Yapı yönetmeliklerine uygun olmayan, ölümlü kazalara sebep olabilecek ölçüde kusurlu inşa edilen bacalardır. 2007 tarihli Yapı Malzemeleri Yönetmeliği’ne göre en yaygın baca türü olan tuğla baca da yanlış baca kategorisine girmektedir.
Yanlış baca örnekleri...
Doğru baca hangisidir?
2007 yılında yürürlüğe giren Yapı Malzemeleri Yönetmeliği’ne göre, yeni binalarda metal veya seramik bacalar kullanılması gerektiğine dikkat çeken BACADER Genel Koordinatörü Ümit Erturhan, diğer tüm yeni binalarda ve hatta çok lüks konut projelerinde olduğu gibi Toplu Konutların da bacalarını standartlara aykırı olarak tuğladan yaptığını belirterek, bu binalarda oturanların bacalarını kullanmaları halinde hayati tehlike ile karşı karşıya kalabilecekleri konusunda uyarıyor.
Son günlerde yaşanan karbonmonoksit zehirlenmelerine ilişkin Enerji Press'e önemli açıklamalarda bulunan Baca İmalatçıları ve Uygulayıcıları Derneği (BACADER) Genel Koordinatörü Ümit Erturhan, zehirlenmeleri tek bir sebebe bağlamanın yanlış olduğunu belirterek, "Öncelikle eksik yanmadan dolayı karbonmonoksit oluşur. Yani, yanma için gerekli oksijen yok ise yanma sonucu oluşan karbonmonoksit oranı yüksektir. Yanma sonucu karbonmonoksit oluşsa dahi bunu güvenli bir şekilde evden veya ortamdan uzaklaştıracak baca olması gerekir. Bacanın ana asli görevi; yanma sonucu oluşan zehirli atık gazları güvenli bir şekilde binadan uzaklaştırmaktır. Eğer karbonmonoksit ortama doluyor ve zehirlenme oluyorsa, burada baca çalışmıyor demektir" dedi.
Yaşanan zehirlenmelerin ardından birçok insanın basına açıklamalar yaptığını dile getiren Erturhan, "Kimisi 'Havalandırmalar' dedi, kimisi ‘Dedektör kullanın’ dedi, kimisi ‘Bacanızı temizletin’ dedi. Kimisi de çıkıp, ‘Bacalar standartlara uygun olmalı’ dedi. Peki, ben soruyorum o zaman. Nedir bu baca standartları? Bacalar neden standartlara uygun değil? Bacalar standartlara uygun değil ise bu insanlar neden bu bacalara cihaz bağlıyorlar, neden bunlara müsaade ediliyor? Kim kontrol ediyor bu bacaların standartlara uygunluğunu?" şeklinde konuştu.
Tuğla baca neden yanlış?
Herkesin standartlara uygun bacadan bahsettiğini ancak yeni binalarda halen tuğla bacaların kullanıldığına dikkat çeken BACADER Genel Koordinatörü Ümit Erturhan, 2007 yılında yürürlüğe giren "Yapı Malzemeleri Yönetmeliği"nin kapsamında baca malzemesi sınıfında tuğlanın bulunmadığını söyledi. Bacalarda tuğlanın yerine, metal veya seramik bacaların kullanılması gerektiğinin altını çizen Erturhan, "Ama maalesef bugün hala binalarda tuğla bacalar duman bacası olarak yapılmaya devam ediliyor. Çelik veya seramik bacalar için doğalgaz bacası algısı var piyasada. Bu algı tamamen yanlıştır. Yapı malzemeleri yönetmeliğinde yakıt türü belirtmeksizin bu malzemeler ifade edilmiştir" diye konuştu. Geçen yıl başına gelen bir olayı bizlerle paylaşan Erturhan "Geçen yıl İstanbul Maltepe Zümrütevler’de Belediye şirketinin yaptığı ve fiyatı 500.000 TL'yi bulan çok lüks konutlardan birinde kış aylarında kat maliklerinden birisi ısı pay ölçerinin bozulmasından sonra geçici olarak ısınmak için daireye soba kurmuş ve sobayı salonda bulunan bacaya bağlamış. Adam nereden bilsin bacaların standartlara uygun olmadığını ve o kadar yüksek fiyatlı lüks dairelerde 3-5 TL’lik tuğla bacaların kullanıldığını. İnsan hayatı bu kadar ucuz işte. Netice itibari ile sobayı yakar yakmaz üstteki 5 katı duman basıyor ve insanlar karbonmonoksit gazına maruz kalıyorlar. Olayın gece olmaması olası bir faciayı önlemiş. Yetkililer ise bacanın doğru olmadığını kabul etmek yerine, vatandaşın soba kullanmasını yasaklamışlar" diyerek benzer durumun Toplu Konut binaları dahil hemen hemen tüm yeni bina ve konut projelerinde de olduğuna dikkat çekti.
Toplu Konutların yaptığı yanlış baca uygulamaları konusunda önemli uyarılarda bulunan Erturhan, “Maalesef yönetmeliğin yürürlüğe girişinin üzerinden 6 yıl geçmiş olmasına rağmen hala yapılan yeni binalarda tuğla baca kullanılan Toplu Konutlar var. Biz BACADER olarak özellikle devletin kuruluşu olan İdare’ye konuyu yazılı olarak bildirdik. Ama maalesef bir gelişme olmadı. Dere yatağına yapılıp su basan Toplu Konutlardan sonra, tuğla bacasından insanların zehirlendiği Toplu Konut uygulamalarını görürsek hiç şaşırmayacağız” dedi.
Yanlış baca ne zaman düzeltilmeli?
Erturhan, binalarda kullanılan yapı malzemelerinin standartlara uygunluğunu kontrol etmenin yapı denetim firmalarının makine mühendislerinin sorumluluğundayken, bu firmalar ve mühendislerin birçoğunun böyle bir sorumluluğun kendilerinde olduğunun dahi farkında olmadığını söyledi. Eğer bir evin bacasında zehirlenme oluyorsa, burada ilk sorumlunun binanın mekanik fenni mesulü veya yapı denetim mühendisi olduğunu vurgulayan Erturhan, şöyle konuştu:
"Binalarda bacalar bina yapımı esnasında kontrol edilmediği takdirde, bina bittikten sonra tekrardan bacayı değiştirmek veya yenilemek çok zor hale gelmektedir. Bu sebeple binaların mutlaka yapım esnasında hem yapı denetimciler hem de belediye kontrol personelleri tarafından dikkatlice kontrol edilmesi gerekmektedir. Bunlarla birlikte sistem çalışmaya başladıktan sonra zaman içerisinde bakıma ihtiyaç duyacaktır. Bacaların her yıl düzenli olarak temizlenmesi şarttır. Ama bu husus vatandaşın takdirine ve inisiyatifine bırakıldığı için ülkemizde bacaların standartlara uygun ve ehil kişilere temizletilme oranı yüzde 5-10'ları geçmez. Bacaların temizlik ve yakma sisteminin periyodik kontrolü işi vatandaşın inisiyatifine bırakılmadan yapılacak bir mekanizma geliştirilmelidir. Benzer bir uygulama asansörlerin yıllık bakımlarında yapıldı sanırım gayet başarılı bir çalışma devam ediyor. Bu açıdan doğalgaz sektörü daha düzenlenmiş bir piyasa olduğu için sektörün ilgili üst kurulun düzenleyeceği bir periyodik kontrol mevzuatına oldukça ihtiyaç var. Doğalgaz kullanım oranının ülke genelinde yüzde 50’lerde olduğu düşünülürse, çok ısa bir sürede çıkarılacak periyodik kontrol mevzuatı ile en azında doğalgaz kullanımları daha güvenli hale getirilmelidir."