Yapılarda dört köşe kalın keresteden, demirden veya betonarmeden yapılmış yatay destek parçasıdır. Kiriş, döşemeden gelen yükleri taşıyıcıya aktarır ve eğilmeye dayanıklıdır.
Kiriş ne demektir?
Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğüne göre ‘kiriş’in mimarlıktaki anlamı; dört köşeli ve kalın keresteden ya da demir veya betonarmeden yapılan yatay destek parçasıdır.
Kirişin diğer anlamları ise; telli müzik aletlerinin bazılarında hayvanların kıllarından yapılan tellerdir. Ayrıca oklarda bulunan yayın iki ucu arasında yer alan esnek teldir. İnsan ve hayvan kaslarında bulunan bu kasları kemiklere ve başka organlara bağlayan beyazımsı bir kordondur.
Depremlerde kirişin önemi nedir?
Kirişler, yapılardaki ağırlıkları tutan elemanlardır. Kenar kirişleri, balkon kirişleri olmak üzere iki kiriş türünden bahsedebiliriz. Bu kirişler herhangi bir darbe ve deprem sırasında ağırlıkları eşit olarak yaymaya ve yapıyı ayakta tutmaya yarar. Yapılması gerektiği düzlemde yapılmayan kirişlerde patlamalar oluşabilir. Bu yüzden agrega ve etriyeleri orantılı, düzgün bir şekilde oluşturulmalıdır.
Deprem sırasında kiriş ya da eşik altında bulunmak kirişlerin özelliklerinden kaynaklanmaktadır. Yapılarda yıkılmayan veya hayat kurtarıcı olarak görülen kirişler, doğru ölçülerde yapıldığı takdirde bu tezi doğrulamaktadır.
Kirişlerde kullanılan demirin nervürlü olması da kirişi sağlamlaştıran bir yapı elemanıdır.
Pas payı; Kiriş içindeki çekme veya basınç donatısının ağırlık merkezinden betonun dış yüzüne olan mesafesidir. Birimi cm’ dir. Varsayılan değeri d’=3 cm’ dir.
Depremlerde hasar görmüş kirişleri güçlendirme metodlarından biri katman ekleme işlemidir. Bu işlemde düşey yükler altında yetersizliği anlaşılmış olan betonarme kirişin alt ve/veya üst yüzüne içinde yeni boyuna donatı olan betonarme bir katman eklenir.
Kiriş nasıl güçlendirilir?
Depremde hasar görmüş kirişler çelik manto ya da betonarme manto metodları ile güçlendirilir. Çelik mantonun faydaları; süneklik ve kolonun eksenel yük kapasitesi artırılabilir. Betonarme manto sistemi ile düşey yük kapasitesi artar, moment kapasitesi artar, kesme kapasitesi ve süneklik artar.