Boğaziçi Üniversitesi, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Afete Hazırlık Eğitim Projesi (AHEP), Ulusal Deprem İzleme Merkezi, Jeofizik Ana Bilim Dalı, Deprem Mühendisliği Ana Bilim Dalı'ndan ve farklı kurumlardan uzmanlar ve araştırmacılar ile birlikte hazırlanmış bir eğitim programıdır.
ABC Afete Hazırlık El Kitabı nedir?
2005 yılında Boğaziçi Üniversitesi, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü tarafından 2000 yılından itibaren okullarda verilmekte olan bir eğitim programıdır.
Los Angeles Şehir İtfaiyesi Bölümü, Southern California Deprem Merkezi, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, Amerikan Kızılhaçı ve Türkiye Kızılay Derneği kaynak alınmıştır.
Bu yayın Yabancı Ülkelere Afet Yardımı, Amerikan Uluslararası Kalkınma Kurumu'nun AOT -G-00-00-00235-00 no’lu resmi kararı ile gerçekleşmiştir. Bu yayın içeriğinin, Amerikan Uluslararası Kalkınma Kurumu açısından bağlayıcılığı yoktur.
ABC Afete Hazırlık El Kitabı’na göre afetlere nasıl hazır olunur?
AFETE HAZIRLIK KÜÇÜK ADIMLARDAN OLUŞUR
Afete hazırlık, herkesin kolaylıkla atabileceği ve atması gereken bir seri küçük adımın toplamından başka bir şey değildir. Hazırlık bir gecede yapılıp tamamlanamaz. Ama atılan her küçük adım önemlidir.
RİSK DEĞERLENDİRMESİ VE PLANLAMA
Aile Toplantısı: Depreme hazırlık olarak, okul çağındaki çocuklar da dahil olmak üzere tüm aile üyelerinin katılımı ile bir aile toplantısı yapılır. Bu toplantıda deprem öncesi hazırlıklar, deprem sırasında ve sonrasında öncelikle yapılacaklar ele alınır.
Güvenli Yerler: Bulunduğunuz mekanlarda tehlikeli yerleri belirleyin. Örneğin; pencere önleri, asılı duran büyük ve ağır aydınlatma araçları, büyük , ağır ve devrilebilen eşyaların yanı, ocak gibi yangına neden olabilecek eşyaların yanından uzak durun. Korunabileceğiniz daha güvenli yerleri belirleyin; örneğin; sağlam bir masanın altı, sağlam bir koltuk ya da panın yanıbaşı, yatağınızın yanı, bir köşedibi ya da iç duvarlardan birinin yanı. Çöküp, kapanıp, tutunmak için en güvenli yeri bulun.
Çıkış Yolları: Olağan çıkış yollarını ve belki de ilk anda aklınıza gelmeyen pencereler ve arka kapılar gibi diğer çıkış yollarını belirleyin. Düşerek, kayarak kapı, koridor gibi çıkış yollarında engel oluşturacak eşyalar varsa bunları kaldırın. Örneğin; kapı arkalarında rulo halinde duran halı, ütü masası, elektrik süpürgesi gibi eşyalar, koridorlardaki kitaplıklar. Çıkışa engel olabilecek durumlarda kullanmak üzere bina içerisinde bir levye bulundurun.
Buluşma Noktaları: Ev içinde, ev dışında ve mahalleniz dışında tekrar bir araya gelebileceğiniz yerler belirleyin. Deprem olduğunda bütün aile üyeleri birarada olamayabilir. Eğer birbirinizi tekrar nerede bulacağınızı bilirseniz, içiniz rahat olacaktır. Ayrı yerlerde olmanız durumunda, aile bireylerinin birbirlerini haberdar etmek amacıyla mesaj bırakabileceği, sadece aile üyelerinin bildiği yerleri belirleyin.
Bölge dışı bağlantı kişisi: Bir afet sonrasında bütün telefon hatlarının açık olması yardım çağrılabilmesi açısından çok önemlidir. Oysa telefon hatları hasar ve aşırı yüklenme nedeniyle kilitlenmektedir. Hem yerel hatlar hem de başkent hatları yoğun olarak kullanılacaktır. Bu yüzden hem oturduğunuz bölge, hem de başkent dışında bir kişiyi bölge dışı bağlantı kişisi olarak belirleyin. Bu kişiye sizi merak edecek bütün arkadaş ve akrabalarınızın telefon numaralarını verin. Arkadaşlarınıza da bu kişinin telefon numarasını verin. Bundan sonra iyi olduğunuzu bildirmek için yalnızca kısa bir telefon konuşması yapmanız yeterli olacaktır; bölge dışı bağlantı kişiniz gerisini halledecektir. Daha sonra bu kişiye tekrar ulaşıp sizi arayan kişiler hakkında bilgi almanız da kolay olacaktır. Aile üyeleri yer, isim, adres ve telefon numaralarını daima üzerlerinde bulundurmalıdırlar.
Sağlıkla ilgili acil durumlar dışında telefonu kullanmayın: Afetten sonra kontürlü telefonlar ve cep telefonları ile iletişim sağlanamayabilir; ya da çok zor olabilir. Bununla birlikte afet durumlarında cep telefonlarının ‘kısa mesaj servisi (SMS)’ni kullanarak haberleşmek mümkün olabilir, çünkü cep telefon şebekesini çok az bir kapasite ile kullanarak kısa mesaj göndermek mümkündür. Sağlıkla ilgili acil durumlar dışında telefonları kullanmayın. Bölge dışı bağlantı kişinize cep telefonundan ‘bir kısa mesaj’ göndererek durumdan haberdar edin. Sizi merak edenler sizi değil bölge dışı bağlantı kişinizi aramalıdır. Dolu bir telefon pilini de yedek olarak bulundurun.
Önemli evrakların hazırlanması: Bir afet sonrasında evinize bir daha asla girememeniz halinde yaşamınızı devam ettirebilmek için hangi belgelere gerek duyacağınızı düşünün. Deprem sırasında belgelerinizin kaybolmasını önlemek için birer kopyalarını hazırlayın. Bunları bölge dışındaki bir akrabanıza gönderin veya su geçirmeyen bir torbada ayrı bir yerde saklayın. Örneğin, ikametgah, nüfus kağıdı, banka defterleri, kimlik kartları, senetler ve iş belgeleri, okul diplomaları, pasaport gibi evrakların kopyaları deprem çantasında ya da arabanın bagajında bulundurulabilir.
Fiziksel korunma önlemleri nelerdir?
Binaları Doğru İnşa Etmek: Binaları güvenli hale getirmenin en kolay ve en ucuz yolu binaların inşaatının en baştan doğru olarak yapılmasıdır. Binaları depreme karşı güvenli inşaa etmenin maliyeti, güvensiz binaların bir deprem durumunda neden olacağı sorunlar ve getireceği maddi yükle kıyaslanmayacak kadar azdır.
Hiç bir bina depreme karşı %100 dayanıklı değildir. Ancak, binalarımızı içinde yaşayanların can güvenliğini koruyacak şekilde nasıl doğru inşaa edebileceği bilinmektedir.
Binanın Denetlenmesi: Binanın uzman mühendislerce incelenmesi ve güçlendirilmesi, güçlendirme uygun değilse binadan taşınılması en doğrusudur. Güvensiz bir binada kişilerin korunmasını garanti edecek bir yöntem yoktur. Binanın denetlenmesi için yerel yönetimler, üniversite ve meslek odalarına başvurulabilir.
Yatağınızın yanında fener, iş elpeni ve ayakkabı bulundurun: Deprem sonrası çıkış yolunuzu bulmaya çalışırken ellerinizi ve ayaklarınızı korumanız gerekebilir. Bunun için, yatağınızın yanında fener, ayakkabı/sağlam terlik ve iş elpeni bulundurun. Bunları elinizin altında olacak şekilde yatağınızın yanına plastik bir torba içinde koyun ki depremi hissettiğiniz anda hemen uzanıp alabilmeniz mümkün olsun. Karanlık bir odada bunlara kolaylıkla erişmek için bir kaç kez deneme yapın.
Bir depremden sonra asla ateş kullanmayın: Depremden sonra gaz kaçağı olmadığından emin olmadan kibrit, çakmak gibi kıvılcım yaratabilecek ateş kaynaklarını kullanmamamız gerekir. Sigaraları söndürün.
Yapısal olmayan tehlikeler ve risklerin azaltılması nasıl mümkün olur?
‘Yapısal Olmayan Elemanlar’ nelerdir?
Bunlar binanın taşıyıcı sistemine ait olmayan unsurlardır. Kolonlar, kirişler ve taşıyıcı duvarlar dışındaki hemen her şeydir. Örneğin, aydınlatma, havalandırma, ısıtma sistemleri, mobilya ile diğer aksam bunun içine girer. Bir depremde meydana gelen hasarın yaklaşık yarısı yapısal olmayan nedenlerden kaynaklanır. Yapısal olmayan hasar can kaybına, yaralanmalara, tarihi ve kültürel mirasın kaybedilmesine ve büyük ekonomik zarara neden olabilir.
DEPREM TEHLİKE AVI YAPILMASI
Deprem hazırlık çalışmalarına, Deprem Tehlike Avı ile başlanabilir. Burada amacımız, kayarak ve düşerek bize zarar verebilecek eşyaları belirlemek, bunları sabitlemek veya yerlerini değiştirmektir.
Bazen, sadece bir mobilyanın yerini değiştirerek bile tehlikeyi giderebilirsiniz. Yapısal olmayan tehlikelerin
giderilmesi çalışmasına devam etmek için, Deprem Tehlike Avı formunu gözden geçirirerek, neler yapacağınızı kontrol edin.
DEPREM TEHLİKE AVI
Deprem Tehlike Avı, tüm aile üyelerinin katılımıyla evde başlatılmalıdır. Evin her yeri, oda oda dolaşılıp sarsıntı sırasında nelerin uçarak, kayarak ya da düşerek tehlike yaratabileceği öngörülmelidir. En çok zaman geçirilen yerler kontrol edilmelidir. Örneğin; aile üyelerinin uyuduğu, yemek yediği, çalıştığı ve oyun oynadığı yerler. Bir araştırmacı gibi çalışarak yapılması gerekenler bir liste halinde sıralanmalı, bulunan tehlikeler giderilene kadar takip edilmelidir.
Deprem Tehlike Avı çalışmasını yaparken önceliklerinizi belirleyin.
1. Yaşamsal tehdit yaratacak olan eşyaların (yatak odasındaki giysi dolapları, vb.) sabitlenmesi
2. Maddi kayıp ve iş kaybı yaratacak olan eşyaların (bilgisayarlar, elektronik eşyalar, vb.) sabitlenmesi
3. Yaşamınızı kolaylaştıran ya da sizin için önemli olan eşyaların (aile yadigârı biblo, vazo gibi eşyalar) sabitlenmesi
• Yükseğe yerleştirilmiş ağır eşyalar, en kısa boylu aile üyesinin baş hizasından daha aşağıda bir yere indirilmelidir.
• Mobilyalar, mutfak dolapları da dahil olmak üzere duvarlara sıkıca sabitlenmelidir.
• Beyaz eşyalar ve sofbenlerin sıkıca sabitlendiğinden emin olunmalıdır.
• Tüpgazlar ve her türlü gaz tankları bulundukları yere sıkıca sabitlenmelidir.
• Pencere önündeki yatak ve mobilyaların yerleri değiştirilebilir, dayanıklı camlar kullanılabilir, perdeler kapalı tutulabilir.
• Ağır ve önemli elektronik eşyalar sıkıca sabitlenmelidir.
• Aydınlatma elemanlarının tavana sağlam şekilde sabitlendiğinden emin olunmalıdır.
• Duvara çerçeve asarken kanca vida kullanılmalıdır.
• Tehlikeli maddeler (zehirli, yanıcı, parlayıcı) kontrol edilmeli ve güvenli şekilde tutulmalıdır.
• Mutfak dolap kapaklarına sarsıntı sırasında açılmalarını önleyecek tutaçlar takılmalıdır.