Ünlü mimar Doğan Tekeli tarafından tasarlanan bina. İstanbul Manifaturacılar Çarşısı (İMÇ), 1960-1967 yılları arasında inşa edilmiştir. Plakçılar çarşısı ile bir çok Türk filmine de mekan olan İMÇ binası, Fatih Unkapanı’ndadır.
İstanbul Manifaturacılar Çarşısı (İMÇ), Unkapanı, Fatih, İstanbul
İstanbul Manifaturacılar Çarşısı’nın (İMÇ) künye bilgileri nelerdir?
Yer: İstanbul, Türkiye
İnşaat Alanı: 190000m²
İşveren: İstanbul Manifaturacılar Çarşısı Kooperatifi
Proje Tarihi: 1959
Yapım Tarihi: 1960 - 1967
Durum: Mesleki kontrolü yapılarak inşa edilmiştir.
Mimar: Doğan Tekeli İMÇ Kooperatifi tarafından açılan yarışmada 1. ödül. (Metin Hepgüler’le beraber.)
İMÇ’nin mimari özellikleri nelerdir?
İstanbul’da, Bozdoğan su kemeri ve Unkapanı arasındaki arsada bir toptan manifaturacılar çarşısı inşa ettirmek amacıyla 1958’de açılan sınırlı proje yarışmasında birinci seçilerek uygulanmıştır. Tarihi doku içindeki arsa, Atatürk Bulvarı boyunca 800 m uzunluğunda, eğimli, dar bir şerittir ve ortasında Şebsefa Hatun Camii bulunmaktadır. Yarışma programı; dört farklı tipte 1117 mağazayı, depolar, katlı bürolar, lokanta ve büfeler, açık ve kapalı otoparklar, berber, eczane, güvenlik noktası vb. işlevleri içermekteydi.
Dükkanlar, bulvara göre bir açı oluşturarak, Süleymaniye Camii yönünde görüş sağlayan farklı nitelikteki avlular çevresinde, akıcı bir yaya trafiği sağlayacak biçimde yerleştirilmiştir. Yaya trafiği, bulvarın yoğun taşıt trafiğinden ayrılmış, arsanın eğiminden yararlanılarak bütün katlara yollardan düzayak girişler sağlanmıştır. Otoparklara ve servis girişlerine ulaşım ise arsanın güneyinde bulvara paralel düzenlenen bir servis yolundandır.
Çarşının kitlelerinin içinde bulunduğu tarihi dokunun oranlarından benzerlikler taşımasına dikkat edilmiştir. Bu amaçla küçük cumbalar, balkonlar, üst katlarda geri çekilmelerle ölçülü bir hareketlilik yaratılmış, böylece Süleymaniye’nin ihtişamı gölgelenmemiştir.
Cephelerde malzeme çeşitliliğinden kaçınılmış, beyaz traverten kaplanan dolgu duvarlar ve brüt beton döşeme hizalarıyla yatay etki güçlendirilmiştir. Üst katlarda dükkanların dış cephelerinin prefabrike kafes elemanla kaplanması ışık almayı sağlarken mimari bütünlüğün korunmasında yararlı olmuştur. Bu büyük kompleksin, günün plastik sanatlarından örnekler taşıması, bunların da mimariyle bütünleşmesi için özel bir çaba gösterilmiştir.
İMÇ'nin tarihçesi nedir?
1950’li yıllarda Toptancı Manifatura ve Kumaşçılar piyasası Sultanhamam ve civarında yayılmış ve çoğunlukta 19.asırdan kalma ari faaliyet bakımından yetersiz kalmaktaydı. O yıllarda başlayan imar hareketleri yanında günden güne daha çok sıkışan şehir trafiği çalışma şartlarını büsbütün güçleştirmişti.
Bu güçlükleri en fazla hisseden Manifatura ve Kumaşçılar Toptancı Tüccarları, kendilerine birer mağaza inşa ettirmek ve böylelikle yepyeni bir çarşı ve Manifatura- Kumaş piyasası meydana getirmek için 1954 yılında “Sınırlı Sorumlu İstanbul Manifatura ve Kumaşçılar Çarşısı Yapı Kooperatifi”ni kurmuşlardır.
Kuruluşun ardından çok kısa bir süre içinde umulanın üstünde rağbet gören ve mali güce erişen kooperatif, gayesi olan çarşıyı inşa etmek için, lüzumlu arsanın temini işini derhal ele almıştır. İlk anda şehir içinde lüzumlu arsayı temin etme güçlükleri çarşının Haydarpaşa’da kurulması akla getirmiştir.
Burada nakliye imkanlarının daha müsait olacağı Anadolu ile Ticari ilişkilerin daha kolayca kurulacağı, gerekli büyüklükteki arsanın kolayca ve ucuza bulunabileceği düşünülerek buna göre hazırlıklara başlanmıştır.
Bu sırada İstanbul’da başlayan İmar hareketlerinin gerektirdiği istimlakler, esasen kıt olan Belediye mali imkanlarını güçleştirmiş ve yeni kaynaklar aramaya zorlamıştır.
Zamanın valisi Prof.Dr. Fahrettin Kerim Gökay, İstanbul’un geri kalmış semti olan Bozdoğan su kemeri ile Unkapanı arasında Atatürk Bulvarı’nın bir yanını, baştan başa kaplayan sahayı, Manifatura ve Kumaşçılar Çarşısı için uygun görerek buranın imarında kooperatiften yararlanmayı düşünmüştür.
Kooperatifin Belediyeye yardımcı olması halinde, bu sahayı istimlak ederek, çarşının burada kurulması için kooperatife tahsisine çalışacağını söylemiş ve bu hususta geniş yardımlarda bulunmuştur.
Arsa bedelinin tasarlanandan daha yüksek olacağı ve istimlak için arsa bedelinin peşin olarak istenmesi konularında ortakların görüş ve kararını almak üzere Sn.Gökay’ın da bulunduğu 01.09.1955 tarihinde olağan üstü genel kurul toplantısı yapılmıştır.
Genel kurul çarşının bu sahada kurulması için Belediyenin çıkardığı tahvillerden 30 milyon liralık kısmını kooperatif tarafından alınması suretiyle gereken yardımın yapılmasını oy birliği ile kararlaştırılmıştır.
4,5 yıllık çalışmadan sonra bugün çarşının bulunduğu yüzlerce parselden oluşan alan 06.08.1959 tarihinde A Blok sahası hariç Belediyece istimlak edilerek kooperatife satılmıştır. Çarşı yerinin bu şekilde seçilmesi ile birlikte bu bölgenin imar planının bulunmaması veya burada çarşı kurulması düşünülmemiş olması ve dolayısıyla istimlak hudutlarının tespiti bakımından belediyenin isteği ile kooperatifçe bir Mevzii imar planı yarışması düzenlenmiş, 27.08.1958 tarihinde düzenlenen bu yarışmaya katılan 14 proje arasından jüri, Y.Mim.Cihan Fındıkoğlu, Y.Mim.Kemal Bayur, Y.Mim.Tarık Aka, Y.Müh. Niyazı Durunay, Y.Mim. Özdemir Akverdi’nin müşterek hazırladığı projeyi birinci seçmiştir. Bu proje sonradan Belediye şehircilik danışmanı Prof.Piccinato’nun da katkısı ile geliştirilerek Mevzi İmar planı haline getirilmiştir.
Mevzi imar planının 1960 yılında İmar İskan Bakanlığınca tasdikinden sonra mimari projenin yapılmasına geçilmiştir. Arsa satın alma işlerinin tamamlanması ve imar durumunun belli olmasından sonra, sıra mimari projenin tanzimine gelmiştir. Arsaya kurulacak çarşı mimari projesi için kooperatif ihtiyacını karşılayacak, aynı zamanda şehrin geniş bir sahasını ve tarihi çerçevesinin imarını sağlayacak, en iyi çözümü bulmak amacıyla kooperatif tekrar bir yarışma düzenlemiştir.
19 Şubat 1960 tarihinde düzenlenen bu proje yarışmasına 11 proje katılmıştır.
Bu yarışmaya günün önemli mimarlık bürolarından Prof.Emin Onat, Prof.Orhan Safa, Prof.K.Ahmet Aru ve arkadaşları, Melih Bilsel, Haluk Baysal, Rana Zapçı, Affan Kırımlı, Orhan Bolak, Gazanfer Beken, Orhan Bozkurt, Cihat Fındıkoğlu, Kamil Bayur ve arkadaşları, İMA Mimarlık Bürosu, Doğan Tekeli-Sami Sisa-Metin Hepgüler yarışmaya katılmışlardır.
Yarışma Jürisinde İst.Belediye Başkanı Kemal Aygün, Rıfat Edin, İmar müd. Y.Mim. Faruk Akçer, Beld.İmar müşaviri Y.Mim.Cevat Erbil, Prof.Dr.Mukbil Gökdoğan, Prof. Mustafa İnan, Y.Mim.Sedat Hakkı Eldem, Y.Mim.Asım Mutlu, Y.Mim. Sadık Sever, Y.Müh. İsmail İşmen, Y.Müh.Mim. Ali Rıza Ünsal ve Kooperatif ilgilileri bulunuyordu.
Jüri çalışmaları sonunda Site mimarlık Bürosu Y.Mim.Doğan Tekeli-Y.Mim.Sami Sisa-Y.Mim. Metin Hepgüler’in projesi jüri tarafından birinciliğe layık görülmüştür. Düzenlenen yarışma sonunda yapılacak çarşının avan projesi elde edilmiştir. Tatbikat projeleri tanziminden önce lüzumlu zemin sondajları ve temel etütleri yaptırılmak suretiyle proje ve keşiflerin tatbikat sırasında değişikliğe meydan verilmeden tatbikine çalışılmıştır.
Kazanan proje jüri raporunda şöyle değerlendirilmiştir. “Heyetimiz tarafından Manifaturacılar için bütün projeler arasında en uygun olarak seçilen bu projede, Bozdoğan su kemeri ile Şeb Sefa Hatun camii arasındaki kısmın kompozisyonu, gerek şehircilik gerek mimari bakımdan güzel bulunmuş, fakat Şeb Sefa Hatun camii ile Atatürk Köprüsü arasındaki kısımda yukarıdakine benzer bir ifadenin devamı kısmen görülmekle beraber, burada yerleştirilmiş olan üç yüksek büro bloğu yerleri aşırı irtifalar dolayısıyla uygun görülmemiştir”
Diğer taraftan istenilen dükkan sayısı bu projede tam olmakla beraber genişlikleri yeterli bulunmamıştır. Fakat projedeki elastikiyet bu noksanlığı izale edecek durumdadır.
İnşaata müsait olan Hıfzısıhha Enstitüsü ile Şeb Sefa Hatun Camii arasındaki birinci kısım kaba inşaat halinde 15.03.1961 tarihinde en müsait teklifte bulunan Eti Yapı Ltd.Şti’ye ihale edilmiş ve zamanın Vali ve Belediye Reisi General Refik Tulga tarafından temeli atılarak fiilen inşaata başlanmıştır. Bundan sonra durum müsait olduğu ve inşaat sırası geldiğinde 28.06.1961 tarihinde ikinci kısım kaba inşaatı Şevket Alptekin ve Bayındırlık İşleri A.Ş.’ne ihale edilmiştir.
1967 yılında birinci kısım, 1968 yılında ikinci kısım inşaatı tamamlanmıştır.
Araziye intibakı ve toprağa gömülü az miktarda alınan avlular ve arka servis yoluna açılmalar suretiyle havalandırılması, projede en canlı bir şekilde çözümlenmiştir.
Yarışma projesi, sonradan yapılan birçok değişikliğe rağmen uygulanan projenin ana fikirlerini taşımaktaydı. Jüri tarafından yarışma projesindeki üç yüksek bloğun, bire indirilmesi tavsiye edilmesine rağmen, zeminin olağanüstü kaygan ve çürük olmasının sonradan anlaşılması üzerine, yüksek büro fikrinden tamamen vazgeçildi.
Belediyenin bu projeyi onaylayacak kurulu, çoğu yarışmacı, yada jüri üyesi olarak konunun içinde olduğu ve bu noktaya kadar gelmesine katkıda bulundukları halde, projenin onaylanması yaklaşık bir yıllık uzun tartışmalar ve proje değişikliklerini gerektirmiştir.
Projede dükkanlar, bulvara göre bir açı teşkil ederek Süleymaniye yönünde görüş sağlayan avlular çevresinde ve yaya alanları üzerinde akıcı bir yaya ulaşımı sağlayacak biçimde yerleştirilmiştir. Yaya ulaşımı, bulvarın yoğun taşıt trafiğinden ayrılmıştır. Arkada bulvara paralel olarak düzenlenen bir yol, servis ulaşımını sağlamakta, otopark girişleri bu yola bağlanmaktadır. Dükkanları çevresinde yer aldığı avlular değişik mekan etkileri ile bulvar boyunca gene iç yaya yolları ile bağlanarak sıralanmaktadır.
Arsanın tüm uzunluğunca devam eden eğimde yararlanılarak bütün katlara yollardan düzayak çekici girişler sağlanmıştır. Yapıların birlikte algıladığı Süleymaniye’nin kubbe çapının sadece 27 m. Olduğu Süleymaniye’deki ihtişamın çevre yapılarının küçük kubbeleri ve diğer elemanları ile sağlandığı göz önünde tutulmuş, çarşı kitlelerinin içinde bulundukları tarihi şehir parçasındaki gibi küçük cumbalar, balkonlar, üst katlarda geri çekilmesiyle ölçülü bir hareketlilik kazandırılmıştır. Bu hali ile çarşının Atatürk Bulvarından görüşünüşünde Süleymaniye Külliyesinin etkisini bozmadığı, hatta ona uygun bir çerçeve sağladığı söylenebilir.
Kullanılan malzemenin seçiminde önce çevre ile uyum sağlama ve dayanıklılık, sonrada ekonomi ve uygulama kolaylığı aranmıştır. Çok sayıda ve farklı malzeme kullanılmaktan kaçınılmıştır.
Bütün bu dolgu duvarlar, beyaz traverten kaplanmış, yatay taşıyıcılar (döşemeler), korkuluklar brüt beton bırakılmıştır. Üst katlardaki dükkanların dışa bakan arka cephelerinin büyük kısmı prefabriko bir kafes elemanla kaplanmıştır.
Dükkanlar 15-20 m.gibi derinliklerde olduğu için her iki ceplerden tam ışık almaları gerekmekteydi. Dışa bakan cephelerin bu tür bir kafesle kapanması, hem ışık almayı sağlamış, hemde mimari bütünlüğün sağlanmasında yararlı olmuştur. Bu büyük kompleksin günün Türk plastik sanatlarından örnekler taşıması, bunlarında yapı mimarisi ile bütünleşmesi için özel çaba gösterilmiştir.
Mimaride belirlenen yüzler için açılan yarışmada kazanan sanatçıların, seramik ve mozaik panoları, Bas-reliefleri yapıya katkıda bulunmuştur. Bunlar Füreya Karal ve Sadi Diren’in seramik, eren Eyüboğlu, Bedri Rahmi Eyüboğlu ve Nedim Günsür’ün mozaik panoları, Yavuz Görey’in dekoratif havuz plastiği, Kuzgun Acar ve Ali Teoman Germaner’in Baş-reliefleridir.
Arsa bulvar boyunca ve bulvara dik olarak iki yönde %3 ile %8 arasında değişen eğimleri olan 45.000 m2 yüz ölçümlü ve bulvar boyunca 800 m uzunluğunda dar bir şerittir. Arsanın arka sınırı imar planının hayali kitlelerine göre tespit edilmiştir.
Daha önce açılan şehircilik yarışmasında kazanan projeye, Belediye müşaviri Prof. Piccinato’nun katkısı Şeb Şefa Hatun Cami’nin alt ve üst yanlarındaki kitlelerin, bulvardan Süleymaniye yönünde görüş sağlayacak şekilde döndürülmesi olmuş ve bu fikir mimari proje yarışmasına İmar durumu olarak verilmiştir.
İMÇ’de neler var?
Döşemelik Kumaş
Duvarkağıdı, Dekorasyon
Halı, Yer Döşeme ve Zemin Kaplama
İş Elbiseleri, Üniforma
Müzik Aletleri
Müzik Yapım, CD-DVD Dağıtım
Perde ve Ev Tekstili
Raf Sistemleri, Büro Dekorasyon
Sanayi Dikiş Makinaları, Yedek Parça
Serigraff, Matbaa
Tente, Çadır, Branda
Tesettür Giyim
Tıbbi Malzeme
Ütü ve Press Makina
Sigorta, Mali Müşavirlik, Hukuk Bürosu
Elektrik, Elektronik
Dernek ve Kooperatifler
Bankalar, Döviz Bürosu, Menkul Kıymetler
Büfe, Lokanta, Çay Ocağı
İMÇ yöneticileri kimlerdir?
Ömer Lütfü BATU (Başkan): 1960 yılında Trabzon Çaykara’da doğdu. Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü’nü bitirdi. 1987-1991 yılları arasında İETT ve İstanbul Ulaşım A.Ş.’de çalıştı. 1991 yılından bu yana İMÇ’de döşemelik kumaş ticareti yapmaktadır. 1993 yılında yönetim kuruluna seçilen Batu, 2004-2010 yılları arasında Yönetim Kurulu Başkanlığı yapmış ve 2012'de tekrar Yönetim Kurulu Başkanlığı'na seçilmiştir.
Ömer DOĞANLAR (2. Başkan): 1960 Niğde’de doğdu. 1977 yılından itibaren sahibi olduğu Zarif Mefruşat Tekstil Ticaret Sanayi Limitet Şirketi’yle İMÇ’de ticaretle uğraşmaktadır. 2002 yılından bu yana yönetim kurulunda görev yapmaktadır. Evli ve iki çocuk babasıdır. 2012 yılında 2. Başkan olarak seçilmiştir.
Ömer KEÇOĞLU: 1960 Rize İkizdere’de doğdu. Şişli Lisesi’nden mezun oldu. 1983’ten itibaren Keçoğlu Endüstri Makine Limitet Şirketi’nin yönetim kurulu başkanlığı görevini sürdürmektedir. 1996 yılında İMÇ Yönetim Kurulu’na seçilmiştir. 2004-2010 yılları arasında ikinci başkanlık ve 2010-2012 yıllarında Yönetim Kurulu Başkanlığı yapmıştır.
Abdül Gafur ATAMAN: 1958 yılında Şanlıurfa Siverek’te doğdu. Müzik piyasasında faaliyet gösteren şirketi uzun yıllardır İMÇ’dedir. 1993 yılından itibaren yönetim kurulunda görev yapmaktadır.
Murat KÂRCI: 1966 Niğde’de doğdu. İTÜ Endüstri Mühendisliği Bölümü’nü bitirdi. İstanbul Üniversitesi’nde İşletme lisansüstü eğitimi aldı. 1990 yılından beri İMÇ’de ticaret yapmaktadır. 2006 yılında yönetim kuruluna seçilmiş ve 2010-2012 yıllarında ikinci başkanlık yapmıştır.
Salih KARLI: 1963 yılında Rize’de doğdu. Uzun yıllardır makine sektöründe çalışmaktadır. 2002 yılından bu yana yönetim kurulu üyeliği görevini sürdürmektedir.
Hasan YAZGAN: 1958 yılında Rize İkizdere’de doğdu. 35 yıldır makine sektöründe çalışmaktadır. 2004 yılından itibaren yönetim kurulunda görev yapmaktadır.
Erol ADAYILMAZ: 1977 yılında İstanbul’da doğdu. Lise eğitimini Galatasaray Lisesi’nde ve AFS bursuyla gittiği Danimarka’nın Bornholm Amts Gymnasium’da tamamladı. Amerika’da Purdue University’de Endüstri Mühendisliği bölümünü bitirdi. New York’ta Cap Gemini Ernst & Young’da yöneticilik yaptı. Günümüzde Sergi A.Ş.’nin yönetim kurulu başkanlığını yapmaktadır. 2008 yılında İMÇ yönetim kuruluna seçilmiştir. İngilizce, Fransızca, İspanyolca, Danimarkaca ve Rusça bilmektedir.
Mehmet ÖZGÖZEN: 1979 yılında İstanbul’da doğdu. Yeditepe Üniversitesi İktisat bölümünü bitirdi. 1995 yılından itibaren tekstil sektöründe ticaret hayatına devam etmektedir. 2009 yılında yönetim kuruluna seçilmiştir.
İMÇ, kongre merkezi mi olacak?
İstanbul Ticaret Borsası (İSTİB), Unkapanı Plakçılar Çarşısı'ndaki arazisinde de yeni kongre merkezi inşa edecek...
Milliyet Gazetesi’nin 5 Temmuz 2013 tarihli haberine göre; 52 yıl süreyle Nejat Ekrem Basmacı'nın başkanlığını yaptığı dönemde adeta "kapalı kutu" olarak görülen İSTİB'in yeni başkanı Ali Kopuz, icraatlarına hızlı başladı. Göreve gelmesinin ardından ilk kez basının karşısına çıkan Kopuz, Unkapanı'ndaki Plakçılar Çarşısı'nın hemen al- Ali Kopuz tındaki bulunan kendilerine ait araziye kongre merkezi inşa edeceklerini açıkladı. Kopuz, "Şu anda plan ve projelerimizi hazırlıyoruz. Kongre merkezimizi Anıtlar Kurulu'ndan bir sorun çıkmazsa 2014'te başlatarak üyelerimize daha iyi hizmet vereceğiz. Unkapanı'ndaki mekanımızı kendi tarihi dokusuna uygun bir yapı olarak inşa edeceğiz.
İçinde toplantılar için 50,100,200 ve 1000 metrekarelik salonlar olacak" diye konuştu. Dört dönümlük arazi İSTİB'in, 1960'ta İMÇ'nin yapımı sırasında büyük değirmeni yıkılan tarihi "değirmen kompleksinde 4 dönümlük arazisi bulunuyor. Değirmen yapılarının olduğu bu parsel İSTİB tarafından 1980'de satın alındı.
Bir süre otopark olarak kullanılan arazi boşaltılırken, bu alan için daha önce hazırlanan plan revize edilerek Anıtlar Kurulu'na sunuldu. İSTİB'in şu anda Eminönü'nde eski medresede bulunan binasının ise otel, üniversite ya da müze olması planlanıyor.
İMÇ iletişim ve ulaşım bilgileri nelerdir?
İstanbul Manifatura ve Kumaşçılar çarşısı
Adres: Atatürk Bulvarı,İmç Kat Malikleri Yönetimi 3. Blok No: 3601 Unkapanı – 34134 İstanbul
Telefon: 0212 526 52 83
0212 526 52 84
0212 512 90 96
E-mail: info@imc.org.tr
Web Adresi: www.imc.org.tr/