Türkiye'de nedense yayaların yürümekten kaçındıkları genellikle arızalı, otoparka dönüşmüş, su sıçratan yaya yollarına denir.
Kaldırım nedir, nasıl olmalıdır?
Karayolu kenarında yer alır. Taşıt yolu kenarına taşlarla yapılmış bir yapıdır. Gerçek ve tüzel kişilere ait mülklerin arasında yer alır. Yayaların kullanımına ayrılmıştır. Taşıt yollarından yüksek olarak yapılır. Bir diğer adı ise yaya yoludur.
Arnavut kaldırım ise biçimsiz bir şekilde taşların yerleştirilmesi ile oluşur. Taşların arasında suların rahat geçişimi olduğu için daha çok yağış alan bölgelerde bu kaldırım türü kullanılır. Ayrıca alt yapı çalışmalarında kolaylık sağlar. Arnavut kaldırımda yer alan taşlar rahat bir şekilde çıkarılıp tekrar yerleştirilebilir.
Kaldırımların genişliği en az 150 cm olmalıdır. Kaldırımlar, mülkiyet yanında ise en az 25 cm, bördür taşı tarafında ise bordür taşı dahil 50 cm emniyet şeridi olmalıdır. Ayrıca toplu taşıma duraklarının yer aldığı kaldırımların genişliği 300 cm olarak yapılmalıdır.
3 cm -15 cm arasında yüksekliğe sahip olması gereken kaldırımlarda, onarım ve bakım işlemlerinde 15 cm aşmamalıdır.
Kaldırımlar eğilim tekerlekli sandalye ile hareket eden bireyleri de düşünerek yüzde 5 olmalıdır.
Kaldırımlarda yüzey yapıları ise kaymayan taşlardan yapılmalıdır. Yüzeydeki maddeler, iklim şartları ve kullanım yoğunluğuna göre seçilmelidir. Kaldırım üzerinde bulunan rögar kapağı, ızgaralar çukur oluşturmayacak şekilde yapılmalıdır. Görme engelli kişiler için hissedilebilir şeritler konulmalıdır.
Kaldırımlarda altyapı çalışmaları nasıl olmalıdır?
Konu Türk Standartları Enstitüsü tarafından standarda bağlanmıştır. Buna göre (TS 8146 uygun olarak) kaldırım ve taşıt yolu kenarlarına ağaçlandırılma yapılmalıdır. Kaldırımlarda ağaçlandırma 200 cm’den dar ise yapılmamalıdır. Yüzeyi kayganlaştırmayacak, dikenli olmayan bitkilerden ve meyve dökmeyen bitkiler tercih edilmelidir.
Elektrik, aydınlatma, trafik işaret direkleri ile süs bitkileri, çiçeklik/saksılar, yaya korkulukları vb. donatılar, bordür taşı dahil yaya kaldırımı boyunca en az 75 cm en çok 120 cm genişliğinde bir şerit içinde düzgün olarak yerleştirilmelidir.
Kaldırımlarda bordür taşları TS 436 prEN 1340 ve TS 7937'ye uygun olarak yerleştirilmeli, taşıt yolundan yüksekliği 15 cm, en az ise 3 cm olmalıdır.
Yağışlar sonrası yayalar açısından sıkıntı yaratmaması bakımından kaldırımların ve taşların bitiştiği noktalara su giderleri yapılmalı ve çukur oluşturmamalıdır.
Kaldırımların oluşumu nasıl gerçekleşmiştir?
Osmanlı döneminin başlarından itibaren yolların yapımı ile kaldırımlarda oluşmaya başlamıştır. Osmanlı döneminde kaldırım yapılacağı zaman devlet, ihale açardı. İstanbul yollarında yer alan kaldırımlar, Bakırköy’de yer alan taş ocaklarından getirtilirdi. Anadolu yakasında kullanılan taşlar ise Vaniköy, Kuleli ve Nakkaş’da yer alan ocaklardan çıkarılırdı. 350 sene boyunca kaldırımlar bu şekilde yapıldı. 1831 yılında kaldırım müdürlüğü kuruldu.
Kaldırım onarımları ile kim ilgileniyor, kaldırım yapımına ne kadar bütçe ayrılıyor?
Kaldırım onarımları, yapımları ile ilgili İstanbul Büyükşehir Belediyesine bağlı Altyapı Hizmetleri Müdürlüğü ilgileniyor. Tüm altyapı sorunları ve kaldırım çalışmalarını yürüten Altyapı Hizmetleri Müdürlüğü, kaldırım onarımına 183 milyon TL bütçe ayırıyor. Ankara, İzmir ve İstanbul’da kaldırım yapımlarına son üç yılda ise 3 trilyon para harcanmış.
Kaldırımlarda yaşanan sorunlar nedir?
Kaldırımlar, yayalar için yapılan yollardır. Kurallara uygun yapılmayan kaldırımlar yayaların hayatını tehlikeye atıyor. Mesela; Trabzon’da üzerinden yaya geçmekte olan bir kaldırım çökerek, yayanın ağır bir şekilde yaralanmasına sebep oldu. Ayrıca Ankara’da metro çalışmaları yapılırken çöken kaldırım yüzünden bir kişi de hayatını kaybetti.
Hatalı yapılan kaldırımlar dışında dış etkenlerden dolayı da kaldırımlar son günlerde tehlike arz etmeye başladı.
Dikkatsiz şoförler kaldırımlara çıkarak, kaldırımda yürümekte olan vatandaşların ölümüne sebep olabiliyor.
Bunlardan biri 17 Aralık 2012 tarihinde Erzincan’da yaşandı. Kaldırımda yürüyen kişinin üzerine çıkan belediye otobüsü, kişinin ölmesine sebep oldu.
Ayrıca mevsim şartları yüzünden, buz tutan ve doğru şekilde yapılmayan, belediyeler tarafından yollar kadar özen gösterilmeyen kaldırımlarda yaralanmalara ve ölümlere yol açabiliyor. 8 Ocak 2013 tarihinde buz tutmuş bir kaldırımda yürüyen kişi düşüp, iç kanama geçirerek olay yerinde hayatını kaybetti.
Bunların dışında engelli insanlar için de tehlike arz eden kaldırımlar mevcut. Engelliler için uygun bir şekilde yapılmayan kaldırımlarda ayakta durmak oldukça zor. Engelli vatandaşlar için hissedilebilir şeritler, uygun ölçüdeki rampalar kaldırımda yer alması gerekiyor. Bu tür kurallara uygun yapılmayan kaldırımlarda insanların yürümesi oldukça güç oluyor.
Kaldırımlarda gelişen teknolojiler ve ilginç kaldırım örnekleri nedir?
Günümüz teknolojisinde ışıklı kaldırım taşları mevcut fakat henüz hiçbir belediye bu taşları kullanmadı. Bu taşlar, fosforlu olup gece kaldırımları aydınlık gösteriyor.
Ukrayna’nın Ternopil şehrinde kaldırımlar ısıtmalı yapılacak. Böylelikle buz, don olayları görülmeyecek.
Pavegen enerjisi kaldırımlara uygulanacak. Bu enerji, atılan adımlarla kinetik enerjiye dönüşüyor. Bu kinetik enerjide şehir enerjisi için kullanılabilir olacak. Metrobüs duraklarında kullanılması planlanıyor.
Son olarak Julian Beever’ın yollara ve kaldırımlara çizmiş olduğu 3 boyutlu resimler var. Kaldırım ve yollarda firmalar için ya da zevki için resimler çiziyor ve farklı bir boyut kazandırıyor.
Şahıslara ait olan yerlere kaldırım yapılması hakkında açılan davalar nedir?
Kamuya terk işlemi yapılan yeşil alan ve kaldırımlar için 14 bin 840 dava açıldı. Bu davalar, kendi paylarını kamuya terk eden kişiler tarafından açıldı. Çünkü hala kendi isimlerine kayıtlı gözüküyor.
Kaldırımlarda yapılması düşünülen değişiklikler neler?
11.06.2013 tarihli Zaman Gazetesi'nden...