Kuzey Irak'taki Kerkük ve diğer üretim sahalarından elde edilen ham petrolü Ceyhan (Yumurtalık) Deniz Terminali'ne ulaştıran boru hattına ek olarak hayata geçirilen yeni bir petrol boru hattıdır. Kuzey Irak'ın yaptığı yeni petrol boru hattından ilk akışın Aralık 2013’te gerçekleşmesi bekleniyor. Yeni hattın Kerkük – Ceyhan ile bağlanması gündemde.
Mevcut durumdaki Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hattı ne zaman kuruldu?
Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hattı, 27 Ağustos 1973 tarihinde, Türkiye Cumhuriyeti ile Irak Cumhuriyeti Hükümetleri arasında imzalanan Ham Petrol Boru Hattı Anlaşması çerçevesinde Irak’ın Kerkük ve diğer üretim sahalarında üretilen ham petrolün Ceyhan (Yumurtalık) Deniz Terminaline ulaştırılması amacıyla inşa edilmiştir. 40” çapında, 986 km. uzunluğunda ilk hat 1976 yılında işletmeye alınmış ve ilk tanker yüklemesi 25 Mayıs 1977 tarihinde gerçekleştirilmiştir.
1983 yılında başlayıp, 1984 yılında tamamlanan I. Tevsii projesi ile boru hattının kapasitesi 35 Milyon ton’dan 46.5 Milyon ton’a yükselmiştir.
I. Boru Hattı'na paralel olan ve 1987 yılında tamamlanan II. Tevsii Projesi kapsamında, birinci boru hattına paralel olarak yapılan, 46” çapında ve 890 km. uzunluğundaki ikinci boru hattı ile de yıllık taşıma kapasitesi 70.9 Milyon ton’a yükseltilmiştir.
IRAK TÜRKİYE TOPLAM
I.HAT 345 641 986 km.
II.HAT 234 656 890 km.
TOPLAM 579 1.297 1.876 km.
Kerkük – Ceyhan Petrol Boru Hattı ne zaman kapandı, ne zaman açıldı?
Körfez Krizi sırasında Birleşmiş Milletler'in (BM) Irak'a uyguladığı ambargo nedeniyle Ağustos 1990'da işletmeye kapatılan Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hattı, BM'nin 14 Nisan 1995 tarih ve 986 sayılı kararına istinaden, 16 Aralık 1996 tarihinde, sınırlı petrol sevkiyatı için tekrar işletmeye alınmış olup, altışar aylık dönemler itibariyle petrol sevkiyatına devam edilmektedir.
Birleşmiş Milletler tarafından Irak'a verilen izinler doğrultusunda 2012 yılında Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hattı ile taşınan ham petrol miktarı 145,626 Bin Varildir.
Kuzey Irak – Türkiye arasındaki yeni petrol hattı ne zaman hizmete açılacak?
Reuters'a bilgi veren yetkililer ve görüşmelere yakın kaynaklar, varılan mutabakatta hem petrol hem de doğalgaz
konularının olduğunu ve bu çerçevede Kuzey Irak'ın günlük petrol ihracatının ilerleyen dönemde 2 milyon varile ulaşırken, başlangıçta Türkiye'ye yılda 10 milyar metreküp doğalgaz akışının sağlanacağını söylediler.
Merkezi Irak hükümeti ise Kuzey Irak'ın bağımsız olarak petrol ihraç etmesine ve Türkiye ile doğrudan projeler üretmesine tepki gösteriyor. Türkiye ile Kuzey Irak arasında son dönemde enerji konusunda atılan adımlar Ankara ve Bağdat arasında gerilime neden olmuştu.
6 Kasım 2013 tarihli habere göre; görüşmelere yakın bir kaynak, "Anlaşmanın dört ana ayağı doğalgaz, petrol, sahalar ve boru hatları. Bunların hepsinin teknik müzakereleri yapıldı. Ana konularda yüzde 100 anlaşma sağlandı. Geriye kalan bazı detaylar da haftalarla ifade edilecek bir zamanda tamamlanacak" dedi.
Rusya, İran ve Azerbaycan'dan doğalgaz, Nijerya ve Cezayir'den LNG alan Türkiye doğalgazda kaynak sayısını artırmayı aynı zamanda maliyetlerini azaltmayı hedefliyor. Bu kapsamda Türkiye Irak'ın tamamını önemli bir kaynak ülke olarak görüyor.
"Bu kapsamda ilk gazı Türkiye'ye Genel Enerji getirecek. Kuzey Irak'tan gaz gelişi yıllık en az 10 milyar metreküp ile başlayacak ve ardından 10-20 milyar metreküpe çıkacak" diyen kaynak, ilk gazın Türkiye'ye gelişinin 2016 sonu veya 2017 başında olabileceğini kaydetti.
Sürece yakın kaynak, Turkish Energy Company'nin (TEC) Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi ile gaz alım anlaşması imzalayacağını kaydederek, "Eş zamanlı olarak da Kuzey Irak, kendi bölgesindeki üreticilerle gaz tedarik anlaşması imzalayacak. Burada 3-4 milyar dolarlık bir yatırımdan bahsediyoruz. Gaz boru hattının yapımı dahil... Gazın ilk gelişi 2017 başını bulabilir, inşaatın başlaması da gelecek sene içinde olabilir. Bu konudaki ön mühendislik aşaması bitirildi. Burada ortaklıklar da yapılabilir" dedi.
Irak merkezi yönetimi, Erbil'in hidrokarbon kaynaklarını Bağdat'ın onayı ve izni olmadan dünya pazarlarına ulaşmasına karşı çıkıyor.
Aynı kaynak, "Gaz anlaşmasındaki fiyat Türkiye'nin Rusya, Azerbaycan ve İran'dan aldığından daha düşük" dedi.
Enerji Bakanı Taner Yıldız geçen hafta, Türkiye'nin artan enerji talebini karşılamak için kaynak çeşitliliğine gitmesi gerektiğini, son dönemde Irak ile gündeme gelen enerji projelerinde taraf tutulmasının söz konusu olmadığını belirterek, Türkiye'nin enerji sınırlarını genişletmek durumunda olduğunu söylemişti.
Aynı kaynak, boru hattının güzergahının henüz netleşmediğini ifade ederek, "Gaz başlangıçta Genel Enerji'nin Miran ve Bina Bawi sahalarından gelecek. Hem gaz hem petrolde esas üretim önümüzdeki iki-üç yılda çıkacak yeni üretime geçen sahalarla beraber olacak" dedi.
Dünyanın en zengin hidrokarbon kaynaklarını elinde bulunduran Irak'ın kuzeyinde son yıllarda önemli keşifler yapılmış ve bu durum yeni aramalar için enerji şirketlerini cesaretlendirmişti.
Bir başka yetkili ise Kuzey Irak'tan gelecek olan gazın Türkiye ile Azerbaycan'ın önderliğinde yapılacak olan TANAP hattı üzerinden Avrupa'ya ulaştırılabileceğini belirterek, "Türkiye'nin mevcut hatları ile Kuzey Irak'tan doğalgaz almak için çok az bir çalışma yapılması gerekecek. Kuzey Irak'ta bunun için yapılacak olan boru hattında Türkiye de rol alabilir" dedi.
Geçen yıl toplam 45.2 milyar metreküp doğalgaz tüketimi olan Türkiye'nin bu yıl tüketim tahmini 47.6 milyar metreküp düzeyinde bulunuyor.
Türkiye tükettiği doğalgazın yaklaşık yüzde 98'ini ithal ediyor.
ARALIK AYINDA BAŞLAR
Kuzey Irak'ın yaptığı yeni petrol boru hattının neredeyse tamamlandığını ve Aralık ayında ilk akışın başlayabileceğini kaydeden kaynak, "Bu hattan tam kapasite akış gelecek yıl ilk çeyrekte olabilir. Bu hat Kerkük-Ceyhan'a bağlanınca buraya günlük en fazla 600,000-700,000 varil petrol konulabilir. Ayrıca ikinci boru hattı devreye girecek" dedi.
Irak petrollerinin dünya pazarlarına ulaşmasında önemli güzergahlardan olan Kerkük-Ceyhan hattı halen tam kapasite kullanılamıyor.
Kuzey Irak Enerji Bakanı Ashti Hawrami tarafından geçen hafta İstanbul'da açıklanan Kerkük-Ceyhan petrol hattına paralel yeni boru hattıyla kuzey bölgesinden çıkacak olan ağır petrolün taşınmasının planlandığını vurgulayan sürece yakın bir kaynak, şöyle dedi:
"Taq Taq ve Tawke'nin yüksek kaliteli petrolü var. Bu ağır petrol ile karıştırılmak istenmiyor. Bu yüzden bu petrol bağımsız bir hatla Türkiye'ye gelecek. Henüz ikinci boru hattını kim yapacak bununla ilgili netlik yok. Türkiye'den bir şirket bu konuda bir başvuru yapmış durumda, BOTAŞ da sürecin içinde."
Hawrami geçen haftaki açıklamasında bölgesel yönetimin iki yıl içinde Türkiye'ye ikinci bir petrol boru hattı inşa etmeyi planladığını söylemişti. (Full Story)
Kaynaklar ve yetkililer, Türkiye'nin hassasiyetinin Irak'tan ihraç edilen petrolün miktarı ve oradan elde edilecek gelirin tahakkuk ettirilmesi olduğunun altını çizdi.
"Türkiye, Erbil ve Bağdat arasındaki soruna taraf olmak istemiyor" diyen aynı kaynak, Türkiye'nin ne kadar çok petrol çıkarsa bunun Irak'ın en hızlı şekilde normalleşmesine katkı sağlayacağına vurgu yaptı.
Anayasaya göre, Irak'ın bütününden ihraç edilen petrolden elde edilen gelirin yüzde 83'ünün Bağdat'a yüzde 17'sinin Erbil'e gitmesi gerekiyor. Ancak Kuzey Irak yönetimi petrolden elde edilen geliri düzenli alamadığı gerekçesiyle zaman zaman Bağdat'ı sert şekilde eleştiriyor.
Yeni boru hattı bölgedeki siyasi ilişkileri nasıl etkileyecek?
Hürriyet Gazetesi’nde 25 Mayıs 2013 tarihinde Merve Erdil imzasıyla yayımlanan habere göre; Kuzey Irak’tan Türkiye’ye uzanacak yeni petrol ve gaz hatları tüm dünyada merak edilirken, inşa halindeki boru hattının fotoğrafları ortaya çıktı. Fotoğraflar, boru hattının Türkiye sınırına 25 kilometre mesafeye kadar ulaştığını ortaya koydu.
Dünya enerji piyasalarında son dönemin üzerinde en çok senaryo üretilen konularından biri Kuzey Irak’tan Türkiye’ye uzanacak yeni boru hatları. Irak’tan daha fazla petrol ve gaz Türkiye’ye akacak, ancak hangi hatlar aracılığıyla gelecek, herkes bu sorunun cevabını bekliyor. Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi (KRG) tamamlanmak üzere olan bir doğalgaz boru hattının rotasını değiştirerek, Türkiye sınırındaki Fişhabur ölçüm istasyonuna doğru çevirdi. İşte bu boru hattının günlük 300 bin varil petrol taşıma kapasiteli yeni bir ham petrol boru hattına çevrileceği ve eylül ayına kadar tamamlanmış olacağı belirtiliyor.
İLK HEDEF MEVCUT HAT
Ankara’daki yetkililer “ihtiyatlı” yaklaşım içinde. Bir yanda Erbil ile Bağdat arasındaki dengeyi bozmamaya yönelik kaygılar, bir yanda da ucuz ve erişimi kolay Kuzey Irak enerji kaynakları var. Enerji Bakanlığı yetkilileri, ilk hedeflerinin mevcut Irak-Türkiye Boru Hattı’nın kullanılmayan kapasitesini de devreye almak olduğunu söylüyor. Yeni boru hatları ise daha orta vadeli bir hedef. Iraq Oil Report ise Patrick Osgood imzalı haberinde günlük 300 bin varil ham petrol taşıyabilecek inşa halindeki yeni boru hattının fotoğraflarını yayınlayarak, “Bu yeni altyapı Irak’taki ekonomik ve siyasi güç dengelerini değiştirecek” notu düştü.
ÜÇ BELİRLEYİCİ NOKTA
Osgood imzalı haberde KRG Doğal Kaynaklar Bakanlığı yetkililerine dayandırılarak, yeni hattın Irak Petrol Bakanlığı’nın ölçüm istasyonu Fişhabur’a bağlanmasının öngörüldüğü kaydediliyor. Ancak hattın nihai varış noktasının KRG’nin Bağdat’la ödemeler konusunda sürdürdüğü müzakereler, petrol politikasındaki hakları ve üretim paylaşım anlaşmalarından elde edeceği gelire bağlı olduğu belirtiliyor. Merkezi hükümet, KRG’nin uluslararası petrol şirketleriyle yaptığı kontratların yasadışı olduğunu ve petrol anlaşmaları konusundaki tek yetkili mercinin kendileri olduğunu savunuyor. Bu nedenle bölgedeki şirketlere yapılan ödemeler hem aksıyor hem de öngörülen miktarın altında kalıyor.
Kürt yönetimi 2 model önerdi
AGRESİF üretim hedefleri koyan Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi (KRG) Doğal Kaynaklar Bakanlığı tamamen kendi bölgelerinde olan yeni boru hatları istiyor. Burada ise şu modeller öne çıkıyor: 1) Yeni boru hattı Bağdat’ın kontrolündeki Irak-Türkiye Boru Hattı’nın ölçüm merkezine bağlanabilir, 2) Fişhabur’u da geçerek Türkiye sınırına kadar uzanabilir. Türkiye’nin ihraç edilen ham petrol için bir hesap açılmasını önerdiği ve KRG’nin buradan yüzde 17 pay almasını teklif ettiği kaydediliyor.
2012’den bu yana
İNŞA halindeki yeni boru hattı Khurmala’dan başlıyor. Boru hattının nihai noktasının ise Irak Petrol Bakanlığı’nın ölçüm istasyonunun yakınındaki Norveçli DNO’ya ait bir işleme tesisi olacağı tahmin ediliyor. KRG Parlamentosu’nun boru hattı ihracatına yönelik hazırladığı yeni yasal çerçevede, bölgenin bağımsız petrol ve doğalgaz ihracatına hakkı olduğu vurgulanıyor. Bağdat ise bu iddiaya karşı çıkıyor. Bağdat ile istediği çerçeve konusunda bir türlü uzlaşma sağlayamayan
KRG ise 2012 yılının başından bu yana Türkiye ile kapsamlı bir enerji anlaşmasına yönelik müzakereleri sürdürüyor. Ancak Türkiye son dönemde Bağdat’ın onayı olmadan hareket etmek istemediğine dair mesajlar da veriyor.
1.6 milyon varil mevcut kapasite
BUGÜN Kerkük-Yumurtalık arasında Ceyhan terminaline gelen birbirine paralel iki ham petrol ihraç boru hattı bulunuyor. 46 inç ve 40 inç çaplarında olan bu iki hattın toplam maksimum kapasitesi yılda 70 milyon ton veya günlük 1.6 milyon varil seviyesinde, ancak bu iki hattan biri uzun süreden beri çalışmıyor. Çalışan boru hattından ise ortalama 300 bin ila 500 bin varil petrol akıyor. Kerkük’ten Ceyhan’a gelen ikinci hat onarılıp, yeniden devreye alınırsa günlük 0.9 milyon varil kapasitesi olabilir.
Kamyon ihracatı tam gaz
IHS Enerji Analisti Sıddık Bakır tarafından yayınlanan bilgi notunda, Türk yetkililerin Chevron ve Gazprom Neft gibi Rus firmalarla petrol ile gaz aramak ve yeni boru hatlarının finansmanını sağlamak üzere görüşmeler sürdürdüğü ifade ediliyor. İnşa edilen yeni boru hattına da değinilen bilgi notunda, “Türk sınırına 20 kilometre yaklaşan hattın, Türkiye tarafında bir hatta bağlanarak Kürt petrolünü direkt olarak Ceyhan’a ihraç edip etmeyeceğini göreceğiz” deniliyor. Şu an kamyonlarla sürdürülen ihracatın ise bu şekilde haziran sonuna kadar günlük 60 bin varil seviyesine ulaşacağı belirtiliyor.