Yaşam merkezlerinde 7-12 katlı yüksek apartmanları gölgede bırakan 20 kat ve üzeri binalara “Gökdelen” diyoruz. İngilizler “Gök kazıyan”, Fransızlar ise “Gökdam” diyor. 300 metre ile başlayan ‘yükselme’ yarışında şimdi hedef 1 kilometrelik binalar yapmak.
Gökdelen nedir?
Gökdelen, çok yüksek, çok katlı yapılara verilen isimdir. Bir yapının gökdelen olabilmesi için en az 305 metre yüksekliğe sahip olması gereklidir. Gökdelen kelimesi ilk defa 19. Yy sonlarında Newyork’ta ortaya çıkmıştır. İngilizce gökdelen, skyscraper demektir. Kelime anlamı ‘Gök kazıyan’dır. Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan geleneksel gökdelenlerin en düşük uzunluğu 153 metre olarak bilinir.
Gökdelenin Fransızcası ise “Gratte-ciel’ yani ‘Gökdam’dır.
Gökdelenlerde yer alan asansörler, betonlar ve su pompaları gibi yapılar diğer yapılara göre 4 kat daha büyük olmalıdır. Ayrıca gökdelenler için bu yapılar önemli gelişme kaynağı olmuştur.
Gökdelenin diğer dillerdeki karşılığı nedir?
Almanca: Wolkenkratzer («bulut-kazıyan»)
Farsça: آسمانخراش [âsmânhrâş] («gök-kazıyan»)
Fransızca: gratte-ciel («gök-kazıyan»)
İngilizce: skyscraper («gök-kazıyan»)
İspanyolca: rascacielos («gök-kazıyan»)
İtalyanca: grattacielo («gök-kazıyan»)
Kürtçe: balexane («endamlı bina»)
Rusça: небоскрёб [neboskryob] («gök-kazıyan»)
Türkçe: gökdelen («sky-piercer»)
Yunanca: ουρανοξύστης [uranoksístis] («gök-kazıyan»)
Gökdelenlerin tarihsel sürecinde neler yaşandı?
Dünya üzerinde yer alan ilk gökdelen yapı, 1884 ile 1885 yılları arasında Şikago’da inşa edilen “Home Insurance” binası olarak bilinir. Bu bina dışında New York’ta bulunan “Woolworth Building” da ilk gökdelenler arasında yer alır. 1930’lu yıllardan sonra gökdelenler Güney Amerika bölgesinde ve Asya’da da yapılmaya başlamıştır. Yıllar geçtikçe köylerden kentlere göç hız kazanmış ve yüksek bina yapımına başlanmıştır. Beton ve yüksek yapılarda kalın duvarlar kullanılmıştır. Metal iskeletin kullanılmaya başlaması ile de gökdelen yapımı artış göstermiştir. Gökdelenler için uygun kayalıklı araziler seçilmiştir. Çelik sütunların kullanıldığı gökdelenler gittikçe yükselmeye başlamış ve asansörler gökdelen yapıların içine girmeye başlamıştır.
Gökdelenlerde asansörler kullanılmaya başladığı dönemlerde ölümcül hatalarda yaşanmaya başladı. Bu hatalardan biri de asansör halatının kopmasıdır. Elisha Graves Otis tarafından icat edilen asansör sayesinde gökdelen inşaatları da hız kazandı. Bu asansör halat kopsa bile asansörün güvenli bir şekilde aşağı inmesini sağlayan bir icattı.
En yüksek gökdeleni yapma yarışı ne zaman başladı? Hangi binalar yarıştı?
Gökdelen yarışı, ABD’de 1928’de yapılan 319 metre yüksekliğinde Chrysler Binası ile başladı. Binayı 1930’da yapılan 381 metrelik Empire States binası geçti.
11 Eylül 2001 saldırısıyla yıkılan Dünya Ticaret Merkezi de 417 ve 415 metrelik yükseklikleriyle hatrı sayılır bir yer edinmişti.
2009’da yapılan 541 metrelik Özgürlük Kulesi yarışı önde tamamladı.
Ruslar, 2013’ün Ocak ayında St. Petersburg’da yapımına başladığı Gazprom binası 334 metre yüksekliğe ulaşacak. Gökdelenin kapıları 2018’de açılacak.
Rusya’nın en yüksek binası olacak Plot-16, şu an en yüksek binası olan 300 metrelik Moscow City gibi Türk inşaat firması Ant Yapı tarafından hayata geçiriliyor. Plot-16, 2014’te bittiğinde 330 metre yüksekliğinde olacak.
2011’de 200 metreden yüksek 23 bina yapan Çinliler ise dünyanın en yüksek gökdeleni Burj Halife’yi geçmeyi amaçlayan Sky City’nin inşatına 2013’te başladı. Sky City tamamlandığında 828 metre yüksekliğinde olacak.
Azeriler 2019’da 1 kilometrelik gökdelen sahibi olmak istiyor. Azerbaycan’ın gökdelen projesine 2013 sonunda başlanacak, tamamlandığında 1050 metre olacak.
Suudi Arabistan da kilometrelik gökdelen yapacak. Başkent Cidde’de inşa edilen 1000 metrelik ‘Kraliyet Kulesi’ 2014’te tamamlanacak.
Dünyanın en yüksek gökdelenler hangileridir, ne zaman yapılmıştır, yüksekliği nedir?
1. Burj Halife 2009 yılında yapıldı 818 metre 160 kat
2. Taipei 101 2004 yılında yapıldı 509 metre 101 kat
3. Şangay Dünya Finans Merkezi 2008 yılında yapıldı 492 metre 101 kat
4. Uluslararası Ticaret Merkezi 2009 yılında yapıldı 483 metre 118 kat
5. Petronas İkiz Kuleleri 1998 yılında yapıldı 452 metre 88 kat
6. Nanjing Greenland Finans Merkezi 2003 yılında yapıldı 450 metre 89 kat
7. Willis Kulesi 1973 yılında yapıldı 442 metre 108 kat
8. Guangzhou Batı Kulesi 2010 yılında yapıldı 440 metre 108 kat
9. Trump Uluslararası Hotel ve Kulesi 2009 yılında yapıldı 423 metre 96 kat
10. Jin Mao Kulesi 1998 yılında yapıldı 421 metre 88 kat
11. 2.Uluslararası Finans Merkezi 2003 yılında yapıldı 416 metre 88 kat
12. CITIC Plaza 1997 yılında yapıldı 391 metre 80 kat
13. Shun Hing Square 1996 yılında yapıldı 384 metre 69 kat
14. Empire State Binası 1931 yılında yapıldı 381 metre 102 kat
15. Central Plaza 1992 yılında yapıldı 374 metre 78 kat
16. Çin Bankası Kulesi 1990 yılında yapıldı 367 metre 72 kat
17. Bank of America Kulesi 2008 yılında yapıldı 366 metre 54 kat
18. Almas Kulesi 2009 yılında yapıldı 363 metre 68 kat
19. Emirates Office Kulesi 2000 yılında yapıldı 355 metre 54 kat
20. Tuntex Sky Kulesi 1997 yılında yapıldı 348 metre 85 kat
21. Aon Merkezi 1973 yılında yapıldı 346 metre 83 kat
22. The Center 1998 yılında yapıldı 346 metre 73 kat
23. John Hancock Merkezi 1969 yılında yapıldı 344 metre 100 kat
24. Tianjin Dünya Finans Merkezi 2010 yılında yapıldı 337 metre 76 kat
25. Wenzhou Dünya Ticaret Merkezi 2009 yılında yapıldı 333 metre 72 kat
26. Rose Kulesi 2007 yılında yapıldı 333 metre 72 kat
27. Shanshai Shimao Uluslararası Plaza 2006 yılında yapıldı 333 metre 60 kat
28. Minsheng Bank Binası 2007 yılında yapıldı 331 metre 68 kat
29. Ryugyong Hotel 2012 yılında yapıldı 330 metre 105 kat
30. Çin Dünya Ticaret Merkezi Kulesi 2008 yılında yapıldı 330 metre 74 kat
31. Rose Kulesi 2007 yılında yapıldı 333 metre 72 kat
32. The Index 2009 yılında yapıldı 328 metre 80 kat
33. Q1 2005 yılında yapıldı 323 metre 78 kat
34. Burj Al Arab 1999 yılında yapıldı 321 metre 60 kat
35. Chrysler Binası 1930 yılında yapıldı 319 metre 77 kat
36. Nina Kulesi 2007 yılında yapıldı 319 metre 80 kat
37. New York Times Binası 2007 yılında yapıldı 319 metre 52 kat
38. HHHR Kulesi 2009 yılında yapıldı 317 metre 72 kat
39. Bank of America Plaza 1992 yılında yapıldı 312 metre 55 kat
40. Pearl River Kulesi 2010 yılında yapıldı 310 metre 71 kat
41. Sky Tower 2009 yılında yapıldı 310 metre 74 kat
42. U.S. Bank Kulesi 1989 yılında yapıldı 310 metre 73 kat
43. Ocean Hights 2010 yılında yapıldı 310 metre 84 kat
44. Menara Telekom 2001 yılında yapıldı 310 metre 55 kat
45. Emirates Kuleleri 2000 yılında yapıldı 309 metre 56 kat
46. One Island East 2008 yılında yapıldı 308 metre 70 kat
47. AT&T Şirket Merkezi 1989 yılında yapıldı 307 metre 60 kat
48. The Address Downtown Dubai 2008 yılında yapıldı 306 metre 63 kat
49. JPMorgan Chase Kulesi 1982 yılında yapıldı 305 metre 75 kat
50. Kuzeydoğu Asya Ticaret Kulesi 2010 yılında yapıldı 305 metre 70 kat
Gökdelenler hakkında ne tür çalışmalar yapıldı?
National Channel’da yayınlanan Mega Yapılar adlı belgesel programı için bir bölüm de gökdelenlere ayrıldı. Programı izlemek için; www.youtube.com
Program her Cuma günü saat 20:00’de yeni bir konu ile yayınlanmaya devam ediyor.
Sapphire
İstanbul’da yer alan gökdelen yapılar hangileridir?
1. Sapphire 236 metre 66 kat
2. İş Kuleleri 181 metre 52 kat
3. Tekstil Kent-Koza Plaza 168 metre 44 kat
4. Şişli Plaza 160 metre 42 kat
5. Trump Towers 144 metre 39 kat
6. Tatlıcı Kuleleri 143 metre 31 kat
7. Sabancı Center 141 metre 39 kat
8. Tekfen 135 metre 32 kat
9. Metro City 131 metre 27 kat
10. Kempinski Astoria 125 metre 42 kat
11. Kanyon 112 metre 26 kat
12. Maya Center 100 metre 34 kat
Burj Halife
Dünyadaki en büyük gökdelen Burj Halife’nin özellikleri nedir?
2004 yılında yapımına başlanan Burj Halife, 2009 yılında tamamlandı. Eski ismi Burj Dubai'dir (Arapça:برج دبي; İngilizce: Burj Dubai)
Gökdelenin açılışı 2010 yılında yapıldı. Açılışına Dubai Şeyhi Muhammed Bin Raşid El Mahdum katıldı. Eski adı Burj Dubai adını , Halife Bin Zayid El Nahyan'dan alan Burj Halife’nin mimari ve mühendisliğini Chicago’da ki Skidmore Mimarlık Şirketi üstlendi.
Burj Halife yapımında 330 bin ton metre küp beton döküldü. 39 bin ton çelik kullanıldı ve ekip, 22 milyon saat çalıştı. Dış cephesi ve iki kanadını oluşturan cepheyi kaplayan cam panellerin sayısı 28.261adet olup Burj Halife’de, 57 asansör, 1044 daire, 3000 araçlık yer altı otoparkı inşa edildi. 160 kat olarak tasarlanan Burj Halife 818 metre uzunluğunda inşa edildi. Burj Halife’nin özelliklerinden biri de betonarme olarak başlanıp, yapının 150’nci katından sonra çelik kullanılması oldu. 4.1 milyon dolar maliyeti olan Burj Halife, 95 kilometre uzaklıktan bile görülüyor.
- Betonarme kütle üzerine çelik konstrüksiyonla devam edilen ilk bina özelliğini taşıyor.
- Anten kulesi ile uzunluğu 818 metredir.
- 95 km’den görülüyor.
- 160 katlıdır.
- Gökdelenin 124’üncü katı, dünyanın halka açık en yüksek ve dışarıda terası bulunan gözlem katıdır.
- Binada 57 asansör, 1044 apartman dairesi, 3000 yeraltı park yeri vardır.
- Burj Halife’nin dış cephesini ve iki kanadını oluşturan cepheyi kaplayan cam panellerin sayısı,
28 bin 261 adettir.
- Binanın yapımında 12 bin işçi çalıştı.
Burj Halife’nin rekorları;
- Dünyanın en yüksek binası: 828 metre (önceki Taipei 101 – 509 metre)
- Dünyanın en yüksek kendi başına duran yapısı: 828 m (2.717 fit) (önceki CN Tower 553 metre)
- Dünyanın en çok katlı yapısı: 164 kat
- Dünyanın en yükseğe çıkan asansörü ve dünyanın en hızlı asansörü: Saatte 64 km
- Dünyanın en yüksek camisi: 158.kat
- Dünyanın en yüksek yüzme havuzu: 76. kat
- Dünyanın en yüksek gece kulübü: 144. kat
- Dünyanın halka açık en yüksek ve terası bulunan gözlem katı: 124. Kat
Nisan 2013 itibariyle Türkiye'deki durum böyle:
Önerilen Bağlantılar : Anneler günü konut kampanyaları