Yapıların dışında keresteden yada madensel borulardan kurulup çalışmak için üstüne çıkılan, sabit ayaklı, taşınabilir veya asma çatkıdır.
İskele nedir?
Yapılar inşa edilirken işçilerin, normal çalışma yüksekliğini aşan kısımlarda güvenle çalışmalarını sağlamak için, geçici bir süre kullanılmak üzere yapılan çalışma yerlerine iskele denir.
İskele nasıl kurulur?
2006 tarihli T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi (MEGEP) İnşaat Teknolojisi ders notlarına göre iskele kurmanın kuralları şöyle;
- Arızalı araç ve malzemeyle(gereçle) çalışılmamalıdır.
- İşe başlamadan önce emniyet tedbirleri alınmalıdır.
- Araç gereçler eksiksiz temin edilmelidir.
- İskele yapımında kullanılan kereste dikdörtgen, kare veya daire kesitli olmalıdır.
- İskele yapımında kullanılan kereste; düzgün, sık dokulu, çıralı ve sağlam olmalı, gereğinden fazla budaklı
olmamalıdır.
- İskeleye, yapımı tamamen bittikten sonra çıkılmalıdır.
- İskelede çalışırken; mutlaka iş güvenliği tedbirleri alınmalıdır.
- İskele; üzerinde çalışacak işçileri ve üzerine konulacak malzemeleri emniyetle taşıyabilecek sağlamlıkta olmalı ve sallanmamalıdır.
- İskele, uygun aralıklarla binaya bağlanmalıdır.
- Kötü hava şartlarında iskele gözden geçirilmelidir.
- İskelenin üzerinde gereğinden fazla malzeme bulundurulmamalıdır.
- İskele üzerinde şakalaşmamalı, atlayıp sıçranmamalıdır. Yapanlar mutlaka uyarılmalıdır.
- İskele genişliği; işçilerin kolayca çalışabilmesi bakımından az 100 cm olmalıdır.
- İskele üzerinde serbestçe çalışılabilmesi için en az 80 cm yüksekliğinde korkuluk yapılmalıdır.
- Yüksek iskelelerde; inip çıkılması ve malzemenin çıkarılması için mutlaka merpen yapılmalıdır.
- Cadde üzerindeki iskelelerde; iskele dış yüzü uygun malzemeyle kaplanmalıdır ve yayaların güvenli geçişi için
yürüyüş platformu yapılmalıdır.
- İskele yapılırken söküleceği ve malzemelerin tekrar kullanılacağı göz önünde bulundurulmalıdır.
İskele çeşitleri nelerdir?
İskeleler, yapıldığı malzemenin cinsine göre üç kısıma ayrılır.
Ahşap İskeleler: Taşıyıcı kısmını meydana getiren dikme, başlık, payanda, destek, kuşak gibi elemanları ahşaptan yapılan iskelelerdir. Ahşap iskeleler kendi aralarında beş gruba ayrılır.
Sehpa İskeleler: İnşaat yapımında genellikle 2–4 m yüksekliğe kadar olan yerlerde kullanılan sehpa iskeleler, çabuk kuruldukları için çok kullanışlıdır. Sehpaların yükseklikleri 80-100 cm ve uzunlukları 100-150 cm olup 2 veya 3 m. ara ile dizilerek üzerine kalaslar konur. Sehpaların ayakları 5x10 cm, 6x12 cm, 8x8 cm, başlıkları 8x10 cm, 8x12 cm, kuşaklar 3x8 cm, 3x10 cm, 5x10 cm kesitinde olabilir
Merpen İskeleler: Sürekli inşaat yapan şirket ve yükleniciler tarafından kullanılır. 8x8 cm, 10x10 cm’ lik dikmeler arasına 6x12 cm, 8x10 cm’ lik başlıklar konularak 2–4 m Yüksekliğinde yapılırlar. Başlıklar geçmelere düz zıvana geçme ile birleştirilir ve cepheden çivi çakılır. Dikmeler arasındaki genişlik 100 ile 120 cm olup ayrıca karşılıklı olarak 18 veya 22 mm çapında 50’ şer cm ara ile delinir. İskelede istenilen yükseklik bu deliklerden geçirilen demirlerle de sağlanabilir. İskelenin daha yüksek yapılması gerekiyorsa iskele ayaklarının üst üste konulabilmesi için dikme uçlarına kalın sacdan pabuçlar geçirilir. İskelenin sallanmasını önlemek için 3x12 cm, 5x10 cm, 6x12 cm.’ lik çaprazlar dikmelere cıvatalarla bağlanmalıdır. İskelenin dışa doğru devrilmesini önlemek için dikmelere 5x10 cm, 5x12 cm lik payanda çakılır veya binaya bağlantı elemanlarıyla bağlanır. (Şekil 2).
Seren İskeleler: Çok katlı binalarda; binanın dış yüzeyinin sıvanması, kaplaması, boyanması vb. işlerin yapılabilmesi için kurulan iskelelelerdir. Dikme olarak 10x10 cm, 12x12 cm kare veya daire kesitli kereste kullanılır. Eklenmeleri gerektiğinde üst üste oturtularak yanlarından parçalar çakılır. Dikmelerin sağlam zemine oturtulması ve oynamaması için zemine biraz gömülmesi ve altına takoz konulması gerekir. (Şekil 3).
Takma iskeleler: Taş kaplamalı duvarlarda olduğu gibi, binanın içinde ve dışında aynı anda çalışılması gerekiyorsa takma iskele yapılır. Binanın her iki tarafına seren iskele gibi yapılır. Duvardaki kapı ve pencere boşluklarından faydalanarak çaprazlarla birbirlerine bağlanır. (Şekil 4).
Çıkma (konsol) iskeleler: Bina saçaklarında veya dış duvarlardaki yapım ve onarım işlerinde kullanılır. Binadaki kapı ve pencere boşluklarından istifade edilerek yapılırlar. İskele destek kirişleri, bina içindeki ucu oynamayacak şekilde yerleştirildikten sonra dikmelerle yükü tavana aktaracak biçimde çakılır. Kirişlerin bina dışında kalan uçlarına başlıklar çakılır ve korkuluk yapılır. İskele kalasları oynamayacak şekilde yerleştirilir veya gerektiğinde çakılır (Şekil 5).
Çelik veya Boru İskeleler (Metal İskeleler): İskeleler genellikle bina yapımında kısa süreli kullanılır, sökülür ve tekrar kurulur. Bu nedenle, kolaylıkla sökülmesi ve takılması, kullanılacak malzemenin sağlam olması, tekrar aynı veya benzeri işlerde kullanılması istenir. Boru veya çelik iskeleler bu ihtiyaca kolayca cevap verdiğinden günümüzde çok kullanılmaktadır. Bu iskelelerde yürüyüş platformu olarak çelik iskelet üzerine kaynakla bağlanmış delikli veya yüzeyi pürüzlü çelik levhalar ya da ahşap kalaslar kullanılmaktadır. Boru ve çelik iskeleler kendi aralarında üç kısıma ayrılır.
Çelik sehpa iskeleler: Bina iç duvar, sıva, kaplama, tesisat vb. işlerin yapımında kullanılır. Boru veya çeşitli profillerle yapılan sehpaların yükseklikleri 80–100 cm ayarlı başlıklı ise 80–150 cm uzunlukları 100–200 cm arasında olabilir
Çelik çıkma iskeleler: Çok katlı binalarda dış cephe kaplama ve onarım işlerinde, kolaylıkla sökülüp takılabilen iskeleler tercih edilir. Bu gibi durumlarda kullanılan çelik çıkma iskeleler; betonarme ile inşa edilen yapıların kalıplarının kolaylıkla ve güvenle yapılmasında, betonarme demirlerinin bağlanmasında da kullanılır. Kalıbın ön destek çubuklarının üst ve alt uçlarına kaynatılan ikişer bulonla betonarme duvar veya kolona bağlanır. Karşılıklı konulan duvar veya betonarme kalıplarını birbirine bağlamak üzere kullanılacak bulon çap ve aralıkları, portatif çıkma iskele bulonlarına denk olacak şekilde konulur. Kalıp söküldükten sonra iskele bağlanabilir.
Boru İskeleler: Çelik borularla yapılan boru iskeleler, çok katlı binaların dış yüzeylerinin sıvanması, boyanması, kaplanması, vb. işlerin yapılması için kullanılır. Kolaylıkla ve kısa zamanda kurulup sökülebilmesi, emniyetli olması ve malzeme zayiatının olmasından dolayı az olduğundan günümüzde çok tercih edilmektedir.
Askılı Makaralı Cephe İskelesi: Bu iskeleler, basit iskele kurmanın çok pahalı olduğu ve uzun zaman gerektirdiği yüksek binalarda kullanılır. Bunun için, işçilerin rahatça çalışabileceği bir kasaya ve bu kasayı çelik halatlarla bina cephesinde indirip kaldıracak, yatay olarak hareket ettirecek motorlu bir sisteme gereksinim vardır. Üzerinde motor bulunan ve yatay hareket edecek raylı sistem binanın terasına kurulur. İskelenin en önemli özelliği, istenilen kat seviyesinde çalışma olanağı sağlamasıdır. Çalışırken kasa kısmının rüzgardan savrulmasını önlemek için, dış duvara veya pencere boşluklarından bina içinde uygun yerlere en az iki noktadan bağlanması gerekir. İçinde çalışılan kasanın etrafının 80–100 cm yükseklikte korkulukla çevrilmiş olması emniyet açısından zorunludur.
Hareketli İskeleler: İskele yapımının çok zaman alacağı ve yer kaplayacağı düşünülen yerlerde pratik bir çözüm yolu olarak hareketli iskelelerden yararlanılmaktadır.
