Prefabrikasyon binayı oluşturan taşıyıcı veya taşıyıcı olmayan elemanların fabrika ortamında üretilmesi ve bir koordinasyon planı dahilinde şantiyeye nakledilerek birleştirilmesidir. Beton Prefabrikasyon Teknolojisi ise Prefabrikasyon'un hayata geçirilmesi teknolojisini ifade eder.
Prefabrikasyon nedir?
Sanayileşme, bir üretim faliyetinin gelişmişlik düzeyini belirten en önemli göstergelerden birisidir. Bazı sektörlerin sektörlerin yüzyıl başında sanayileşme sürecine girmelerine karşın inşaat sektöründe bu süreç çok daha geç başlamıştır. İnşaat sektöründe sanayileşmiş üretimin yapıldığı alan prefabrikasyondur.
Sanayileşmiş üretimin kalite, hız, verimlilik, ekonomiklik ve süreklilik gibi bütün olumlu özelliklerini içeren prefabrikasyon teknolojisi, yapım teknikleri içinde bugün gelinen en ileri aşamadır.
Ülkemizde, betonarme yapılarda prefabrikasyon teknolojisinin yaygın olarak kullanılması 1960’lı yıllarda başlamıştır. Beton prefabrikasyon sanayinin bugün ulaştığı düzeyde ise her türlü az ve çok katlı yapılar (konut, ticaret, genel hizmet, eğitim, turizm, spor yapıları vb.) ulaşım yapı elemanları (boru, menfez, elektrik ve telefon direkleri, trafo binaları vb.) ve çevre düzeni elemanları yapabilmekte ve üretebilmektedir. Mevcut bilgi birikimleri, deneyimleri, teknolojileri ve kapasiteleri ile bu alanda çalışan firmalarımız, artık çağdaş Türk Toplumunun yapı, alt yapı ve çevre elemanları ile ilgili her türlü gereksinmelerine cevap verebilecek düzeydedir.
Beton Prefabrikasyon’un avantajları nelerdir?
Beton Prefabrik elemanların tasarım, üretim ve montaj aşamalarında kalite kontrol sisteminden geçmesi sağlam ve güvenilir sanayi tesisleri yapılmasını sağlar. Beton prefabrik’ in en önemli avantajlarından biri olan hızlı yapım süreci ve her türlü hava koşullarında inşaatların sürdürülebilmesi sayesinde yatırımcıya fayda sağlayacak bir geri dönüş yani ekonomi kazandırır.
Hızlı yapım süreci ve her türlü hava koşullarında inşaatın devam ettiğini, Beton Prefabrik elemanların pozitif getirilerini bilen veya ilk kez deneyen birçok yatırımcı Beton Prefabrik ürünleri daha fazla kullanmanın yollarını arıyor. Sanayi yapılarının yanısıra Konut inşaatlarında Beton Prefabrik elemanların kullanılmasının son yıllarda hızla artması Beton Prefabrik sektörününü geleceğe dönük umutlandırmaktadır.
İnşaat sektörü piyasaların nasıl olduğunu gösteren bir sektördür. Konut satışlarının artması Beton Prefabrik sektörünün de iyi yolda olduğunun göstergelerindendir. Türkiye bir Avrupa ülkesi gibi Beton prefabrikasyondan gerektiği kadar faydalanamasa da Beton Prefabrik sanayi yapılarında büyük açıklıkların ekonomik olarak geçilmesi ve tesislerin çok kısa bir sürede tamamlanarak faaliyete geçmesinden Beton Prefabrik kullanımı Türkiyede % 80’lere varmaktadır. Sanayi yapıları inşaatlarında beton prefabrik elemanlarının kullanılmasının nedeni olan hız ve ekonomiklik gibi çok önemli katkılar konutlar için de geçerlidir.
Tüm inşaat sistemleri ile depreme karşı güvenli sağlam ve estetik sanayi inşaatları yapılsa bile, “Doğru mühendislik ile tasarımı yapılmış, kaliteli malzeme kullanılmış ve tekniğine uygun şekilde inşa edilmiş fabrika inşaatları, depo inşaatları güvenlidir” Beton Prefabrik ile güvenli hız, güvenli kalite ve ekonomi, fabrika, depo gibi sanayi yapı inşaatlarında gerçek farkları oluşturur.
Birbirlerine karşı avantaj ve dezavantajlar içeren sistemlerin çeşitlenmesinde, 1999 yılında yaşanan depremin de önemli bir rolü olmuştur. Deprem sonrası yeterli mühendislik şartları sağlanmaksızın yapılmış sanayi inşaatlarında oluşan hasarlar farklı sistem arayışlarını gündeme getirmiştir. Yapı Merkezi Prefabrikasyon A.Ş. tarafınca Beton prefabrik sistemle inşa edilen 102 fabrika inşaatı ve depo inşaatının tümü depremden hiç hasar görmemiştir. Bu da; “Doğru mühendislik, kaliteli malzeme ve tekniğine uygun inşa edilmiş fabrika inşaatları, depo inşaatları güvenlidir” sözünü haklı çıkarmıştır. Yapı Merkezi Prefabrikasyon A.Ş. Türkiye Beton Prefabrike Sektörü’ nün yıllardır Arge’ye önem veren öncü ve lider kuruluşlarından biridir. Ürettiği ve geliştirdiği boşluklu beton makas kirişinin inşaata getirdiği avantajlar oldukça önemlidir. Boşluklu makas kirişleri ile inşa edilen fabrika inşaatları, depo inşaatları hafifliği, korozyondan etkilenmemesi, yangın direnci, ekonomikliği ve zamana bağlı yatırım giderlerinin azalması nedeni ile diğer çatı makaslarına göre daha fazla tercih edilmektedir
Beton Prafabrikasyon hangi alanlarda kullanılır?
1. Endüstriyel binalarda
2. Az ve çok katlı yapılarda: Konut - Ticaret - Genel hizmet - Eğitim - Turizm - Spor salonları - AVM - Lojistik depolar...
Beton Prefabrikasyon hakkında detaylı soru ve cevaplar neler?
Türkiye Prefabrik Birliği'nin internet sitesinde yer alan sorular ve cevapları şöyle;
Soru : Prefabrikasyonu hangi projelerde veya ne tür durumlarda kullanmak avantajlıdır?
Cevap : Hızlı yapımın, kalitenin, ölçülerde hassasiyetin, büyük açıklıkların, tasarımda esnekliğin, malzeme ve iskeleden tasarrufun önemli olduğu veya eleman tekrarının bulunduğu durumlarda prefabrikasyon teknolojisi büyük yararlar sağlar.
Soru : Yerinde dökme inşaatlarda prefabrike eleman kullanılabilir mi? Kullanılırsa hangi elemanlar kullanılır?
Cevap : Yerinde dökme inşaatlarda prefabrike beton/betonarme eleman çok rahatlıkla kullanılabilir. Bu tür uygulamalara hem ülkemizde hem de yurt dışında çokça rastlamak mümkündür. Bu tür uygulamalarla yerinde dökme inşaatlarda hassasiyet/incelik isteyen elemanların prefabrikasyon teknolojisi ile üretilmesi yapıya kalite ve hız kazandıracaktır. Örneğin yerinde dökme inşaatlarda merpenlerin prefabrik yapılması,kolon –kiriş yerinde dökme döşemeleri öngerilimli boşluklu döşeme ile(Alışveriş Merkezleri: örneğin İstanbul GALERİA, KAPİTOL, büyük işmerkezleri: İstanbul PERPA, YETPA, Otoparklar: CARREFUR OTOPARKLARI), Atatürk Havaalanı veya Esenboğa Havaalanı’nda olduğu gibi döşemelerde TT döşeme panelleri kullanılması, Hollanda’daki konutların %70’inde döşemelerin boşluklu(yerine filigran ve asmolen döşeme kirişleri daha doğru olur kanaatimce)döşeme panelleri ile oluşturulması, tünel kalıpla yapılan konutlarda prefabrike cephe paneli kullanılması gibi.. Bu konuda birçok uygulama bulunmaktadır ve hızın, kalitenin, hassaslığın önemli olduğu, iskele kurmanın zor olduğu veya bazı elemanların çok tekrarlandığı projelerde mutlaka düşünülmesi gereken bir yöntemdir.
Soru : Prefabrike betonarme yapıların depreme karşı dayanımlarının zayıf olduğu söyleniyor, doğru mudur?
Cevap : Hangi malzeme ve yöntemle yapılırsa yapılsın bir yapı mühendislik kurallarına ve yürürlükteki yönetmeliklere uygun olarak projelendirilmemiş ve yapılmamışsa o yapının deprem dayanımı zayıf olacaktır. Bu kural prefabrike betonarme yapılar için de doğrudur. 1999 Marmara depreminde hasar gören prefabrike yapıların hasar görmelerinin en büyük nedeni projelerinin hatalı olması, montajların hatalı ve eksik yapılması, ile yürürlükteki yönetmeliklere uymamış olmalarıdır. Genelde işveren bilincinin gelişmemesi, denetim eksikliğini de bu problemlere ekliye biliriz . Bu konuda daha geniş açıklama web sitesindeki Deprem Raporu’nda bulunabilir.
Soru : Üretim süresi ne kadardır?
Cevap : Ortalama bir eleman 1 gün kalıpta bekletilip, ertesi gün alınır. Projenin durumuna göre aynı kalıpta 1 günde 2 veya 3 dökümde olabilir.
Soru : Kullanılan beton cinsinin hazır betondan farkı nedir?
Cevap : Sınıflandırma aynıdır. Örneğin hazır beton olarak C30 betonu ile prefabrikasyonda kullanılan C30 aynı betondur. Ancak dökülen elemanın kalıp pozisyonuna göre betona çeşitli kimyasal katkılar konulabilir.
Prefabrikasyonun doğası gereği yüksek sınıfta beton kullanılması daha hesaplıdır(yerine kesitlerin küçülmesinden dolayı elemanların ağırlıkları azalır,hem yükten hem de malzemeden tasarruf edilir..
Soru : En yakın Beton Prefabrikasyonu Üreticilerini nereden bulabilirim?
Cevap : http://prefab.grafiker.com.tr/tr/uyeler/sayfa/13.aspx bölümünden haritaya tıklandığında Türkiye Prefabrik Mensuplarının Türkiye’deki üretim yerlerini görebilirsiniz.
Soru : Beton Kürü nedir, nasıl yapılır?
Cevap : Kalıba dökülen betonun daha hızlı prizini alması için verilen ısıya kür denilir. Betona erken mukavemet kazandırılması, gerekli nemin korunması, yüzey çatlamalarının önlenmesi için uygun bir metotla kür tatbik edilir. Kür şekli elemanlarının kütlesi ve biçimi, öngerme kuvvetleri, çimento tipi ve miktarı, hava sıcaklığı, ortam rutubeti gibi etkenlere bağlı olarak seçilmelidir.Yukarıda sayılan özellikler göz önünde tutularak 5-6 saatlik kür ile eleman kalıptan alınacak dayanıma gelir. Kür ile ilgili standartlar TS 3323 ve ASTM C 684-74.
Soru: Beton Prefabrikasyon projelendirirken ilgili yönetmelikler ve standartlar nelerdir?
Cevap: TS 500/Şubat 2000 Betonarme yapıların tasarım ve yapım kuralları
TS 498/Kasım 1987 Yapı elemanlarının boyutlandırılmasında alınacak yüklerin hesap değerleri
TS 3233/Şubat 1979 Öngerilmeli beton yapıların hesap ve yapım kuralları
TS EN 13369/Ocak 2010 Öndökümlü beton mamuller-Genel Kurallar
Deprem yönetmeliği/Mart 2007 Afet bölgelerinde yapılacakyapılar hakkında yönetmelik
Soru: Beton Prefabrikasyon ile ilgili bakmamız gereken sertifika var mı?
Cevap: Resmi olarak bakılması gereken yukarıdaki yönetmeliklere uyulup uyulmadığıdır. Türkiye Prefabrik Birliği mensupları her yıl düzenli olarak bağımsız denetçiler tarafından bu yönetmelikleri kapsayan soru föyleri üzerinden Kalite Denetim ve Güvence Sistemi (KDGS) kapsamında denetlenerek, denetimden başarılı geçmeleri durumunda KDGS belgesini almaktadırlar.
Soru: Yurtdışına göre Türkiye’de üretim miktarları nasıldır?
Cevap: Uluslararası yıllık prefabrik üretimin kişi başına oranı Almanya’da 740 kg/kişi, Belçika’da 920 kg/kişi, Danimarka’da 430 kg/kişi, Fransa’da 520 kg/kişi, İtalya’da 530 kg/kişi ve Türkiye’de sadece 65 kg/kişi’dir.Gelişmiş ülkelerde İnşaat Sektörü içinde Beton Prefabrikasyonun üretim oranı min %30-40 iken bizde %5-6 arasındadır.
Soru: Öngerme nedir ve sadece prefabrike betonarme elemanlarda mı uygulanır?
Cevap: Hayır, özellikle konvansiyonel yöntemle yapılan betonarme binalarda sonradan germe metodları kullanılmaktadır.Öngerme tarifi eğitimde geniş olarak yapılmaktadır.
Soru: Temel soketi pabuç kenarına gelebilir mi?
Cevap: Bağ kirişini meydana gelen eksantrik momenti taşıyacak kapasitede boyutlandırıp donatırsak zorunlu hallarde yapılabilir.
Soru: Kolonlarla temel soketi arasındaki boşluk ne kadar olmalı?
Cevap: Bu boşluk uygulamada 7.5 – 10 cm yapılmaktadır.
Soru: Dilatasyon uygulamalarında yan yana gelen kolonların soketleri nasıl çözülür?
Cevap: Dilatasyonlarda sistem de kolonlar aynı anda monte ediliyorsa aynı soket boşluğuna, şartname ve projesine uygun derz aralığı teşkil edilerek monte edilirler. Ancak yapıda ileride bu işlem yapılacaksa dilatasyonun diğer tarafındaki kolona ayrı bir soket yapılır, yani iki kolon arası soket duvarı +montaj boşlukları kadar açılır.
Soru: Cephe panelleri nasıl bağlanır?
Cevap: Cephe panelleri yapıdaki vazifelerine göre 2 ye ayrılır.
a-)Yük taşıyan paneller
b-)Yük taşımayan cephe paneller
Yük taşıyan panellerin bağlantıları projesine göre ıslak birleşimli veya kaynaklı olabilir.
Yük taşımayan cephe panelleri ise boyutlarına ,yapıdaki taşıyıcıların yerlerine,yapı taşıyıcı sistemine,deprem tesirlerine,Panelin geometrisine bağlı olarak bulonlu ,sabit ve kayıcı bağlantılarla bağlanırlar.
Soru: Öngerme etriyelere uygulanır mı? Evet ise nasıl?
Cevap: UYGULANMAZ.
Soru: Prefabrikasyonda minimum kolon donatısı nedir?
Cevap: TS500 ve deprem şartnamesindeki yerinde dökme kolonlar ile ilgili kurallar geçerlidir.
Soru: Prefabrikasyonla yapılan max. kat adedi nedir?
Cevap: Yapı sistemine ,deprem şartlarına,elemanların boyutlarına(kolon – kiriş –döşeme) ,ağırlıklarına,vinç kapasitelerine bağlı olarak değişir.Max kolon 30 mt uzunluğunda üretilmiş yerine monte edilmiştir.
Soru: Kolonlarda donatı yerine putrel kullanılabilir mi?
Cevap: Kolonlarda Betonarme içinde profiller kompozit olarak kullanılabilir, ancak kolonun gene boyuna ve enine donatısı mevcuttur. Bu tür kolonlar boyut büyütmemek için kapasiteyi arttırmak amacıyla kompozit olarak üretilirler.