Kamulaştırma, taşınmaz mal üzerinde yapılır. Kamu yararı için hükümet tarafından ya da kamu kurumları tarafından özel mülkiyetlere el konulmasına kamulaştırma denir.
Kamulaştırmalara 10 yıl şartı nedir?
Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca hazırlanan İmar Kanunu taslağına göre, uygulama imar planlarında umumi hizmetler için ayrılan alanlar, kamulaştırılıncaya kadar vatandaş tarafından kullanım amacına uygun şekilde pazar yeri, park, hastane, kreş olarak işletilebilecek.
Çevre ve Şehircilik Bakanı Erdoğan Bayraktar'ın Bakanlar Kurulu gündemine getirdiği İmar Kanunu taslağı, birçok yeniliği de beraberinde getiriyor.
Gelecek günlerde TBMM'de görüşülmesi beklenen taslağa göre, özel mülkiyete ait olup belediyelerin uygulama imar planlarında kamuya ait görünen semt spor alanı, birinci basamak sağlık tesisi, ilk ve ortaöğretim kurumları, anaokulu, kreş, park, aktif yeşil alan, çocuk bahçesi, yol, meydan, toplu taşıma durakları, otopark, terminal, pazar yeri gibi umumi hizmetler ile yurt sağlık, eğitim, hal, mezbaha, mezarlık alanı, resmi kurum, sosyal ve kültürel tesisi, spor gibi alanların planları kesinleştiği tarihten itibaren en geç 10 yılda kamu eline geçecek.
Kamulaştırma sürecinde, İmar Kanunu'nun 18. maddesine göre, bu yerlerin arazi ve arsa düzenlemesi yapılacak, Hazine veya ilgili idarelerin mülkiyetinde eşdeğer alanlarla resen takas edilebilecek, hak sahibinin talebi doğrultusunda imar hakkının başka alana transferi sağlanacak ya da bedeli ödenerek kamulaştırılacak.
Bu alanlarda 10 yılda kamulaştırma yapılmaması halinde, parsel sahibinin başvurusu sonucunda kamu kuruluşlarının bu alanların kullanımından vazgeçtiği kabul edilecek ve özel mülkiyet için kullanım kararı getirilerek plan değişikliği yapılması zorunlu olacak.
Özel hastane ve park işletilebilecek
Kamulaştırması 10 yılda yapılmayan alanlara, ilgili çevre şartları da dikkate alınarak özel mülkiyet kullanımına açılacak şekilde imar hakkı verilecek.
Yol, meydan ve toplu taşıma durakları hariç olmak üzere umumi hizmetlerde kullanılacak alan kamulaştırılıncaya kadar hak sahibi tarafından süre şartına bakılmaksızın özel tesis olarak işletilebilecek. Bu kapsamda örneğin kreş olarak ayrılan alan, sadece kreş yapılarak değerlendirilebilecek. Düzenleme kamulaştırma üzerindeki yapıyı da kapsayacağından, kamusal nitelikli hizmetler gecikmeden sürdürülebilecek.
İlgili idare, alanı kamulaştırdığında ise hak sahibi üzerindeki binayla araziyi terk edecek. Uygulama imar planında idari tesis ve resmi kurum alanları olarak belirlenen alanlar ise kamulaştırılıncaya kadar yine vatandaş tarafından yönetim ve büro binası olarak kullanılabilecek.
Emlak vergisinden muaf olacak
Umumi hizmetlere ayrılan parseller kamuya geçene kadar sahipleri emlak vergisinden muaf olacak. Mevcutta yapı bulunması halinde ise kamulaştırma yapılıncaya kadar emlak vergisinin üçte biri ödenecek. Kamulaştırmaya kadar bu alanlara özel tesis yapan hak sahipleri ise emlak vergisi ödeyecek.
Kamulaştırma en geç 3 ayda tapuya yansıtılacak
Sosyal ve kültürel altyapı, kamu tesis veya umumi hizmet alanlarında kalan özel mülkiyete ait parsellerin terk edilmesi işlemleri en geç 3 ay içinde sonuçlandırılarak, tapuya tescil edilecek.
Hibe veya bedelsiz terk edilecek alanlarla ilgili işlemler için vergi, resim, harç ve herhangi isim altında ücret alınmayacak.
Özel mezarlık yapılabilecek
Taslağa göre, imar planlarında talep halinde özel mezarlık alanı ayrılabilecek. Bu alanların özel mülkiyete tabi kısımları, hak sahibince özel mezarlık yapılarak işletilebilecek.
Binanın kapı numarası bile izinle değişecek
Binaların konumlarını, numaralarını ve eklentilerini değiştirecek nitelikteki tadilatlarda, parsel sahibinin mimari proje üzerinde imzası alınacak. Bu işlemler, tadilat ruhsatı düzenlenmeden yapılamayacak. Ruhsatlı inşaatlardaki tadilatlarda ise teknik müşavirlik kuruluşlarının yazılı izni gerekecek.
Mantolamadan vergi alınmayacak
Güçlendirme, ısı ve su yalıtımı, yangından koruma tedbirleri ve enerji verimliliğini sağlamak üzere yapılan tadilatlar ile bağımsız bölümlerin brüt alanını ve sayısını artırmayan, kullanım amacını, niteliklerini değiştirmeyen tadilatlarda vergi, resim, harç ve herhangi isim altında ücret alınmayacak.
Ruhsat alınmayan veya ruhsat eki etüt projeleri ile imar mevzuatına aykırı kullanımı değiştirilen yapının müteahhidine veya sahibine, 500 liradan az olmayacak idari ceza uygulanabilecek.
Kamulaştırma nedir, nasıl olur?
Kamulaştırma; kamu yararı için tüzel kişi ya da hükümet tarafından özel mülkiyet olan mallara el koyması işlemine denir. Kelime anlamı devletleştirme olan kamulaştırmanın, İngilizcesi ise Expropriation’dır.
Kamulaştırma 1982 Anayasası’nda 46.maddesi şu şekilde tanımlamıştır:
Devlet ve kamu tüzel kişileri, kamu yararının gerektirdiği hallerde, gerçek karşılıklarını peşin ödemek şartıyla, özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların tamamını veya bir kısmını, kanunla gösterilen esas ve usullere göre, kamulaştırmaya ve bunlar üzerinde idari irtifaklar kurmaya yetkilidir.
Türkiye’de kamulaştırma nasıl yapılır?
Türkiye’de 1982 Anayasası’nın 46.maddesinde yer alan 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununa göre gerçekleştirilir. 2001 yılında büyük değişikliklere uğrayan Kamulaştırma Kanunu’nda değişiklikler şu yönde olmuştur: Taşınmazı kamulaştırılan kişi fiyat artırımı yapmak için dava açamaz. Kamulaştırmayı yapan idare “kamulaştırma bedelinin tescil ve tespiti davası” açar ve söz konusu bedel bu dava sonucunda ödenir.
Kamulaştırma hangi mallar üzerinde yapılır?
Kamulaştırma, özel mülkiyet olan her türlü taşınmaz mal üzerinde gerçekleşir. Arsalar, tarlalar, araziler, binalar, bahçeler, evler, ofisler, kaynaklar gibi her şey kamulaştırılabilir. Sadece taşınır mallar kamulaştırılamaz.
Kamulaştırma yapan kurumlardan bazıları
Kamulaştırmayı kimler yapar?
Herhangi bir kamu kurumu ya da bakanlıklara bağlı kurum ve kuruluşlar kamulaştırma yapabilirler. Bunlar, Karayolları, Su işleri, BOTAŞ, TEDAŞ gibi kurumlardır.
Kamulaştırmanın ön şartları nelerdir?
1. Kamulaştırma işlemi yetkili bir kamu kurulu tarafından yapılmalıdır.
2. Yetkili kamu kurulunda “kamu yararı” belgesi bulunmalıdır.
3. Kamulaştırma bedeli peşin ya da hükümlerde belirtildiği şekilde taksitle ödenmelidir.
Kamu yararı kararı ne demektir?
2942 Kamulaştırma Kanunu’na göre; kamulaştırma yapacak kamu kurumu, kamulaştırmak istediği taşınmaz için kamu yararı olan bir belge almalıdır. Bu belgeye kamu yararı denir. Belediyelerden alınan bu karar kaymakam ya da vali tarafından imzalanır.
Kamulaştırma süreci nasıl işler?
1. Kamulaştırma yapacak kurum, kamulaştırma yararı belgesini almalıdır.
2. Kamulaştırma yararı ilgililer tarafından imzalanır ve bu şekilde süreç başlar.
3. İdare, kamulaştırılacak taşınmaz malın değerini, ölçüsünü, cinsini gösteren bir plan çizer.
4. Kamulaştırılacak taşınmaz, tapu müdürlüklerince hak sahiplerinin adreslerine, iletişim bilgilerine ulaşılır.
5. Kamulaştırma kararı verilen taşınmazın bağlı olduğu tapu sicil müdürlüğüne idare tarafından bir yazı gönderilir. Bu yazıda tapu şerhi konulması talep edilir.
6. Taşınmazın bedelinin hesaplanması için, idare kendi bünyesinde kıymet takdir komisyonu görevlendirir.
7. Belirlenen bedel karşılığında taşınmazın satın alınması için kendi bünyesinde uzlaşma komisyonu oluşturur.
8. İdare, kamulaştırılacak olan taşınmaz malın sahibine bir teklif sunar. Bu teklifte, taşınmaz malın bedeli belirtilmeden anlaşma sağlanması istenir ya da başka bir taşınmaz mal ile takas yapılması sunulur.
9. Taşınmaz malın sahibi, 15 gün içerisinde bu teklife cevap verir. Anlaşma, uzlaşma komisyonu ile sağlanır.
10. İdare, anlaşılan bedel için imzalanan tutanağın, imzalandığı tarihten itibaren 45 gün içerisinde bedeli ödemek durumundadır.
11. Taşınmaz malın sahibi eğer 15 gün içerisinde idareye geri dönmez ya da uzlaşma sağlanamazsa idare, kamulaştırma bedelinin tespit ve tescil davası açar.
Kamulaştırma bedelinin tespit ve tescil davası ne demektir?
İdare, kamulaştırmak istediği malı anlaşma yolu ile elde edemez ise taşınmaz mal sahibine bu davayı açabilir. Dava, yetkili asliye hukuk mahkemesinde açılır. Bu davada, taşınmaz mal yetkili bilirkişiler tarafından bedeli tespit edilir.
Taşınmaz mal sahipleri, kamulaştırma işlemine karşı hangi davaları açabilirler?
Taşınmaz mal sahipleri, idareye karşı kamulaştırma işleminin iptali davaları ile maddi düzeltim davalarını açabilirler. Geri alım davaları ve artan kısmın kamulaştırılması davaları da vardır.