Banliyö; şehir merkezlerine uzak yerlerde kurulan yerleşimlerdir. Türkiye’de varoş olarak tabir edilir. Büyükşehirlerde buralarda yaşayanların ulaşımı için banliyö trenleri devreye sokulmuştur.
Banliyö ne demektir?
Banliyö, kelime kökeni olarak Fransızca’daki ‘Banlieue’ sözcüğünden gelir. Banliyö bölgeleri Macarca ‘Város’ sözcüğünden gelen ‘varoş’ kelimesiyle de anılır. Türk Dil Kurumu’nun (TDK) Türkçe sözlüğü, banliyö kelimesinin karşılığını “Yörekent” olarak vermektedir.
Banliyö, bir kentin, şehir merkezinden uzak, genellikle il veya ilçe sınırına yakın dış bölgelerine verilen addır. Varoşlar, genellikle anayollar veya demiryolları üzerinde kurulur ve şehir merkezine toplu taşımacılıkla (banliyö trenleri) ulaşım kolaydır.
Avrupa’da banliyölerde kimler oturur?
Gelişmiş ülkelerde varoşlar çoğunlukla durumu iyi olan, orta ve üst katmanlardan kişilerin yaşadığı yerlerdir. Şehrin gürültü ve kirliliğinden kaçan insanların büyük ve rahat bahçeli evlerde yaşadıkları nezih yerleşim birimleridir. 20 ve 21. yy'da ulaşım alanında meydana gelen gelişmeler, demiryolu ağlarının gelişmesi, daha fazla kişinin taşıt sahibi olması, şehirlerdeki arazi kısıtlılığı, yeşil alanların yetersizliği gibi nedenler varoşları cazip hale getirmiştir.
Türkiye'de banliyölerde kimler oturur?
Türkiyede varoşların (banliyö) durumu ülkenin ekonomik durumuna bağlı olarak çoğunlukla, gelişmiş devletlerin tam tersi şekilde gerçekleşmiştir. Şehire oranla kiraların ve diğer giderlerin düşük olduğu, gecekonduların yaygın olduğu varoşlar, alt sosyo-ekonomik düzeyden insanların yaşadığı yerler haline gelmiştir. Bu nedenle varoş ve banliyö sözcükleri zaman zaman hatalı olarak gecekondu mahallesi anlamında kullanılır.
İstanbul’un banliyöleri (varoşları) nerelerdedir?
1. Tarlabaşı
2. Sarıgazi
3. Esenler
4. Sulukule
5. Ümraniye
6. Fikirtepe
7. İzmir-Turan Mahallesi
8. Sultanbeyli
9. Maltepe-Başıbüyük Mahallesi
10. Kartal
11. Tuzla-Şifa Mahallesi
12. Fatih
13. Beyoğlu
14. Zeytinburnu
15. Sarıyer-Armutlu Mahallesi
16. Üsküdar
17. Küçükçekmece
ABD’de banliyölerin genel özellikleri nelerdir?
ABD'de banliyöler tipik olarak 2.Dünya Savaşı sonrası dönemde yapılmıştır ve genellikle:
-Düşük nüfus yoğunluğuna sahiptir.
-Tesis ve kolaylıklar (alışveriş ve ticaret gibi), yürüme mesafesinde değildir.
-Toplu taşıma imkânları gelişmemiştir.
-Genellikle daha düşük suç oranına sahiptir.
-Alışveriş merkezleri, şehir içindeki alışveriş merkezlerine göre daha geniş alanlara ve otomobil parklarına sahiptir.
Banliyölere ulaşım nasıl sağlanır?
Genellikle oturma alanı niteliğinde olan, kent merkezinden uzakta ya da sınırlarına yakın yerlerde bulunan kent bölümü olan banliyölerden şehir merkezlerine tren yolları ve otoyollar ile bağlıdırlar. Denize kıyısı olan banliyöler için vapur seferleri de düzenlenir.
Banliyö trenleri ne demektir?
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları’nın (TCDD) tanımına göre banliyö trenleri, şehir içi yolcu taşımacılığında kullanılan trenlerdir. İstanbul, Ankara ve İzmir’de kullanılmaktadır.
İstanbul banliyö trenleri; Haydarpaşa Banliyösü ve İstanbul Banliyösü olarak iki tanedir. İkisi de TCDD tarafından işletilmektedir.
Haydarpaşa banliyösü, Haydarpaşa-Pendik-Haydarpaşa arasında günde 176 sefer çalıştırılacak şekilde düzenlenmiştir.
Haydapaşa banliyö hattı durakları şunlardır: Haydarpaşa-Söğütlüçeşme-Kızıltoprak-Feneryolu-Göztepe-Erenköy-Suadiye-Bostancı-Küçükyalı-İdealtepe-Süreyyaplajı-Maltepe-Cevizli-Atalar-Kartal-Yunus-Pendik.
TCDD’nin resmi internet sitesinde 31.12.2012 tarihinde yayınlanan açıklamaya göre; Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü ( DLH ) tarafından yürütülen Marmaray projesi, “ Haydarpaşa-Gebze, Sirkeci-Halkalı Banliyö Hatlarının İyileştirilmesi Elektromekanik Sistemler " işi kapsamında bulunan Gebze-Pendik demiryolu hattının inşası için 29.04.2012 tarihinden itibaren Gebze-Pendik hat kesimi işletmeciliğe kapatılmıştır.
İstanbul banliyösü; İstanbul’un Avrupa yakasındaki Sirkeci Garı ile Halkalı arasında karşılıklı hareket etmektedir.
İstanbul banliyö hattı durakları şunlardır: İstanbul-Cankurtaran-Kumkapı-Yenikapı-Kocamustafapaşa-Yedikule-Kazlıçeşme-Zeytinburnu-Yenimahalle-Bakırköy-Yeşilköy-Florya-Menekşe-Küçükçekmece-Soğuksu-Kanarya-Halkalı.
İstanbul'da banliyöler metroya mı dönecek?
TCDD tarafından 12 Şubat 2013 tarihi itirabiyle yapılan yazılı açıklamaya göre İstanbul Banliyölerinin yüzeysel metroya dönüştürülmesi ve 3 hatta çıkarılması çalışması kapsamında Kazlıçeşme-Halkalı arasında 1 Mart'tan itibaren tren trafiğine ara verilecek.
İstanbul Banliyölerinin yüzeysel metroya dönüştürülmesi ve 3 hatta çıkarılması çalışması kapsamında Kazlıçeşme-Halkalı arasında 1 Mart'tan itibaren tren trafiğine ara verilecek. Söz konusu parkurda ulaşım bu tarihten itibaren otobüslerle sağlanacak.
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları'ndan (TCDD) yapılan yazılı açıklamaya göre, TCDD, altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve ilgili belediyelerce gerekli hazırlıkların yapıldığı belirtildi. İlk etapta Halkalı-Küçükçekmece arasında 15 otobüsle günlük 105, Küçükçekmece-Yenikapı arasında ise 40 körüklü otobüs ile günlük 200 sefer yapılacak.
Buna karşılık Yedikule-Sirkeci arasında banliyö trenleri işletilmeye devam edecek. Söz konusu hatta her 15 dakikada bir tren çalıştırılacak.
Ankara Banliyösü ne zaman yeniden çalışacak?
Ankara banliyö hattı durakları şunlardır: Sincan-Lale-Elvankent-Emirler-Güneş-Etimesgut-Subayevleri-Havadurağı-Yıldırım-Behiçbey-Marşandiz-Motor Fabrikası-Gazi-Gazi Mahallesi-Ankara/Maltepe-Sıhhıye-Yenişehir-Kurtuluş-Cebeci-Demirlibahçe-Gülveren-Saimekadın-Mamak-Bağderesi-Üreğil-Topkaya-Köstence-Kayaş.
TCDD Genel Müdürlüğü tarafından Başkentray ve Ankara Anakent Belediye Başkanlığı tarafından yapımına başlanan "Yeni Çiftlik Bulvarı" projeleri kapsamında geçen 1 Ağustos tarihinde "ikinci bir bildirime kadar" kaydıyla ara verilen Sincan-Kayaş hattında işletilen Banliyö trenlerinin daha ne kadar çalışmayacağı da belli oldu.
Banliyö trenlerini kulllanan Başkentlileri ve özellikle Sincanlıları "daha fazla kızdırmamak" gerekçesiyle telaffuz edilmeyen ancak yüklenici firmalara bildirilen takvime göre, banliyö trenleri 1 Ağustos 2011 tarihi itibarıyla en az üç yıl sefer yapamayacak.
TCDD’nin 05.12.2011 tarihli açıklaması şöyledir: “Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığınca, karayolu taşıt trafiğinin rahatlatılması amacıyla yapılacak Yeni Çiftlik Bulvarı projesi kapsamında karayolu alt / üst geçit ve köprü inşaatları ile TCDD tarafından yapılan BAŞKENTRAY projesi kapsamında ilave yeni demiryolu hatları yapımı, tüm istasyonların metro standardında yeniden inşası çalışmalarının gerçekleştirilebilmesi için Sincan-Kayaş hattında işletilen banliyö trenleri 01.08.2011 tarihinden itibaren ikinci bir bildirime kadar seferden kaldırılmıştır.”
İzmir banliyösünü kim işletiyor?
İzmir banliyösü, Aliağa-Cumaovası hattı olarak bilinen İzmir Banliyö sistemini işletecek olan ve proje ortağı TCDD ile İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin yüzde 50 oranında ortaklığı ile kurulmuş işletmeci anonim şirket İZBAN A.Ş. tarafından işletilmektedir.
İzmir banliyösü hattının durakları şunlardır:
Kuzey Aksı: Aliağa-Biçerova-Hatundere-Menemen-Egekent 2-Ulukent-Egekent 1-Atasanayi-Çiğli-Mavişehir-Şemikler-Demirköprü-Nergiz-Karşıyaka-Alaybey-Naldöken-Turan-Bayraklı-Salhane.
Güney Aksı: Halkapınar-Alsancak-Kemer-Şirinyer-Koşu-İnkılap-Semt Garajı-Esbaş-Gaziemir-Sarnıç-A.Menderes Havalimanı-Cumaovası.
Hat üzerindeki en önemli imalatlardan olan Karşıyaka tüneli 3260 metre uzunluğundadır. Tünel hattının 1930 metresi kapalı alandır ve tünel boyunca 3 adet yer altı ( Alaybey, Karşıyaka, Nergis) ile bir adet yerüstü (Naldöken) istasyon bulunmaktadır. Şirinyer tüneli ise 2 kilometre uzunluğundadır.
Banliyö sisteminin diğer ulaşım sistemleriyle entegrasyonu sağlamak için güzergah boyunca, Aliağa, Biçerova, Hatundere, Menemen, Ulukent, Egekent, Çiğli, Mavişehir, Salhane, Halkapınar, Kemer, Şirinyer, Semt Garajı, Esbaş,Sarnıç istasyonlarında toplam 15 adet aktarma planlanmıştır.
Yayaların istasyonlara ulaşımı ve demiryolunu emniyetli bir şekilde geçmelerini sağlamak için 52 adet yürüyen merpenli, asansörlü alt-üst geçit planlanmıştır.
İzmir Banliyö sistemi üzerinde bulunan istasyonlarda;yolcuların ulaşım rahatlığı ve konforu bakımından 97 asansör, 88 yürüyen merpen tesis edilmiştir.
Önerilen Bağlantılar : 3. Havalimanı