Konak, hükümet işlerinin görüldüğü yer olup aynı zamanda maddi durumu iyi olan ailelerin yaşadığı görkemli evlerdir.
Konak nedir, nasıl bir yapıya sahiptir?
Konak; büyük ve görkemli evdir. Ayrıca konak, hükümet işlerinin görüldüğü yere denir. Yolcuların geceyi geçirmek için inilen ve konaklanan yerlere de konak denir.
Göçebe hayatta geceyi geçirmek için konaklamak kelimesinden türeyerek adı konak olan evlerdir. Genelde kıyı statüsünde yer alır. Türk mimarisinde, varlıklı ailelerin ikamet ettiği büyük yapılardır. Konaklar, tek ya da ayrı bölümlerden oluşur. Konaklarda yer alan bölümler; haremlik, selamlık, müştemilat, hamam ve sarnıçtır. Konaklar genelde 2 kattan ve yaklaşık olarak 40 odadan meydana gelirler. Bir sarayı andırabilecek kadar görkemli yapılardır.
Tarihteki konaklar şunlardır: 1965 yılı Ali Paşa Konağı, Çakır Ağa Konağı, Yağcıoğlu Konağı, Hazeranlar Konağı, 1751 yılı Kavafyan Konağı, 1793 yılı Afganiler Tekkesi, Kaptan Paşa Konağı, Menemenli Mustafa Paşa Konağı, 1864 yılı Zeynep Hanım Konağı, Ferit Paşa Konağı, Kayserili Ahmet Paşa Konağı.
Konaklarda daha çok zemin katı taşlık malzemeden bunun dışındaki bölümlerde ise ahşap malzeme kullanılmıştır. Bazı konaklarda bahçelerin daraldığı hatta kullanılmadığı gözlemlenir. Gösterişli kapılara sahip olan konaklarda misafir kabulü, sohbet, yemek yemek için ayrılan bölümlerde yatıp kalkma işlevi de sürdürülmektedir.
Konaklarının dekorasyonlarında daha çok ahşap malzeme kullanılmıştır. Süslemeler genelde dönemin getirdiği mimari ile yapılmıştır. Çok sayıda cumba ve kafeslerle örtülen pencerelerin bulunduğu konaklara rastlanırken, 1660 yılında meydana gelen Cibali yangınından sonra ahşap yapılara izin verilmemiştir.
Anadolu’da yer alan konaklarda ise ahşap malzeme görülmektedir. İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde ise konak yapılarında taş malzeme kullanılmıştır. Özgün bir mimariye sahip olan taş yapılı konaklar genelde Urfa, Mardin ve Kayseri’de görülür.
Türkiye’de yer alan tarihi konaklar nerededir, özellikleri nedir?
Türkiye’de hemen her bölgede tarihi konaklara rastlamak mümkündür. Bu konakların bazıları aşağıda belirtilmiştir.
Burdur’da yer alan tarihi konaklar arasında Baki Bey Konağı, Taşoda Konağı ve Mısırlılar Evi yer alır.
Baki Bey Konağı; 17.yy’da Osmanlı mimarisine uygun olarak yapılmıştır. Zemin katında, pencere bitimine kadar taş temel üzerine ahşap ve kalın kerpiç duvarlar örülmüştür. Taş merpenle çıkılan üst katta, bahçeye ve sokağa bakan üst eyvan vardır. Eyvanın tavanı çıtalarla süslenmiş olup, konağın beşik çatısı kiremitlerle süslenmiştir. Konakta yer alan selamlık ve başoda en dikkat çekici bölümlerindendir. Başoda, pencere, vitray pencereleri, dolap kapakları ve üstündeki nişleri, davlumbaz, pencere üzerinde dolaşan pervazlar, yüklük kapakları, dört tarafı çeviren koltuk silmeleri, tavan ve tavan göbekleri altın ve gümüş varakla ve kalem işi boyalarla süslüdür.
Taşoda Konağı/Burdur
Taşoda Konağı; iki katlıdır ve 17.yy’da Osmanlı mimarisi ile yapılmıştır. Birinci kat yapımında taş, ikinci kat yapımında ise ahşap ve kerpiç malzemeler kullanılmıştır. Birinci kata çıkan merpen sahanlığın altı aynı zamanda çeşmedir. Zemin katta ahır ve iki farklı oda vardır. Konağın başodasında bol pencere kullanılmıştır.
Mısırlılar Evi; 19.yy’da yapılan konak, iki kattan oluşur. Taş temel üzerine yapılan konağın çatısı alaturka kiremit ile örtülmüştür. Alt katta kışlık odalar ve kiler, üst katta ise dört oda yer almaktadır. Bol sayıda ışıklandırma sisteminin yer aldığı konağın tavanında ahşap işlemeler görülmektedir.
İzmit’te yer alan konaklar; Demirciler konağı, Sırrı Paşa Konağı ve Saatçi Ali Efendi Konağıdır.
Demirciler Konağı; zemin katında ahşap, toprak ve taş malzeme kullanılmış olup, ikinci katında ahşap süslemelere yer verilmiştir. Pencereleri dikdörtgen tarzında yapılmıştır. Türk Barok Üslubuna bu konakta rastlamak mümkündür.
Sırrı Paşa Konağı; körfez manzaralı olan bu konak 19.yy’da yaptırılmıştır. Fransa’dan özel getirilen tuğlalarla yapılan konak, çıkan yangından sonra tahrip olmuş ve dokusuna zarar verilmeden Kocaeli Belediyesi tarafından restore edilmiştir.
Saatçi Ali Efendi Konağı; 1774 yılında İzmit’in tanınmış ailelerinden Gümüşlüoğlu ailesi tarafından yaptırılan konak daha sonra el değiştirerek Saatçi Ali Efendi Konağı olmuştur. 1987 yılında Etnografya Müzesi olarak hizmete açılmıştır. Giriş katın ilk odası mutfak, üst katta bir oda oturma bölümü ve gelin odası olarak düzenlenmiştir.
İstanbul’da yer alan konaklar ise şöyledir:
Kahvecibaşı Konağı; Beşiktaş’ta yer alır. Üç katlı olan konağın, 3 katlı haremlik ve 1 katlı selamlık bölümü vardır. Kesme köfeki taşı, tuğla sıraları, üst katlarda ise ahşap kullanılmıştır. Katlar arasında çift yönlü merpen yer alır.
Subhi Paşa Konağı
Subhi Paşa Konağı; Fatihte’dir. Abdüllatif Subhi Paşa tarafından yaptırılan Konak, Cumhuriyet döneminde onarılmıştır. Konak üç katlıdır. Avrupa üslubunun barok, ampir neo-rönesans elemanları kullanılmıştır. Zemin kat duvarları taştan örülmüş, birinci ve ikinci kat taş ve tuğla duvardandır. Günümüzde İstanbul Üniversitesi tarafından kullanılıyor.
Değişik illerde yer alan bazı konaklar şöyledir:
Sirkeli Konağı, Sepetçioğlu Konağı, Konyalı Konağı, Tahir Efendi Konağı, Liva Paşa Konağı, Eflanili Konağı, Kırkodalı Konağı, Yücebıyıkların Konağı, Zincirlioğlu Konağı, Ellezler Konağı, Nalbantoğlu Konağı, Mazlumcuoğlu Konağı, Kocabaş Konağı,
Önerilen Bağlantılar : TOKİ Kayseri kura