bir babanın oğlu olarak, dünyaya geldi. 1937 yılında Danimarka Kraliyet Sanat Akademisi’nde mimarlık okumaya başladı. Daha sonraları ünlü mimar Alvar Aalto ile çalıştı. Sonraları da Frank Lloyd Wright’in ABD’nin Arizona eyaletinde yer alan okulunu ziyaret etti. 1950 yılında Kopenhag’da kendi mimarlık ofisini açtı.
Sidney Opera Binası yarışmasını kazandıktan sonra neler oldu?
Jorn Utzon, yarışmayı kazanmasının ardından şematik tasarımda yer alan kabuk şekilleri geliştirmeye devam etti. Bu süreç içinde karşılaşttığı ilk büyük zorluk, iktidarda olan Cahill hükümeti'ninin bu projeye bir an önce başlaması için kendisine baskı uygulaması oldu. Proje 1959 yılında Ove Arup ve Ortakları adlı bir şirkete ihale edildi ve 1959 yılında, Jorn Utzon Danimarka’da iken inşaata başlandı.
Oldukça zor bir şekle sahip olan kabukların nasıl inşa edileceği sorusu mühendisleri uzun bir süre zorladı. Bu sorun bizzat Jorn Utzon tarafından 1961 yılında önerilen bir yöntemle halledildi. 1965’li yıllarda Avusturalya federal yönetiminin başına gelen Liberal Parti Başkanı Robert Askin bu projeye açıkça karşı çıkanlardandı. Kamu Hizmetleri Bakanlığı’na getirilen David Hughes ise bu projeye başkanından da daha olumsuz yaklaşıyordu. Bakan ile çatışmalar yaşamaya başlayan mimar en sonunda Şubat 1966 tarihinde görevinden istifa etmek zorunda kaldı ve bir daha dönmemek üzere Avustralya'dan ayrıldı.
Jorn Utzon’un hayatının son dönemleri nasıl geçti?
Jorn Utzon projeyi bırakmak zorunda kaldığı zaman projenin büyük kısmı, özellikle kabukların inşaatı tamamlanmıştı ve tüm masraflar sadece 22.9 milyon dolar civarındaydı. Orijinal tasarımdan son derece uzak olan yeni iç mimari projesi ise 103 milyon dolara maloldu. Syndey Opera Binası 1973 yılında tamamlandı ve Kraliçe II. Elizabeth tarafından kullanıma açıldı. Jorn Utzon davet edilmediği gibi isminden de açılış töreninde bahsedilmedi. Ancak 17 Mayıs 1985 tarihinde Jorn Utzon’a Avusturalya’nın en önemli nişanlarından “Companion of the Order of Australia” verildi ve Sydney Opera Binası’nın özellikle giriş kısmınin yeniden tasarlanması için davet edildi.
Jorn Utzon, Pritzker Mimarlık ödülünü ne zaman kazandı?
2003 yılında ise mimarlık alanındaki en prestijli ödüllerden birisi kabul edilen Pritzker Mimarlık Ödülü’nü kazandı. Mart 2006 tarihinde Kraliçe II. Elizabeth, Jorn Utzon’un yeniden tasarladığı Sydney Opera Binası bölümlerinin açılışını yaptı. Sağlık durumu kötüye giden mimar, inşaat sürecinde Danimarka’dan Avusturalya’ya gidemediği gibi, açılış törenine de katılamadı. Törene kendisi adına, mimar olan oğlu Jan Utzon katıldı. Sydney Opera Binası 28 Haziran 2007 tarihinde Dünya mirası listesine alındı.
Jorn Utzon, 29 Kasım 2008 günü uykusunda bir kalp krizi sonucu Kopenhag'da vefat etti. Öldüğünde 90 yaşında olan mimarın, geçmişte geçirdiğı birkaç kalp ameliyatı nedeniyle zaten zayıf düştüğü ve bu nedenle öldüğü bildirildi.
Jorn Utzon’un ünlü projeleri hangileridir?
1949–1951: Su Kulesi, Bornholm, Danimarka
1950–1952: Kendine Ait Müstakil Evi, Hellebæk, Danimarka
1953–1955: Middelboe Evi, Holte, Danimarka
1956–1960: Kingo Evleri, Elsinore, Danimarka
1954–1966: Elineberg Evleri, Helsingborg, İsveç (Erik ve Henry Andersson tarafından inşa edilmiştir)
1956–1958: Planetstaden Toplu Konutları, Lund, İsveç (Erik ve Henry Andersson tarafından inşa edilmiştir)
1956–1973: Sydney Opera Binası, Sydney, Avustralya
1959–1965: Fredensborghusene, Fredensborg, Danimarka
1959–1960: Melli Bankası, Tahran, İran
1962–1966: Hammershoj Sağlık Merkezi, Elsinore, Danimarka (Birger Schmidt tarafından inşa edilmiştir)
1968–1976: Bagsværd Kilisesi, Bagsværd, Danimarka
1969: Espansiva inşaat sistemi, pre-fabrik aile evleri, Danimarka
1971–1973: Can Lis (Kendine ait müstakil ev), Majorca, İspanya
1972–1984: Kuveyt Ulusal Meclis Binası, Kuveyt şehiri, Kuveyt
1985–1987: Paustian Mobilya Dükkanı, Kopenhag, Danimarka
1991–1994: Can Feliz, Majorca, İspanya
1989 Skagen Odde Doğa Merkezi, Danimarka (oğlu Jan Utzon tarafından 1999-2000 tarihleri arasında tamamlanmıştır)
Jorn Utzon hangi ödüllerin sahibi olmuştur?
1978 RIBA Kraliye Altın Madalyası
1982 Alvar Aalto Madalyası
1992 Sir John Sulman Madalyası
1992 Wolf Ödülü
1998 Sonning Ödülü
2003 Pritzker Mimarlık Ödülü
(Kaynak: Vikipedi)