Türkiye’de deprem yönetmeliği 9 kez değişti. Sonuncusu, 17 Ağustos 1999’daki depremden sonra oluşturuldu ve 2007’de yürürlüğe girdi.
Türkiye’de deprem yönetmeliğinin önemi
Deprem Yönetmeliği, deprem bölgesi olan yerlerde depremin yıkıcı kayıplara sebep olmaması ya da en az kayıplarla atlabılabilmesi için oluşturulmuştur. Deprem yönetmeliklerinde, yapıların nasıl yapılacağı, zemin özelliklerine göre yapı hesaplamaları, doğru projelendirmeler yer alır.
Türkiye’de toplam 9 deprem yönetmeliği oluşturulmuştur. Bu 9 deprem yönetmeliği, değişen koşullara göre güncellenmiştir.
Türkiye’nin deprem yönetmelikleri ve yılları
1940- Zelzele Mıntıkalarında Yapılacak İnşaata Ait İtalyan Yapı Talimatnamesi
1944- Zelzele Mıntıkaları Muvakkat Yapı Talimatnamesi
1949- Türkiye Yersarsıntısı Bölgeleri Yapı Yönetmeliği
1953- Yersarsıntısı Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik
1962- Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik (ABYYHY)
1968- Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik (ABYYHY)
1975- Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik (ABYYHY)
1998- Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik (ABYYHY)
2007- Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik
1940’lı yıllarda betonarme yapılaşma çok olmadığı için bu tarih aralığındaki yönetmeliklerde betonarme yapılardan çok bahsedilmemiştir. Bu konuyu basit bir şekilde dile getiren ilk yönetmelik, 1949 yılındaki deprem yönetmeliğidir.
Deprem yönetmelikleri ve içerikleri
1940 yönetmeliği: Bu yönetmelik daha çok mimari konulara ağırlık vermiştir. Kat yüksekliği, duvar kalınlığı gibi konulara dikkat çekmiştir.
1944 yönetmeliği: Cezai işlemlerden bahsetmektedir. Betonarme yapılardan ayrıntıya girmeden bahsetmiştir ayrıca zemine önem vermiştir. Bu yönetmelikte, binalarda an fazla 50 metre, yığma yapılarda en fazla 40 metre, ahşap yapılarda da en fazla 12 metre bina yüksekliğine izin verilmiştir.
1949 yönetmeliği: Deprem bölgelerinin dereceleri belirlenmiştir fakat cezai yaptırımları ortadan kaldırılmıştır. Deprem kuvvetlerinin hesaplanması için ilk defa bu yönetmelikte formül verilmiştir.
1953 yönetmeliği: Deprem kuvvetleri hesaplanması bu yönetmelikte daha detaylı incelenmiştir. Yapı türlerinin oranlarından da bu yönetmelikte bahsedilmiştir.
1962 yönetmeliği: Deprem dışında su baskını ve diğer afetleri de içine alan bu yönetmelikte, deprem kuvvetleri hesaplamaları gelişmiştir. Deprem bölgelerinde yapılacak yapıların özelliklerine de yer verilmiştir.
1968 yönetmeliği: Betonarme yapılar bu yıllarda yapımı hızlanmış önemli hale gelmiştir. Bu yönetmelikte ise betonarme yapıların özelliklerinden, boyutlarından bahsedilmiştir. Görsellerle anlatılan yönetmelik, deprem hesabını daha ayrıntılı bir şekilde anlatmıştır.
1975 yönetmeliği: Bu yönetmelik ülkeyi 1., 2., 3. ve 4. Deprem bölgesi olarak ayırmıştır. Deprem kuvvet hesapları her türlü parametreye göre en detaylı şekilde yer almıştır ve betonarme yapılar hakkında daha fazla detaya yer verilmiştir.
1998 yönetmeliği: Gelişen teknoloji ile yapılan deprem hesaplarının detayları yer almaktadır. Uluslararası düzeyde yer alan deprem yönetmelikleri örnek alınmıştır. Bina yapımında kurallara uyulması istenmiştir. Binanın tüm detayları bu yönetmelikte anlatılmıştır. Bina özelliklerine tek tek değinilmiştir.
2007 yönetmeliği: Bu deprem yönetmeliği, 1999 yılında meydana gelen büyük deprem sonrasında yapılmaya başlanmıştır. Uluslararası standartlara uygunluk ve AB Uyum Yasaları göz önüne alındığı için bu kadar geç yürürlüğe girmiştir. Binaların özellikleri en ince detayına kadar anlatılmış, cezai işlemlerden bahsedilmiş ve bölgelere göre yapılaşmadan bahsedilmiştir. Binalar için çok detaylı hesaplamalar, bina yapımında kullanılacak malzemelerde bu yönetmelikte anlatılmıştır.
2007 yılında çıkan yeni deprem yönetmeliğine göre zorunlu deprem sigortası tüm yapılarda yapılmalıdır. 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren sigorta tarifesi, primleri güncellenmiştir. Zorunlu deprem sigortası yönetmeliğe göre, deprem bölgelerinin dereceleri göz önüne alınarak bedel uygulanacaktır.
Deprem Yönetmeliği'nde ne tür değişiklikler olacak?
AFAD Başkanı Fuat Oktay, 2007 tarihli Deprem Yönetmeliği'nin geliştirilmesi için Kasım 2012 tarihinden itibaren çalışmalara başlandığını belirtti.
AFAD Başkanı Fuat Oktay konut ile ilgili şunları söyledi:
Deprem Yönetmeliği, UDSEP kapsamında günün gelişen yapı teknolojileri ve sektörün ihtiyaçları doğrultusunda güncellenecek. Bu kapsamda 20-22 Haziran'da "Deprem Yönetmeliği'nin Güncellenmesi Çalıştayı" düzenlenecek. Yönetmeliğin hazırlanması için oluşturulan komisyonda ülkenin değerli bilim adamlarının yer aldı. Yönetmelik, Avrupa Birliğinin yayınladığı Eurocode standartları gözetilerek hazırlanacak. Komisyon tarafından yapılan ilk toplantıda, ayrıca, beklentilerin karşılanması açısından yönetmeliğin 12 alt bölümden oluşmasına karar verildi.
Oktay sözlerine şöyle devam etti:
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmeliği"nde sismik izalatörün yer aldığı pasif yapısal kontrol, yüksek katlı, ahşap ve basit binalar için alternatif kurallara ilişkin düzenlemelerin yeni bölüm olarak yer alacak. Yönetmelik komisyonu, yaklaşık 90 kişiden oluşuyor. Komisyonun yaptığı çalışmalar 'ortak akıl' toplantısı şeklinde sektörün diğer paydaşlarıyla paylaşılacak. Kamu kuruluşları, üniversiteler, sivil toplum örgütleri ve yerel yönetimlerden temsilcilerin katılımlarıyla geniş kapsamlı bir tartışma ortamının sağlanması amacıyla Deprem Yönetmeliği'nin Güncellenmesi Çalıştayı gerçekleştirilecek. İstanbul'da gerçekleştirilecek çalıştayın açılışına, Başbakan Yardımcısı Beşir Atalay da katılacak.
Deprem Yönetmeliği'nin değişmesi ile ilgili yapılacak olay çalıştayda; komisyon grup toplantıları, beklentiler raporu hazırlanması, yeni nesil deprem yönetmelikleri için performans esaslı değerlendirme ve güçlendirme yöntemleri proje sonuçları, deprem yer hareketi alt komisyonu, hesap kuralları alt komisyonu, betonarme binalar (yerinde dökme) alt komisyonu, yüksek binalar alt komisyonu, pasif yapısal kontrol (deprem yalıtımı ve söndürümü) alt komisyonu, çelik ve kompozit binalar alt komisyonu, ahşap binalar alt komisyonu, yığma binalar alt komisyonu, zemin ve temeller alt komisyonu, basit binalar için alternatif kurallar alt komisyonu, değerlendirme ve güçlendirme alt komisyonu çalışmaları yapılacak.