Apartman hizmetini gören kapıcının işten çıkarılması halinde kapıcıya ödenmesi gereken tazminattır. Apartman yöneticilerinin kapıcıların kıdem tazminatı konusunda bilgi sahibi olmaması ve bunun için bir fon oluşturmaması çok sayıda ihtilaflı duruma neden oluyor.
Kapıcı kıdem tazminatı, Türkiye’de kaç kişiyi ilgilendiriyor?
Emekli olan ya da bir sebepten işine son verilen kapıcının kıdem tazminatı, kasasında parası bulunmayan birçok apartmanın yönetimini sıkıntıya sokarken, son dönemde bu sorunla ilgili dava sayısındaki artış dikkati çekiyor.
Geçtiğimiz ay toplanan Çalışma Meclisi’nin en çok tartışılan konusu olan kıdem tazminatı, 11 milyon çalışanı yakından ilgilendiriyor.
Kapıcı da ‘işçi’ midir?
Bir işyerinde en az 1 yıl sigortalı çalışılması halinde her çalışanın hak kazandığı bu tazminat türü, toplumda yeteri kadar bilinmediği için kapıcılık, şoförlük ve garsonluk gibi meslekler için sorun oluyor.
Sosyal Güvenlik Uzmanı Ahmet Ağar, kapıcıların kıdem tazminatının çalışma hayatının önemli sorunlarından biri olduğunu belirterek, kıdem tazminatını alamayan çok sayıda kapıcının mahkemeye başvurmak zorunda kaldığını söyledi. Ağar şunları söyledi:
“Öncelikle yönetici başta olmak üzere apartman sakinleri kapıcının da ‘işçi’ olduğunu bilmeli. Maaşı ve sigorta primini yatırmak gibi kıdem tazminatı da kapıcıların en doğal hakkı. Aidatla birlikte yöneticiler, kıdem tazminatı için de belli bir miktar parayı apartman sakinlerinden toplamalı. Toplanacak bu para, banka hesabıyla nemalandırıla da bilir. Bu yapılırsa sorun uzun vadede ortadan kalkar.”
Ağar, kapıcıların kıdem tazminatının hesaplamasında son alınan brüt ücretin yanında apartmanca tahsis edilen dairenin kirası ile ödenen elektrik, su ve yakıt bedelinin de dikkate alındığını belirterek, tüm bu hesaplamalarla birlikte yaklaşık 20 yıl çalışmış bir kapıcının kıdem tazminatının 30 ila 40 bin lirayı bulabileceğine dikkati çekti.
Kapıcı kıdem tazminatı nasıl hesaplanır?
Türkiye Gazetesi yazarı Lütfi Köksal, 28.11.2009 tarihinde bir okurunun sorusunu şöyle cevaplıyor;
SORU: İstanbul’da apartman görevlisi olarak çalışmaktayım. Yönetim tarafından su ve elektrik paralarım karşılanıyor. Kira ödemiyorum. Apartman yönetimi bu sene Kıdem Tazminatımı ödeyerek işimi sona erdirecek.
Apartman görevlisi olarak 01.01.1996 yılında çalışmaya başladım. 31.12.2009 yılında ayrılacağım. Sigorta primlerim asgari ücretten ödeniyor. Her ay ortalama oturduğum evin su ve elektrik paraları 30 TL. Aramızda iş sözleşmesi yok. Sadece maaş bordromu imzalıyorum. Su ve elektrik paraları genel giderden karşılanıyor. Ne kadar Kıdem Tazminatı alabilirim?
CEVAP: Kapıcılar da diğer işçiler gibi 4857 sayılı İş Kanuna tabidirler. Apartman yönetimiyle aralarında iş sözleşmesi bulunan kapıcının işine haklı bir sebeple son verilirse, mesela; kanunen emekli olur, askere gider, sigortalının ölümü, bayan kapıcı evlenirse bir yıl içerisinde, 15 yıllık sigortalılık ve 3600 gün şartını taşır emeklilik süresini dışarıda çalışmadan bekleyeceğini SGK kıdem tazminatı alır yazısı gibi Kıdem Tazminatı şartlarını yerine getirmesi durumunda apartman yönetimine müracaat ederse; 1475 sayılı Kanunun 14. maddesine göre kapıcıya Kıdem Tazminatı ödenir.
Kıdem tazminatı en son aldığı brüt ücret üzerinden ödenir. 693 TL asgari ücretten maaş alıyorsanız, her yıl için 693 TL çalıştığı yıl sayısı ile çarpılarak çıkan rakam kadar tazminat ödenir. Kapıcılardan vergi kesilmediği için kıdem tazminatından da damga vergisi kesilmez.
Kapıcı kendisine tahsis edilen konutta kira ödemeden oturuyor ise; elektrik, su ve yakıt parası vermiyorsa, bunlar
da dahil edilerek kıdem tazminatı hesabına dahil edilir. Bununla ilgili Yargı kararları da vardır.
Bu tür giderleri kapıcı kendisi karşılıyorsa, o zaman bu giderler tazminat hesabına dahil edilmez. Apartman yönetimi ile aranızda İş sözleşmeniz olmadığı için, resmi maaş bordronuz üzerinden kıdem tazminatınız hesaplanır. Bu durumda yönetimin ödediği elektrik, su paraları kıdem tazminatınıza ilave edilmez. Bu hakkın size ek menfaat olarak verildiğini yargı yolu ile ispatlarsanız, eksik ödenen kıdem tazminatınızın geri kalan kısmını da tahsil edebilirsiniz.
Kapıcı kıdem tazminatında kapıcı dairesi de hesaplanır mı?
Hürriyet Gazetesi’nin vergi uzmanı yazarı Şükrü Kızılot, 24 Mayıs 2009 tarihli köşesinde şunları yazıyor;
Kapıcı dairesi için üste tazminat ödenecek
Başlığı okuyunca, kafanızın karışacağını tahmin ediyorum.Diyeceksiniz ki "Kapıcı o dairede zaten kira ödemeden oturuyor. Bir de tazminat mı ödeyeceğiz?"
Evet... Üste bir de tazminat ödeyeceksiniz.
KIDEM TAZMİNATI
Kapıcının; işine haklı bir neden olmaksızın son verdiğinizde, askere gittiğinde, öldüğünde, emekli olduğunda veya kapıcı kadın ise evlendiği tarihten itibaren bir yıl içinde işten ayrıldığında, kat malikleri olarak, kapıcıya "kıdem tazminatı" ödemeniz gerekiyor.
Kıdem tazminatının hesaplanmasında, çok kişinin bilmediği ilginç bir uygulama var.
Brüt ücreti üzerinden, çalıştığı süre esas alınmak suretiyle kıdem tazminatı hesaplanırken; kapıcının kira ödemeden oturduğu dairenin emsal kira bedeli tutarı da kıdem tazminatı hesaplanmasına esas olan ücrete ilave ediliyor (Bkz. 1475 sayılı Yasa Md.14 ve Yargıtay 9.HD’nin 25.06.1996 Tarih ve E.1996/3107, K.1996/14356 sayılı kararı. Geniş bilgi için Bkz. Arif TEMİR, Apartman Yönetimi ve Kapıcılar, Ankara 2009, www.yaklasim.com <http://www.yaklasim.com>).
BİR ÖRNEK
25 yıldır çalıştığı apartmandan, emeklilik nedeniyle ayrılan kapıcı Hüsamettin Kesekağıdı’nın aylık brüt ücreti 666 TL’dir. Bedava oturduğu kapıcı dairesinin aylık emsal kirası da 400 TL’dir.
Bu durumda kapıcıya; 666 + 400 = 1.066 TL x 25 Yıl = 26.650 TL
kıdem tazminatı ödenecek. Kapıcılara yapılan ödemeler damga vergisine de tabi olmadığı için bu tutar, herhangi bir kesinti yapılmadan ödenecek.
Hemen belirtelim, kapıcıya görevi nedeniyle konut verilmesi zorunlu değil (Konut Kapıcıları Yönetmeliği Md. 13). Konut verilirse kira istenemiyor. Ancak kıdem tazminatı yönünden, oturduğu dairenin emsal kira tutarı, ücret gibi değerlendiriliyor.
Kapıcının elektrik su ve yakıtı için de tazminat ödenecek mi?
Şükrü Kızılot, 31 Mayıs 2009 tarihli yazısında da bu soruya cevap veriyor;
Geçen hafta, kapıcıların kira ödemeden oturdukları evlerden söz etmiştik.
Kısaca özetleyelim; kapıcınız emekliye ayrıldığında, öldüğünde ya da haklı bir neden olmadan işine son verdiğinizde kat malikleri olarak kapıcıya "kıdem tazminatı" ödemek zorundasınız.
Basit bir anlatımla, kıdem tazminatı; kapıcının çalıştığı yıl (örneğin 25 yıl) ile son aldığı brüt ücretin çarpımı suretiyle hesaplanıyor. Bu hesaplamada, kapıcının kira ödemeden oturduğu dairenin emsal kira bedeli de ücretine ekleniyor ve buna göre kıdem tazminatı ödeniyor.
Örneğin aylık brüt ücreti 666 TL, evin emsal kira bedeli de 400 TL ise toplam 1.066 TL üzerinden kıdem tazminatı hesaplanıyor.
ELEKTRİK, SU VE YAKIT DA VAR
Çok sayıda okurumuz "Aman ne yapıyorsunuz. Zaten kira ödemeden oturuyorlar, bir de üste tazminat ödemek de neyin nesi?" diye sorular yağdırınca, anladık ki kimse olayın farkında değil.
O zaman devam edelim, "Asma Kabakçı" fıkrasındaki gibi olayın devamı var. Kapıcı elektrik, su ve yakıt için de ödeme yapmıyorsa, bunların bedeli de, örneğin 300 TL de ücrete eklenecek. Böyle olunca aylık (666 + 400 + 300 =) 1.366 TL üzerinden 25 yıl x 1.366 TL = 34.150 TL kıdem tazminatı, kesintisiz olarak kapıcıya ödenecek.
Hemen belirtelim Konut Kapıcıları Yönetmeliği’nin 13. maddesi uyarınca, kapıcının su, elektrik, ısınma ve sıcak su giderlerine kısmen veya tamamen katılıp katılmayacağı sözleşme ile belirleniyor. Sözleşme uyarınca, bu giderleri kapıcı ödüyorsa, söz konusu giderler kıdem tazminatı hesabında dikkate alınmıyor.