31 Mart şehitleri için 1909 yılında yapımına başlanan 1911 yılında açılan anıt. Hürriyet Abidesi’nin (Abide-İ Hürriyet) mimarı, Mimar Muzaffer Bey’dir. Hürriyet Abidesi, İstanbul Şişli’de Hürriyet-i Ebediye Tepesi'nde bulunmaktadır. Türkiye'de yapılmış ilk ulusal anıttır.
Hürriyet Anıtı (Abide-i Hürriyet)
Hürriyet Anıtı’nın tarihçesi nedir?
Bu eser, Meşrutiyet döneminin İstanbul’daki ilk mimari ürünü ve Osmanlı başkentinde inşa edilmiş “ilk ulusal anıt olma özelliklerini taşır.
Anıt, yakın tarihimizde 31 Mart Vakası olarak bilinen meşrutiyet karşıtı ayaklanmanın bastırılması sırasında şehit olanların anısına yaptırılmıştır. Yapımına 1909'da başlanmış 1911'de bitirilmiştir. Anıt I. Ulusal Mimarlık Üslubu'nun tanınmış mimarlarından Muzaffer Bey'e aittir. Anıt havaya atış yapan bir top şeklindedir. Örme taştan yapılan bu anıtın alt zemininde şehit olan askerler gömülüdür. Ayrıca Sadrazam ve Harbiye Nazırı Mahmut Şevket Paşa Türbesi ile Mithad Paşa'nın ve Talat Paşa'nın mezarları da anıt çevresi içindedir.
Mimar Kemalettin, dönemin baş mimar Vedat Bey, Rum mimar Konstantin Kiryakidi Efendi, dönemin San’ayi-i Nefise Mektebi müdürü Mösyö Valori gibi tanınmış sanatçıların katıldığı yarışmada birinciliği kazandı ve anıtı inşa etti.
Hürriyet Anıtı’nın özellikleri nelerdir?
Abide-i Hürriyet diğer adıyla Hürriyet-i Ebediye Abidesi, 31 Mart Vakasında ölenlerin anısına İstanbul'un Şişli ilçesinde Hürriyet-i Ebediye Tepesi'nde dikilmiş olan anıt. Türkiye'de yapılmış ilk ulusal anıttır.
Hürriyet Anıtı nerededir?
Şişli Belediyesi'nin amblemi olan Abide-i Hürriyet anıtı Şişli'nin en yüksek tepesi olan (130 rakım) kuzeybatı kesiminde birinci çevre yolu ile Şişli-Kağıthane Caddesi arasında kalır. II. Mehmet'in İstanbul'u kuşatması sırasında otağını kurduğu yerlerden biri olduğu sanılmaktadır.
Hürriyet Anıtı’nın mimari özellikleri nelerdir?
Osmanlı devri Türk sanatının son döneminde ortaya çıkan neo-klasik üslûbun örneklerinden olduğu gibi, Türk medeniyet tarihinde ilk hâtıra âbidelerinden biri olan Âbide-i Hürriyet tamamen mermerden inşa edilmiştir. Geniş ve merpenli bir setin üstünde altı köşeli bir kaide bulunmaktadır. Bu kaidenin üç cephesine ölenlerin adları yazılmış, bir cepheye Sultan Mehmed'in tuğrası, diğer yüzlere “Târîh-i İstirdâd-ı Hürriyyet, 10 Temmuz 1324” ve “Timsâl-i Meşrûtiyyet, 11 Temmuz 1325” yazılan hakkedilmiştir. Kaidenin üstünde yükselen esas anıt bir top namlusu biçiminde olup eteğinde ordu ve donanmayı temsil eden alâmetler bronz plaka üzerine işlenmiştir.
Anıtın doğu tarafında yine mermerden Türk neo-klasiği üslûbunda tezyinat ile bezenmiş bronz kanatlı bir kapıdan alttaki üçgen biçimindeki bir türbe odasına inilmektedir. Kapı üstünde “Makbere-i Şühedâyı Hürriyyet” yazısı olduğuna göre, burası eski Türk türbelerinin üst katlarındaki namazgah mekânı gibi düşünülmüştür. İçerideki üç kalın paye, üstteki anıtın temelidir. Bunların ortasında küçük bir kubbe ve üçgenin sol köşesinde bir mihrap vardır. Duvarlar ve payelerde mermer üzerine işlenmiş âyetler görülür. Bu yazılar Mızıka-i Hümâyun imamı Hasan Sabri Efendi'nin hattıdır.
Âbidenin yapılması münasebetiyle altın ve gümüş olmak üzere, bir yüzünde Sultan Mehmed Reşad'ın tuğrası ile âbidenin resmi, diğer yüzünde “Târîh-i İstirdâd-ı Hürriyyet, 10 Temmuz 1324” ve “Timsâl-i Meşrûtiyyet. 11 Temmuz 1325” yazıları bulunan madalyalar bastırılmıştır.
Hürriyet Anıtı’nın bulunduğu alana kimler defnedildi?
İstanbul'da Şişli semtinde II. Meşrutiyet'in hâtırası olarak yapılmış anıt. Abide-i Hürriyet, Kâğıthane vadisine hâkim bir tepenin üstünde inşa edilmiştir. Bu sebeple, bulunduğu yer önceleri Hürriyet-i Ebediye, günümüzde ise kısaca Hürriyet Tepesi olarak isimlendirilmiştir. İttihat ve Terakki Cemiyeti tarafından, Otuzbir Mart Vak'ası ile II. Meşrutiyet'in gerçekleşmesi sırasındaki çarpışmalarda ölenlerin hâtıralarını canlı tutmak maksadıyla anıt-mezar olarak yaptırılmıştır. 1909 yılı Nisanında açılan proje yarışmasını Mimar Muzaffer Bey kazanmış ve âbide onun nezaretinde yapılmıştır. 14 Haziran 1913'te arabasında öldürülen Mahmud Şevket Paşa da bu anıtın yanında Mimar Kemâleddin Bey'in inşa ettiği bir açık türbeye gömülmüştür. 15 Mart 1921'de Berlin'de bir Ermeni tarafından vurularak öldürülen Talat Paşa'nın Tempelhof Müslüman Mezarlığı'ndaki kemikleri de 25 Şubat 1943'te İstanbul'a getirilerek büyük bir törenle Hürriyet Âbidesi yanındaki bir kabre gömülmüştür.
Anıtın altı da üçgen biçiminde bir cami olarak yapılmıştır. İkinci Meşrutiyet'in birinci yıl dönümünde, 23 Temmuz 1909 tarihinde yapılan İyd-i Millî kutlamaları sırasında temeli atılmıştır. 3. yıldönümü olan 23 Temmuz 1911'de ise Enver Bey'in hazır bulunduğu bir törenle açılmıştır. Anıtın yer aldığı alanda 31 Mart Vakasında ölen Kurmay Binbaşı Ahmet Muhtar, Deniz Binbaşı Salih, Üsteğmen Bekir ve 68 er defnedilmiştir.
Sonraki yıllarda anıt ve çevresindeki alan,bazı 2. Meşrutiyet ve İttihat ve Terakki hareketi önde gelenlerinin defnedildiği bir anıt mezarlığa dönüştürüldü. Bu alana defnedilen diğer kişiler şöyledir (defin tarihleri sırasına göre):
Sadrazam Mahmut Şevket Paşa (1856-1913), birlikte şehit olan koruması Kazım Ağa ve Yaveri İbrahim Efendi.
Sadrazam Talat Paşa (1874-1921. Ölümü ve ilk defni: Berlin. Yeniden defni: 25 Şubat 1943)
Milletvekili (6. ve 7. Dönem) Atıf Kamçıl (1884-1947)
Sadrazam Mithat Paşa (1822-1884. Ölümü ve ilk defni: Taif,Suudi Arabistan. Yeniden defni: 26 Haziran 1951)
Milletvekili (1., 5. ,6. 7. Dönem) Eyüp Sabri Akgöl (1884-1953)
Milletvekili (3.Dönem) Mithat Şükrü Bleda (1874-1956)
Harbiye Nazırı Enver Paşa (1881-1922. Ölümü ve ilk defni: Çeğen, Tacikistan. Yeniden defni: 4 Ağustos 1996)
Anıt aynı zamanda Şişli Belediyesinin logosunu oluşturmaktadır.