Yapı Bilgi Modelleme programıdır. BIM, Building Information Modeling’in kısaltmasıdır. Türkçe’ye Bina Bilgisi Modelleme ve ya Yapı Bilgi Modelleme olarak çevrilebilir. Türkiye’de yaygın olarak Yapı Bilgi Sistemi olarak kullanılmaktadır. Bir tesisin fiziksel ve fonksiyonel özelliklerinin dijital bir temsilidir.
Yapı Bilgi Modelleme (Building Information Managament - BIM)
BIM Nedir?
Yapı Bilgi Modelleme (BIM), bir binanın kavramsal tasarım aşamasından yıkılmasına kadarki tüm yaşam döngüsü boyunca alınacak kararlar için güvenilir bir temel oluşturan ve paylaşılan bir bilgi kaynağıdır.
BIM, mimar, mühendis, yüklenici ve mal sahibi arasındaki koordinasyonu artırır, yapı ile ilgili bir bilgi bankası oluşturur. Bilgi bankasından kastedilen Autodesk Revit’te veritabanıdır. 3B’lu geometri dışında tüm bilgilerin tutulduğu entegre model diğer tüm disiplinlerin kullanabileceği yapıdadır.
Autodesk BIM yazılımı Revit parametrik modelleme motoruna sahiptir. Nesneler ve nesnelerin diğerleri ile olan
ilişkileri parametreler ile tanımlanır. Grafik nesnelerin davranışları ve diğer bileşenler ile ilişkileri parametrelerin değiştirilmesi ile kontrol edilir.
BIM’ın (Yapı Bilgi Sistemi’nin) temel özellikleri nelerdir?
Yapı Bilgi Sistemi ya da Yapı Bilgi Modellemesi (Building Information Modelling – BIM), Autodesk'in, bilgi teknolojilerini yapı sektörüne uygulayarak geliştirdiği yapı tasarım çözümlerine ve bu çözümlerle oluşturulan sistemlere verdiği addır. Yapı Bilgi Sistemi'nin üç temel özelliği vardır:
Yapıyı tanımlayan tüm verilerin tutulduğu bir sayısal veritabanı ile çalışır.
Revizyonlar bu veritabanında yapıldığı için, herhangi bir dokümanda yapılan bir değişiklik, veritabanından üretilen (ki çoğu otomatik olarak üretilir) tüm dokümanlara (görünüşler, listeler, vs.) yansır.
Tasarım süreci boyunca toplanan tüm veriler, daha sonra kullanılmak üzere saklanır. Bu, sadece projeyi yapanın değil, yüklenici ve yapı sahibinin de kullanabileceği bir bilgi deposu oluşturur.
Yapı Bilgi Sistemi, daha kaliteli tasarımların, daha kısa sürede ve daha az maliyetle gerçekleştirilmesini sağlar. Mimar ve mühendislerin aynı yapı modeli üzerinde eşzamanlı çalışabilmesini sağladığı için disiplinler arası koordinasyon eksikliğinin yol açtığı hataları önlemede yardımcı olur. Yapı Bilgi Sistemi kullanımı, sadece tasarımcının değil aynı zamanda yüklenicinin ve müşterinin de avantajınadır.
BIM’in yararları nelerdir?
BIM teknolojisinin göreceli olarak yeni olmasından, mevcut standart uygulamalar ve iş akışlarından ayrılmasından dolayı, yararlarını ölçmek ve sunmak kolay değildir. Buna rağmen aşağıdaki konularda BIM, işlerinizdeki verimliliği artırarak birçok yararlar sağlar.
Her tür fotogerçekçi görselleştirme çalışması ek zaman ve bütçe harcanmadan BIM modelinden üretilebilir.
2B’lu CAD verileri ve 3B’lu BIM modelinden doğrudan Yapı Maliyet Tahminleri (Cost estimating) yapılabilir.
Koordinasyon ve süperpoze çalışmaları BIM modeli kullanılarak 3B’lu ortamda yapılabilir. Böylece sahada iş başlamadan önce yapı elemanları ve sistemleri arasındaki olası sorunlar otomatik olarak tespit edilir, raporlanır ve çözülebilir. (Clash detection)
4D Phasing, özellikleri ile iş ve saha planlamaları yapılabilir. İşler arasındaki çakışmaları önlemek ve verimli şantiye akışını sağlanabilir. Yükleniciler BIM ile tasarımın erken aşamasında iş planlamasına başlayabilirler.
Koordineli BIM modeli sayesinde sahada daha iyi bir görsel bilgi elde edilir. Ön imalatı yapılabilecek bileşenler doğru ve zamanında sahadaki yerlerini alırlar. BIM sistemi ile çalışmak daha az bilgi ve değişiklik isteği (RFI) alınmasını sağlar ve sahada çözülecek sorunlar azalır.
BIM ile çalışarak; üretkenlik ve verimlilik artışı elde edilebilir, daha fazla ön imalat imkânına kavuşup, daha iyi maliyet kontrolü elde edersiniz.
BIM, hangi alanlarda tasarruf ettirir?
BIM, aşağıdaki konularda maliyet tasarrufu sağlar;
Tasarım değişiklikleri maliyete çok büyük bir etkisi olmadan erken tasarım sürecinde yapılabilir, böylece tasarım süreci hızlanır.
Modelin doğruluğu ve taşeronlarla etkili iletişim yeteneği ile inşaat başladıktan sonraki bilgi ve değişiklik istekleri sayısını azaltır.
BIM modelinden otomatik olarak üretilen malzeme metrajları ile yapı maliyeti tahmini işleri geleneksel yöntemle yapılana göre daha çabuk ve doğru yapılır.
İnşaat tamamlandıktan sonra BIM modeli kullanılarak yapının yönetimi için kullanılabilir. Mahaller için boşluk doluluk atama işleri kolayca yapılabilir.
BIM, proje süresince nerelerde kullanılır?
Bilgi dolu, güncel ve entegre BIM modeli, yapının kavramsal tasarımından yıkılmasına kadarki tüm ömrü boyunca yararlanılacak bir bilgi kaynağıdır.
1. Tasarım aşaması: BIM modellerinden hızlı tasarım kararları alınabilir. Benzer geometrilerden yeni tasarım modelleri daha hızlı üretilebilir, parametrik parçaların diğer alternatifler veya projelerde de kullanılabilir. BIM daha karmaşık yapıların erken aşamalarda üretilmesine olanak verir. Parametreler formüller ile değiştirebilir ve üretilebilir. Tekrar eden yapı strüktürleri formüller ve parametreler ile yaratılabilir.
Hesaplama yoğun bilgiler için BIM kolaylık sağlayarak işi otomatik hale getirir. Katların net ve brüt alanları, hacimler, malzeme miktarları ve alan kullanımları hızlıca elde edilebilir. Tüm yapı maliyeti kolayca hesaplanabilir. BIM verileri analizler için kullanılabilir. Strüktürel analizler, enerji performansı, akustik analizler, aydınlatma analizleri, termal analizler, yangın ve ısıtma soğutma analizleri gibi daha birçok analiz BIM modeli kullanılarak yapılabilir.
2. İnşa aşaması: BIM ile çalışmak; daha az iş tekrarı, daha az değişiklik isteği, daha az sipariş değişikliği, tasarım hatalarının inşa öncesi tespiti ve daha az nitelikli işgücü ile sistem inşa yeteneği sağlar.
Yükleniciler ve diğer proje paydaşları, tasarımın erken aşamasında inşa ve imalat konuları ile ilgili bilgi alabilirler. Tasarımın inşa edilebilirliğinden emin olurlar. Kodlara uyum, fizibilite çalışmaları, doğru metraj, yapı kalitesi ve inşaat teknikleri ve saha planlaması daha doğru yapılabilir. Bina inşaatının hedeflenen zaman planına uyulmasını en erken tasarım safhasında sağlar. Birçok farklı tasarım alternatifleri ek emek, zaman ve para harcamadan yukarıda sıralanan tüm konular açısından değerlendirilebilir.
BIM yazılımlarının karmaşık geometrik denklemeleri çözme ve büyük miktarlarda veri işleme yeteneği ile yapı elemanları arasındaki uzaysal çakışma ve sorunlar tespit edilebilir. Böylece inşaat sahada başlamadan önce olası sorunlar, ilgili müellif tarafından çözümlenebilir. BIM teknolojisini kullananlar, daha az değişiklik isteği, bilgi isteği ve saha sorunları ile karşılaştıklarını rapor etmişlerdir.
3. Yapı Yönetim aşaması: Autodesk Revit’te BIM modeli, tüm geometri ve ilişkili olduğu bilgileri bir veritabanında saklar. Bu veritabanı istenilen her an dışarıya ek bilgi ve desteğe ihtiyaç duymadan kolayca ODBC Database ile çıkarılabilir. Dışarı çıkan veritabanı istenilen veritabanı yazılımı ile açılabilir. İstenirse yapı yönetimi vb. başka işler için kullandığınız yazılımların veritabanı desteği için Revit’ten çıkardığınızı kullanabilirsiniz.
Yapının işletilmesi ve yönetimi ile ilgili yazılımlarla API sayesinde doğrudan da bağlantı kurabilirsiniz. Revit BIM veritabanını, tedarik zinciri yönetimi (ERP), Tedarik zinciri yönetimi (SCM), işletme ve bakım (O&M) yazılımları ile kullanabilirsiniz. BIM modeli yıllar sonra yapı ömrünü tamamladığında yıkım ve dönüşüm işlerinin planlanması ve yönetilmesinde de kullanılabilir.
Maddeler halinde sıralarsak, BIM modeli ile aşağıdakileri yapabilirsiniz;
Kavramsal tasarım öncesi ve sırasında ihtiyaç planlamaları yapmak,
Kavramsal tasarımda özgün formlar araştırma imkânı,
Sürdürülebilir tasarım desteği,
Doğru ve detaylı tasarım ve projelendirme,
Bina performansından strüktür analizlerine ve ısıtma soğutma hesaplamalarından akustik analizlere kadar birçok
konuda analiz imkânı,v
Güncel, koordineli ve eksiksiz 2B’lu dokümantasyon,
3B’lu iç - dış görselleştirme ve animasyon,
Yapı elemanları ve sistemleri için ön imalat (pre-fabrication) desteği,
3B’lu Koordinasyon,
4B’lu iş ve saha planlamaları
5B’lu yapı maliyeti tahminleri
Saha/İnşaat lojistiği simülasyon ve planlamaları,
Yapının işletilmesi ve yönetiminde kullanım,
Bakım, onarım ve yenileme çalışmalarında kullanım,
Veritabanının, Kurumsal Kaynak Planlaması (ERP-Enterprise Resource Planning), Tedarik zinciri yönetimi (SCM -
Supply Chain Management) ve İşletme ve Bakım (O&M – Operations & Maintenance) işleri ve yazılımları için
kullanılabilmesi,
Yıkım planlaması,
Autodesk Building Design Suite nedir?
Autodesk, Yapı Tasarımı sektörü için geliştirdiği yazılımları “Building Design Suite” adı altında tek bir ürün haline getirilmiştir. Bu sayede tek tek yazılımları satın almaya oranla çok daha hesaplı şekilde birçok yazılımı almak ve kullanmak mümkün olmuştur. Suite’lerin bir başka avantajı ise iş akışlarının çok daha esnek ve akıcı hale getirilmesidir. “Suite workflow” adındaki akış ile hiçbir veri kaybı yaşanmadan bir yazılımdan diğerine tek tuşa tıklayarak geçmek mümkün olmuştur. Ör: Revit kullanıcısı çalışmasını 3ds Max’e geçirmek için, “save, open, import, export, link vb.” araçlarla uğraşmak yerine “Sent to 3ds Max for interior/exterior rendering” tuşu ile hiçbir kayıp yaşamadan işine diğer yazılımda devam edebilmektedir.
Autodesk Building Design Suite iş akışının temelini, Revit yazılımı ile oluşturulan BIM modeli oluşturur. BIM modeline sahipseniz birçok iş zaman ve maliyet açısından çok verimli olarak gerçekleştirilebilir. Öyleyse öncelikle BIM’in ne olduğunu, yararlarını, inşaat sektöründeki her bir iş için avantajlarını inceleyip son olarak ta Autodesk’in AEC sektörü için BIM çözümlerinin neler olduğuna bakalım.
Yukarıda sıralanan tüm işler Autodesk Revit ile üretilen BIM modeli kullanılarak yapılabilir. Bu işlerin yapılması için özelleşmiş birçok yazılım mevcuttur. Autodesk, bu ayrı ayrı işleri yapmaya yönelik yazılım ve araçları tek bir ürün içine toplamış ve adına Autodesk Building Design Suite adını vermiştir.
Autodesk® Building Design Suite; yapı profesyonellerinin hem Yapı Bilgi Sistemi (BIM) hem de CAD iş akışları için ihtiyaç duyduğu araçları birleştiren kapsamlı bir yapı yazılım çözümüdür. Standard sürümü; tasarımcıların, teknik ressamların ve detaylandırma yapanların daha tutarlı, daha yüksek kalite proje dokümanları yaratmalarına yardımcı olmak için geliştirilmiştir. Premium sürümü; mimarların, MEP mühendislerinin ve yapı mühendislerinin BIM'in daha iyi yapılar tasarlama, görselleştirme ve inşa etme gücünden yararlanmasına yardımcı olmak için idealleştirilmiş bir araçlar seti sunar. Ultimate sürümü ise yapı yaşam döngüsü hakkında daha fazla bilgi sunan araçlar ile proje sonuçları üzerindeki kontrolü iyileştirmeye yardımcı olarak Premium'un sunduğu değerin de ötesine geçer.
90’ların ilk yarısında yaygınlaşmaya başlayan Yapı Bilgi Sistemi - Building Information Modeling (BIM), 2000’li yılların başlarından itibaren AEC sektöründeki yenilikçi ve devrimsel bir kavram ve sistem olmuştur. Elle çizim yapılan 70’li yıllarda, kişisel bilgisayarların yaygınlaşması ile CAD sistemine bir geçiş başlamıştır. 70’li yıllarda başlayan, elle çizimden bilgisayara ya da Bilgisayar Destekli Tasarım/Çizim - Computer Aided Design/Drafting (CAD)’e geçiş, 80’li yıllarda geçişin yoğun yaşandığı bir dönem olmuştur.
3D CAD’in benimsenip kullanılmasına kadar, 2D CAD başlangıçta daha hızlı çizim yapmaya yarayan bir araç olmuştu. 3D CAD tasarım sürecini etkileyen bir araçtan çok sunum aracı olarak kullanıldı. Birçok tasarımcı ve şirket hala bu şekilde kullanmaktadır. Asıl değişiklik 3D CAD’in ne zaman ki gerçekten tasarım aracı olarak kullanılmaya başlandığında oldu. Zaha Hadid, Frank Gehry gibi mimarların son yıllarda gerçekleştirdikleri binaların karmaşık geometrileri incelenirse 3D CAD’in tasarım sürecindeki önemi daha iyi anlaşılabilir.
2D CAD sistemlerinde olduğu gibi 3D nesne CAD sistemleri de çoğunlukla yapının formunu tarif etmek için kullanılmıştır. Yapı modeli onun formu dışında, bina ve onun bileşenleri ile ilgili diğer bilgilerini de içerdiğinde, 3D modeller yapı bilgi modeli (BIM) olarak anılmaya başlandı. Ayrıca bu bilgiler diğerleri ile kodlanmış olmalıydı.
Bina tasarımcılarının tasarım bilgileri ve verilerini çeşitli şekilde yönetebilecekleri çağdaş CAD sistemleri, çizim masalarından dijital karmaşık araçlara doğru evrim geçirmiştir.
Erken dönem teknik tartışmaların konusu BIM’in ne olduğu üzerine iken, bu yerini BIM’i nasıl kullanmalıyım şeklinde daha fonksiyonel bir şekle bırakmıştır. Daha sonra ise neden sonuçsal bir yaklaşımla BIM niçin kullanılmalıya dönüşmüştür.
Dünya çapında BIM faaliyetlerini sürekli geliştiren özel şirketlere rağmen, ilk aktif oyuncular ulusal araştırma kurumları olmuştur. USA’da NIST (National Institue of Standards and Technology), Hollonda’da TNO (Netherlands Organisation for Applied Scientific Research), Norveç’te en kapsamlı bağımsız araştırma kurumu SINTEF (Stiftelsen for industriell og teknisk forskning) ve İngiltere’de RIBA (Royal Institute of British Architects) bunlara örnek olarak gösterilebilir.
USA federal hükümetinde de kayda değer çabalar görülüyor. The General Services Administration (GSA) projelerinde BIM kullanılmasını güçlü şekilde savunuyor. 2007 mali yılı ve sonrası tüm büyük projeleri BIM ile alacakları belirtilmiş. GSA şartnameleri projelerin teslimi için BIM’in minimum gereklilik olduğunu ön koşul olarak tanımlıyor.
U.S. Corps of Engineers projelerinde de 2008’den sonra BIM kullanımı zorunluluk haline getirmiş. Ve en geç 2010 tarihine kadar proje birlikte çalışabilirliğini beklendiği kaydedilmiş. İngiltere’de RIBA, 2006 yılından sonra kamu ile ilgili projelerde BIM kullanılmayanların yer alamayacağı kararını almıştır.
Önceleri yapı ürün modeli ve yapı veri modeli olarak kullanılan ve günümüzde popüler bir marka ya da kısaltma olan Yapı Bilgi Modeli (BIM) tanımlaması 2003-04’te çıkmıştır. Autodesk şirketi Revit yazılımını 2002 yılında satın aldıktan sonra, BIM teriminin yaygınlığı katlanarak artmıştır.
(Kaynak: SAYISAL GRAFİK Ürün Müdürü, Ufuk Aydın www.sayisalgrafik.com.tr )
BIM hangi konularda haber oldu?
Üç boyutlu inşaat projeleri geliyor! (Hürriyet Gazetesi, 24 Eylül 2013)
İnfotron, sanayi için ‘etkileşimli sanal gerçeklik’ uygulamaları üretiyor. Ford Otosan ile ilk anlaşmayı imzalayan firma, küresel inşaat devlerinin kullandığı ‘BIM’ için de TAV ile çalışmaya başladı..
1994’te iki Türk genci tarafından kurulan İnfotron, sanayi için ‘etkileşimli sanal gerçeklik’ uygulamaları üretiyor. Ford Otosan ile ilk anlaşmayı imzalayan firma, küresel inşaat devlerinin kullandığı ‘BIM’ için de TAV ile çalışmaya başladı.
TÜRK gençlerinin bilişim alanında ortaya koyduğu performans umut veriyor. ABD’de tamamladıkları eğitimden sonra Türkiye’ye dönen ve 1994’te İnfotron Elektronik ve Bilgisayar Sistemleri A.Ş.’yi (İnfotron) kuran, Tarcan Kiper ve Burak Pekcan, simülatör yazılımlar üreterek başladıkları iş hayatında ‘etkileşimli (içine girilebilir) sanal gerçeklik’ uygulamalarıyla yeni bir büyüme ivmesi yakaladı. Ford Otosan ile bu konuda anlaşma imzalayan İnfotron, küresel iş yapan müteahhitlik firmalarına da tüm verileri girip sanal gerçeklikte projenin içinde dolaşabilecekleri yazılımlarla hizmet vermeye başladı. Burak Pekcan şöyle anlatıyor:
F-5 İLE BAŞLADIK
1997’de ilk Türk Uçuş Simülatörü Asena III-CTRF5’i üretmiştik ki, F-5 Savaş Uçağı’nın simülatörüydü. Ardından havacılık şirketlerine eğitim simülatörleri tasarladık. Otomotiv sanayi için de farklı projeler yaptık. Şimdi ise simülatör işinin ötesine geçiyoruz. ‘Etkileşimli sanal gerçeklik’ denilen uygulamaları üretiyoruz ve uyguluyoruz. Bu konu, üretim yapan tüm sektörler için çok önemli. İlk anlaşmayı da Ford Otosan ile yaptık. Yıl sonuna kadar teslim edeceğiz. TAV ile de küresel inşaat firmalarının kullandığı Building Information Managament (BIM) uygulaması için çalışmaya başladık. Sırada diğer inşaat şirketleri var. Bu konuda ABD’li partnerlerimizle çalışıyoruz.
HEDEF 20 MİLYON TL
Hedefimiz bu yıl İnfotron’da 20 milyon TL ciro yakalamak. Geçen yıl 12 milyon TL yapmıştık. Yaptığımız iş en basit anlatımıyla; Ürünü, tarıyoruz ve sanal gerçeklik haline getiriyoruz. Ek verileri de giriyoruz. Bu, üretim süreçleri ya da inşaat projeleri için de mümkün. Faydası da şöyle özetlenebilir; tasarımın kusurlarını, inovasyon yapılıyorsa eksikleri hemen görüp düzeltme imkanı sağlanmış oluyor. Hatalar böylece minimize ediliyor. Tasarım halindeki bir otomobili sanal gerçekliğe aktarınca o ürünün her kıvrımına her bölümüne girebiliyorsunuz ve ergonomiden, mühendislik hatasına hepsini görüp düzeltiyorsunuz. Ürünü daha mükemmel hale getiriyorsunuz. Mesela motoruna girip, bir motor parçasının arkasındaki bir başka parçanın nasıl konumlandığını görebiliyorsunuz. Yanlışsa yanlışı yakalıyorsunuz.
Prototip öncesi hatalar ortaya çıkıyor
BURAK Pekcan, “Bir otomobil firması yeni bir tasarım yapınca ‘prototipini’ üretip test eder. Bir prototip 1 milyon doları aşabiliyor. Etkileşimli sanal gerçekliğe aktarma sayesinde bir sürü kusur önceden yok edilip prototipi öyle üretmek mümkün ve, bu büyük maliyet avantajları sağlıyor. Mesela, bazı otomobillerin bazı parçalarını değiştirmek çok zordur ve bu durum o modelin pazardaki kaderini bile etkiler. Şimdi bu kusuru otomobili üretmeden anlamak ve ortadan kaldırmak mümkün. Üretim hattı tasarlarken de bu yöntemle en doğru hattını kurmak mümkün. Hayal edilenin içine girip görme ve düzeltme imkanı sağlıyoruz.
Üç boyutlu fotokopi kurduk
TARCAN Kiper, 3D printer işi için de ayrıca şirket kurduklarını belirtiyor ve bu konuda Jan Nahum ile ortak olduklarını hatırlatıyor. Kiper, “Bir nesneyi tarıyoruz sonra üç boyutlu ortama geçiriyoruz, üç boyutlu olarak da (ürün prototipi) basıyoruz. Bu şirketimiz Gebze’de, TÜBİTAK içinde ‘fotokopici gibi’ çalışıyor. Bu şirketimizde de 20 kişi çalışıyor. 7 tane büyük makinemiz var. Müşterilerimiz otomotiv, beyaz eşya başta olmak üzere sanayiciler. Bu şirketimizle bu yıl 5 milyon TL ciro hedefliyoruz” diyor.