Demir İpek Yolu denilen projedir. Bakü-Tiflis-Kars demiryolu hattında Türkiye, 76 kilometrelik bölümü yapıyor. İnşaatı, 294 milyon TL ile Özgün Yapı-Çelikler Ortak Girişimi yürütüyor. 2011’de tamamlanması öngörülüyordu; 2014 sonuna sarktı.
BTK Demir Yolu Hattı
Bakü-Tiflis-Kars demiryolu hattı nedir?
Planı yapılmış ve uzun yıllardan bu yana gündemde bulunan demiryolu projesidir. Demir İpek Yolu olarak adlandırılır. Projenin bitmesiyle ilk yılda 1 milyon yolcu, 6.5 milyon ton yük taşınması hedefleniyor. Orta vadede yolcu sayısının 3 milyona, yük miktarının da 18 milyon ulaşacağı tahmin ediliyor.
Hat, her ülkenin ulusal demiryolu hatlarıyla birleşecek; Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye’yi bağlamakla kalmayacak, Çin’den Londra’ya kadar uzanacak.
Demiryolu hattı Azerbaycan'ın başkenti Bakü şehrinden Gürcistan'ın Tiflis ve Ahılkelek şehirlerinden geçerek Türkiye'nin Kars şehrine gidecek. Bu demiryolu hattı Azerbaycan'la Türkiye'yi birleştirmeyi amaçlamakta. Demiryolunun tamamı 180 km olup, toplam maliyeti de 450 milyon dolar. Demiryolunun 76 km'si Türkiye'den, 29 km'si Gürcistan'dan, 80 km'si ise Azerbaycan'dan geçecek.
Proje, ortak üç ülke ile Orta Asya Türk Cumhuriyetleri arasındaki kesintisiz demiryolu bağlantısını sağlayacak. Kars iş çevrelerinin ‘Kars’ın kurtuluş projelerinden biri’ olarak heyecanla beklediği proje, tarihi İpek Yolu güzergahında gerçekleşiyor. Demiryolunun tamamı 180 km. Bunun 73 km’si Türkiye’de inşa ediliyor. Gürcistan tarafı 28 km. Hat. Kars’tan Gürcistan tarafında Ahılkelek’e uzanacak. Ahılkelek’ten Bakü’ye uzanan bölüm mevcut demiryolu hattının rehabilite edilmesiyle tamamlanacak.
Projenin tarihçesi nedir?
1993 yılında Ankara'da yapılan Gürcistan-Türkiye Karma Ulaştırma Komisyonu Toplantısı'nda gündeme gelen proje uluslararası baskılar nedeniyle bir türlü hayata geçirilememişti. Projenin hayata geçirilmemesi için Ermeni lobisi ABD aracılığıyla Gürcistan'a baskı uyguluyordu. Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev, ABD Başkanı Bush'u arayarak destek istedi. Türkiye, Gürcistan ve Azerbaycan ulaştırma bakanlarının katılımıyla 2005'te müzakerelere başlandı. Projenin Gürcistan kısımının temeli, Gürcistan'da 21 Kasım 2007'de Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Gürcistan Cumhurbaşkanı Mihail Saakaşvili'nin katıldığı törenle atıldı.
Türkiye tarafınında temel töreni yine Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, dönemin Gürcistan Cumhurbaşkanı Mihail Saakaşvili ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlhami Aliyev tarafından 24 Temmuz 2008’de Kars’ta atıldı.
Türkiye, hattın 76 kilometrelik bölümünün yapımını gerçekleştiriyor. İnşaatı, 294 milyon TL ile ayan Özgün Yapı-Çelikler Ortak Girişimi yürütüyor. 2007'de DLH Genel Müdürlüğü yatırım programına giren proje bu yıl tamamlanacak.
Gürcistan’da yapılacak tünel inşaatının kolaylaştırılmasına ilişkin anlaşma 3 Eylül 2012’de yapıldı.
Bu proje evvelinde Avrupa ile Asya arasındaki demiryolu ağı Türkiye'den sonra Ermenistana kadar gelmekte, daha sonra ise Ermenistan'ın içerisinde üç kola ayrılarak şu şekilde dağılmaktadır. Kars-Gümrü-Ayrum-Marneuli-Tiflis yolu ile Gürcistan'a, İçevan-Kazakh-Bakü yolu ve Kars-Gümrü-Erivan-Nahçıvan-Meğri-Bakü yolu ile Azerbaycan. Ermenistan ile Azerbaycan arasında gerçekleşen savaş sonrasında Türkiye, Ermenistan ile olan sınır kapılarını kapatması sonucunda bu ülke ile ve dolayısıyla Orta Asya, Rusya, Ukrayna, Gürcistan ve Çin ile demiryolu aracılığıyla ulaşamaz hale gelmiştir. Devam eden sorunlar sonucunda iki ülke arasında diplomatik ilişkilerin bulunmayışı ve Türkiye'nin Orta Asya devletlerine ulaşma isteği, eski hatta alternetif olarak Bakü-Tiflis-Kars demiryolu projesinin doğmasına yol açmıştır.
Projenin önemi nedir?
İstanbul Boğazı'nda sürdürülen Marmaray Projesi'nin de tamamlanmasına paralel olarak, Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu Projesi hayata geçirildiğinde Avrupa'dan Çin'e demiryoluyla kesintisiz yük taşınması mümkün hale gelecek. Böylece Avrupa ile Orta Asya arasındaki yük taşımalarının tamamının demiryoluna kaydırılması planlanmaktadır.
Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu hizmete girdiğinde, orta vadede yıllık 3 milyon ton yük taşınması hedeflenmekte 2034 yılına gelindiğinde ise 16 milyon 500 bin ton yük ile 1 milyon 500 bin yolcu taşınması hedeflenmektedir.
Bakü Tiflis Kars demiryolu hattının temeli ne zaman atıldı?
Hattın Gürcistan kısımının temeli 21 Kasım 2007 tarihinde üç ülkenin cumhurbaşkanlarının katılımı ile atıldı. Hattın 24 Eylül 2012 tarihinde tamamlanması öngörülmektedir.
Türkiye tarafında kalan bölümünün yapılması icin ise 24 Temmuz 2008’de temeli atılmıştır. 76 km’si Türkiye, 29 km’si ise Gürcistan’da altyapısı çift, üstyapısı tek, sinyalli ve elektrifikasyonlu olarak inşa edilmesi planlanan toplam 104 km uzunluğundaki hatta; Kars, Tiflis ve Bakü arasında yük taşımacılığının yanında yolcu taşımacılığı da öngörülmüştür. Hattın işletmeye alınacağı planlanan 2011 yılında; 1 Milyon yolcu ve 6,5 Milyon ton yük, 2034 yılında ise söz konusu proje hattı üzerinde 3 Milyon yolcu ve 17 Milyon yük taşıma kapasitesi olacağı tahmin edilmektedir. Hattın gerçekleştirilmesi ile bu bölgeye gerek istihdam, gerekse ticari açıdan büyük bir canlılık getireceği rakamlardan net olarak anlaşılmaktadır. Bakü-Tiflis-Ceyhan ve Bakü-Tiflis-Erzurum Projelerinden sonra her üç ülkenin gerçekleştirdiği üçüncü büyük proje olan bu proje, yukarıda da belirtildiği üzere, üç ülkenin tarihten gelen dostluklarını daha da pekiştirecek, bölge halkına barış ve refah getirecektir. BTK Projesinin hayata geçirilmesi ve inşası devam eden Boğaz Tüp Geçişinin (Marmaray Projesi) tamamlanması ile ayrıca bu projeleri destekleyen diğer demiryolu projelerinin inşasıyla; Asya’dan Avrupa’ya, Avrupa’dan Asya’ya çok büyük hacimde taşınabilecek yüklerin önemli bir bölümü Türkiye’de kalacak, böylece Türkiye, uzun vadede milyarlarca dolar taşıma geliri elde edebilecektir.
Kars-Bakü-Tiflis demiryolu projesinin ne kadarı tamamlandı?
11 Ocak 2013 itibariyle Bakü-Tiflis-Kars demiryolu projesinin yüzde 99'u tamamlandı. Bu yıl ulaşıma açılacak olan hatta, yılda 1 milyon yolcu taşınabilecek.
Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan demiryolu ağlarını birleştirecek olan Bakü- Tiflis-Kars demiryolu hattında sona yaklaşılıyor. Yüzde 99'u tamamlanan demiryolu hattı bu yıl içinde ulaşıma açılacak ve ilk trenler hizmete girecek.
Proje tamamlandıktan sonra ilk aşamada yıllık 1 milyon yolcu ve 6.5 milyon ton yük taşınabilecek.
Yaklaşık 10 yıl önce gündeme gelen ve Türkiye ile Gürcistan arasında doğrudan demiryolu bağlantısı kurmayı amaçlayan Kars-Tiflis-Bakü demiryolu projesinin yüzde 99'u tamamlandı. Yaklaşık 500 milyon dolar maliyetli ve 295 milyon dolarını Türkiye'nin karşıladığı 105 kilometrelik demiryolu hattının, Kars ile Gürcistan sınırı arasında kalan 76 kilometrelik kısmının yapımını Türkiye gerçekleştirdi.
Türkiye'nin yapımını gerçekleştirdiği bölüm, çift altyapıya uygun, tek üst yapılı olarak inşa edilirken, Gürcistan ise, Azerbaycan'dan aldığı 200 milyon dolarlık krediyle Türkiye sınırından Ahılkelek'e kadar olan yaklaşık 30 kilometre yeni bir hat inşa ediyor ve var olan 160 kilometrelik demiryolunu da tekrardan elden geçiriyor. Proje hayata geçirildiğinde, Orta Asya'nın Türkiye-Gürcistan-Azerbaycan-Türkmenistan üzerinden geçen demiryolu-denizyolu kombine taşımacılığıyla Akdeniz ve Avrupa'ya bağlanması öngörülüyor. Proje ile ilk aşamada yıllık 1 milyon yolcu ve 6.5 milyon ton yük taşınabilecek. 2034 yılında ise hat üzerinden yılda 3 milyon yolcu ve 17 milyon bin ton yük taşıması planlanıyor.
Proje, hangi ülkeye ne kazandıracak?
Azerilerden lojistik üs Projenin tamamlanmasının ardından Azerbaycan Devleti tarafından Kars'ta uluslararası boyutta hizmet verecek bir lojistik merkez kurulacak. Azeriler, yeni teşvik sistemi kapsamında Kars'ta 30 hektarlık arazi üzerine lojistik üs kurmayı planlıyor. Azerbaycan'ın Kars'ta kuracağı dev lojistik merkezde yüzlerce kişi istihdam edilecek. Azerbaycan, ihtiyacı olan malları, buradaki lojistik merkezi kanalıyla Türkiye'den ithal edecek.
Merkezi Kars'a kurulması planlanan lojistik üs bölgede günübirlik ticaret ile turizmi de canlandıracak. Asrın projesi olarak da adlandırılan proje Doğu'nun en büyük sorunlarından biri olan lojistik sorununa da çözüm getirecek. Ekonomik anlamda canlılık yaratacak proje bölgeye gelmekten çekinen ve bölgeyi terk eden yatırımcıyı da bölgeye geri çekecek.
Yetkililer, birçok ülkeden inanılmaz bir yük talebinin geleceğinin şimdiden belli olduğunu ifade ederek, "Hat üzerinde ciddi bir yük taşınacak. Tabi bu yükler Kars'ta kalacak diye bir şey yok. Bir lojistik merkezi kurulacak ve burada transit bir hat olacak. Bu hat üzerinden malların sevkiyatı gerçekleşecek" diye konuştu.
Bakü-Tiflis-Kars demiryolu hattı inşası gecikiyor mu?
Bakü-Tiflis-Kars (BTK) demiryolu hattının 2014 yılının başı olarak açıklanan bitiş tarihi, yılın sonu olarak değiştirildi.
Zaman Gazetesi’nde 14 Haziran 2013 tarihinde yayımlanan habere göre; konuya ilişkin açıklama yapan Azerbaycan Demiryolları İdaresi Başkan Yardımcısı Kurban Nezirov, gecikmenin Gürcistan kaynaklı olduğunu söyledi. Nezirov, gecikmenin iki temel sebebi olduğunu, bunların da hattın inşasına başlandığı tarihte projede yer almayan bazı tünellerin sonradan eklenmesi ve Gürcistan hükümetinin istimlak ile ilgili kanuni düzenlemeleri henüz yapamamış olması olduğunu ifade etti. Bakü-Tiflis-Kars hattının temeli 21 Kasım 2007’de Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan cumhurbaşkanlarının katılımı ile atılmıştı. Hattın inşasının tamamlanmasının bölgeye ticari açıdan büyük bir canlılık getirmesi bekleniyor. Projenin hayata geçirilmesi ve İstanbul’da inşası devam eden Marmaray Projesi’nin tamamlanması ile Asya’dan Avrupa’ya, Avrupa’dan Asya’ya çok büyük hacimde sevk edilecek yüklerin önemli bölümü Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan üzerinden taşınacak.
Projedeki gecikme için Ulaştırma Bakanları en son ne zaman buluştu?
Beş yıl önce, temelleri atılan ve ‘Çağdaş İpekyolu” olarak nitelenen Kars - Tiflis - Bakü Demiryolu Projesi, Kars’ta üç ülke ulaştırma bakanlarının katılımıyla 28 Haziran 2013’te gerçekleşecek zirvede ele alındı. Bir süredir Gürcistan tarafıyla ilgili mali sorunlar nedeniyle ağır seyrettiği belirtilen projenin son durumu görüşüldü. Projenin 2011’de bitirilmesi gerekiyordu. Kars zirvesinde bu gecikmenin sonuçlarını ortadan kaldıracak tedbirler görüşüldü.
Türkiye tarafındaki ilerleme nasıl?
Demiryolu hattının Türkiye bölümünde delme ve aç - kapa denilen tünel çalışmaları önemli ölçüde tamamlandı. Türkiye tarafında toplam 10.6 km uzunluğunda 11 delme tünel yapılıyor. Bu tüneller önemli ölçüde tamamlandı. Ayrıca 14.8 km uzunluğunda 18 aç-kapa tip tüneli inşaatı devam ediyor. Gürcistan tarafında da 2 km uzunluğunta tünel olacak. Ulaştırma Bakanlığı yetkililerinden alınan bilgiye göre Haziran 2013 itibariyle projenin son durumu şöyle: 4.2 milyon metreküp güzergah kazısı (%25), 825 bin metreküp güzergah dolgusu (%9), 1.2 milyon metreküp beton imalat yapıldı. Aç kapa tünellerde toplam 10 bin metreküp beton imalat yapıldı. İş kapsamında KDV dahil 570 milyon lira harcandı ve yüzde 40 gerçekleşme oldu. 2013 içinde 123 milyon TL harcama yapıldı, yüzde 22.5 nakdi gerçekleşme sağlandı. Toplam olarak bakıldığında projedeki fiziki gerçekleşme oranı yüzde 54 düzeyinde. Daha yapılacak işler var. Bunların en önemlisi olan ray döşenmesine de başlanıyor.
BTK Demiryolu Projesi ilk ray kaynağı ne zaman yapıldı?
Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Binali Yıldırım, 28.06.2013 tarihinde gerçekleştirilen törende; Bakü-Tiflis-Kars (BTK) Demiryolu projesiyle ilgili olarak "Bu sadece Azerbaycan'ın, Gürcistan'ın, Türkiye'nin projesi değil; Orta Asya Cumhuriyetleri'nin projesi, Çin'in projesi, Balkanlar'ın projesi, Ortadoğu ülkelerinin, hatta Avrupa Birliği ülkelerinin projesidir. Bu projeyi gerçekleştirdiğimizde herkese açık olacak. Bölgenin, ülkelerimizin refahı daha da artacak. Daha fazla dostluklar kurulacak. Daha fazla birlikte iş yapacağız" dedi.
Bakan Yıldırım, beraberinde Azerbaycan Ulaştırma Bakanı Ziya Memmedov, Gürcistan Ekonomi ve Sürdürülebilir Kalkınma Bakanı George Kvirikkashvili ile Mezra köyü mevkisinde yapılan (BTK) Demiryolu Projesi ilk ray kaynağı törenine katıldı.
Yıldırım, törende yaptığı konuşmada, hayallerin birer birer gerçeğe dönüştüğünü ifade ederek, projenin hikayesinin çok eski olduğunu söyledi.
Projenin ilk defa 1993 yılında gündeme geldiğini ancak aradan 10 yıl geçmesine rağmen projede en ufak bir ilerleme olmadığını hatırlatan Yıldırım, göreve başladığı zaman projeyle ilgili çalışmalara başladıklarını anlatarak şöyle konuştu:
"Bu proje yüzyıllardan beri Uzak Doğu'yu Asya'yı, Avrupa'ya bağlayan medeniyet yollarının projesidir. Bu medeniyet yolunu çağımızda bu modern İpek Demir Yolları'yla donatmak ve projeyi bölgesel bir işbirliği projesinin de ötesinde uluslararası önemli bir koridor haline getirmek için çok büyük gayret gösterdik. Bu gayretlerin gerçeğe dönüşmesi, hayalden projenin gerçeğe dönüşmesi, gerek Azerbaycan'da devlet başkanı, cumhurbaşkanı Haydar Aliyev'in gerekse Başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan'ın ve Gürcistan'daki üst düzey yetkililerinin büyük gayretleri, büyük destekleriyle gerçekleştirildi."
73 kilometrelik yol üzerinde ilk kaynağı yaptıklarını ifade eden Yıldırım, araziyi tahrip etmemek çevreye zarar vermemek için en zor yolu seçtiklerine işaret etti. Yıldırım, 73 kilometrelik hattın 24 kilometresinin tünel olduğunu belirterek şunları kaydetti:
"Tarihi yerlere dokunmamak için güzergahı değiştirdik. Zor arazide, heyelanlı arazilerde yarma dolgu yapmak yerine tüneli tercih ettik. 2 hatlı, elektirikli, çok gelişmiş bir demiryolunu bölgeye kazandırıyoruz. Bu sadece Azerbaycan'ın, Gürcistan'ın, Türkiye'nin projesi değil; Orta Asya Cumhuriyetleri'nin projesi, Çin'in projesi, Balkanlar'ın projesi, Ortadoğu ülkelerinin, hatta Avrupa Birliği ülkelerinin projesidir. Bu projeyi gerçekleştirdiğimizde herkese açık olacak. Bölgenin, ülkelerimizin refahı daha da artacak. Daha fazla dostluklar kurulacak. Daha fazla birlikte iş yapacağız."
"Burada çalışan bütün insanlar çok büyük tarihi bir iş görüyorlar"
Azerbaycan Ulaştırma Bakanı Ziya Memmedov ise Sarıkamış Harekatı şehitlerini hatırlatarak, Türkiye Cumhuriyeti'nin selameti için şehit olan 90 bin kişinin önünde saygıyla eğildiklerini ifade etti.
Üç devletin demiryolu koridorunu oluşturmakla Asya ile Avrupa'ya, Avrupa'yı Asya'yla birleştirdiğini ifade eden Memmedov, şunları kaydetti:
"Burada insanlar bir bölgeden diğerine gitmek için imkanlar elde edecek. Yüklerin taşınması için ekonomi dünyası ve iş adamları bu koridorun imkanlarından istifade edecek. Kendi bütçelerini zenginleştirecek. Bu projenin, bu ülke için, bu bölge için çok önem taşıdığını bir daha dile getirerek vurgulamak istiyorum ki, burada çalışan bütün insanlar çok büyük tarihi bir iş görüyorlar. Bu insanların emeği tarihe yazılacak."
Gürcistan Ekonomi ve Sürdürülebilir Kalkınma Bakanı George Kvirikkashvili de proje emeği geçen herkese teşekkür ederek, Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan'ın 3 stratejik ortak olduğunu kaydetti.
Projeyle birlikte 3 ülkenin insanının daha da yakınlaşacağını ifade eden Kvirikkashvili, "Bu proje 3 ülkeyi de aşmış durumda. Bugün yaptığımız toplantı ve görüşmelerle proje daha da hızlanacak" dedi.
Bakanlar Yıldırım, Memmedov ve Kvirikashvili daha sonra ray üzerinde bulunan makinenin başına geçerek raylara ilk kaynağı attı.