Binalardaki taşıyıcı sistem olup, dış ve iç etkenlerden oluşan kuvvetleri, temele ve zemine eşit miktarda dağıtır. Çelik ve betonarme kolonlar, yeni deprem yönetmeliğine göre yapılmalıdır.
Kolon nedir?
Kolon; binalardaki taşıyıcı sistemdir. Yapılardaki dış ve iç etkenlerden oluşan kuvvetleri, temele ve zemine aktarır. Boyutları, yönetmeliklerde belirtildiği gibi yapılır. Geçmişte kolonlar, taş ve ağaçtan yapılmış olup, gelişen teknoloji ile birlikte çimento ve çelikten imal edilmeye başladı.
Dikdörtgen kolonların en küçük boyutu 250 mm’den ve en kesit alanı 75 000 mm2’ den daha az olmamalıdır. Dairesel kolonun çapı ise en az 300 mm olma koşulu vardır.
Eski dönemlerde kolonlar nasıl hazırlanırdı?
Eski Mısır’da MÖ 2600’lü yıllarda ilk kolon çalışmalarını görmek mümkündür. Bu dönemlerde yapılan tapınakların kolonları taş kalıplardan meydana gelmektedir. Perslere ait tapınaklarda da kolon kullanımı yaygın olduğu görülmektedir. Apadana Tapınağı'nda 70 x 70 metre ebatlarında olan yapıda birçok kolon kullanılmış olup, bu kolonların büyük bir kısmı günümüzde hala ayakta durmaktadır.
Tarihte yapılan kolonlar birçok ebatlarda hazırlanmış olup, kesme taşların üst üste dizilmesi ile meydana gelmiştir. Bazı kolonlar ise yontulma ile oluşturulmuş, tek parçadan oluşan yapılardır.
Kolon çeşitleri nelerdir?
1. Tek Parçalı Kolonlar
2 .L Profilli Kolonlar
3. H Profilli Kolonlar
4. U Profilli Kolonlar
5. Dikdörtgen Profilli Kolonlar
6. Kare Profilli Kolonlar
7. Yuvarlak Boru Kolonlar
8. Birleşik Çelik Kolonlar
9. Karışık Birleşimli Kolonlar
10. Kaynaklama İle Oluşturulan Kolonlar
Kolon yapımında kullanılan birleştirme teknikleri nelerdir?
Örgü çubukları ile bağlantı: Örgü çubuk adı alan çubuklar, birleşik kesitli kolonun her bir eğimi eğik ve yatay çubuklarla diğerine bağlanır. 3-4 m uzunluğunda olan bu çubuklar, fazla yük taşıyamaz ve bunun için büyük kesitli profil kullanılması gerekir.
Bağ levhaları ile bağlantı: Kolon profilleri dikdörtgen şeklinde kesilmiş çelik levhalarla birbirine bağlanır. Bağ levhalarının kalınlığı en az 8 mm olmalı ve profillerin yüksekliğinin ise 0,8 – 1,0 katı olmalıdır. Bu tür kolonlarda en az 3 adet bağ levhası bulunmalıdır.
Kolon yapma teknikleri nelerdir?
1. Kolon ve perdelerin yerleri kolon aplikasyon planından alınan bilgilerle belirlenir. Bunun doğru biçimde yapılması ip iskelesi ile mümkün olmaktadır. Kolon aplikasyon planında kolonları perde kolonlar ve perde duvarların her iki yöndeki aks ölçüleri yazılıdır. Ayrıca kolonların ismi, ebatları, içindeki boyuna donatı ve çapı ile etriye bilgileri kolon aplikasyon planından alınır.
2. Kolon aplikasyon planına göre düzenlenen ip iskelesi ile belirlenen kolon ve perdelerin yerleri 5x10 cm’lik ızgaralarla (kuşaklarla) belirlenir.
3. İnşaat başlamadan önce kalıp resim ve şemaları hazırlanmalıdır.
4. İlk yatırım gideri ve tekrar kullanma sayılarını dikkate alarak kalıp cins ve malzemesi seçilmelidir.
5. Kalıbı yapacak ekibin yöntemlerine, kurallara ve projelere uyması koşuluyla karışmamak gerekir.
6. Kolon ve perde kalıplarının düşeyliği sık sık şakülle veya su terazisi ile kontrol edilmelidir. Kolon ve perdeler payandalar ile desteklenmelidir.
7. Kalıpçı, kalıbı sağlam ve rijit olacak şekilde düzenlemelidir. Kuşaklar kalıbın açılmasını engelleyecek sıklıkta 5x10 cm’lik ızgaralarla 40–60 cm ara ile ahşap malzemeden veya metal kuşaklarla yapılmalıdır.
8. Perdelerin ve geniş kolonların, karşılıklı kanatları tij, tij somunu ve (kalıp bağlantı cıvatası ve somunu) kilit (çiroz veya kalıp kelepçesi) kullanmak suretiyle birbirlerine tutturulur ve sağlamlaştırılır.
9. Kalıbın üç yüzü oluşturulduktan sonra demircinin donatıyı yerleştirmesi beklenmelidir. Donatının yerleştirilmesi ile kolon veya perde yüzeyi kapatılmalı ve kuşaklarla takviye edilmelidir.
10. Metal kalıplarda işçiliği azaltmak için özel kalıp parçaları olabildiğince yerde veya atölyede yapılıp yerine vinç veya benzeri aletlerle konmalıdır. Çünkü kalıbın yapımı veya montajı sırasında yerinde yapılacak işçilik daha zor ve daha uzun sürelidir. Bu da maliyeti artırıcı bir faktördür.
11. Kalıpçı, kalıbın sökülme kolaylığını yapımı sırasında düşünmelidir.
12. Ahşap kalıpta, daha az çivi kullanmanın yolları düşünülmelidir.
13. Kolon köşelerinin kırılmaması için üçgen kesitli çıtalar köşelere çakılarak pahlı çıkması temin edilebilir.
14. Yuvarlak kolon kalıpları çıtalarla yapılır. Çıta kalınlığı hesaba katılarak oyulan tahtaların yan yana şekil 13’te görüldüğü gibi konmasıyla daire içine çıtalar çakılıp iki parça halinde hazırlandıktan sonra birleştirilerek dört taraftan kuşaklarla takviye edilmelidir. Bu kuşaklar bir metrede bir yapılmalı, ortalarına Ø6 lık demirlerden sarılarak sıkıştırılmalıdır. Altıgen, sekizgen ve iki ucu pahlı ve uçları yarım daire kesitli kolon kalıpları da aynı usule göre hazırlanır.
Kolon nasıl yapılır?
1. Kolon aplikasyon planına göre kolon ve perde yerleri tespit edilir.
2. Kolon kesitlerini çizerek kanatların ölçüleri belirlenmelidir.
3. Kolon kanatları hazırlanmalıdır.
4. Kolon kalıbını dikey olarak yerlerine koyup iki istikametten takviyelerle bağlanmalıdır.
5. Hazırlanan kolon kanatları birbirine çivi ile tutturulmalı, açık yüzü de alttan üstten tahta ile çakılmalıdır.
6. Kolon yüksekliklerini ip çekerek işaretlenmeli, fazla kısımları ise kesilmelidir.
7. Geniş kolonlarda ve perdelerde bağlantı çubukları yerleştirilmelidir. Çubukların uçlarına kilitler veya çirozlar yerleştirilip sıkılmalı ve kalıp genişliğini ayarlanmalıdır.