Nüfus artışı yüzünden şehirlerin yayılarak birbirine bitişmesiyle meydana gelen yerleşme alanı, birleşik şehir. Megapol için ‘bütünşehir-büyükşehir’, Metropol için ‘anakent’ kelimelerini kullanabiliriz. İstanbul, Bizans ve Osmanlı İmparatorluklarına başkentlik etmesi sebebiyle hem metropol hem de batıda Çorlu, doğuda Gebze ile birleşmesinden dolayı megapol şehirdir.
Megapol şehir İstanbul...
Megapol nedir?
Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğüne göre ‘Megapol’, Fransızca mégapole’ kelimesinden dilimize yerleşmiştir. Anlamı, “Büyükşehir” dir.
Bir başka tanıma göre ise megapol, Yunanca “megalopolis”ten Türkçe’ye yerleşmiştir.
Türkçe’de "nüfus artışı yüzünden şehirlerin yayılarak birbirine bitişmesiyle meydana gelen yerleşme alanı, birleşik şehir" anlamında kullanılan bu söz için, dev şehir sözünü önerilmektedir. Şehir kelimesinin Anadolu'da "Şar" biçiminde kısaltıldığı ve çeşitli yerleşim yerlerinin adında da bulunduğu hatırlanırsa, “dev şehir” yanında “dev şar” sözünün de kullanılabileceği bazı kurul üyelerince ifade edilmiştir.
İstanbul batıda Çorlu, doğuda ise Gebze ile birleşmesinden dolayı ‘megapol’e en güzel örneklerden birisidir.
Metropol nedir?
Metropol kelimesi, Yunanca meter (anne, ana) ve polis (şehir, kent) kelimelerinin birleşiminden oluşan meterpolis kelimesinin kısaltılması ile oluşmuştur ve anakent anlamına gelir.
İç içe geçmiş büyük kentlerden ve banliyölerden oluşan, çevreye ve ülkeye göre kültür ve ekonomi yönünden en gelişmiş olan merkez şehir.
Herhangi bir şehirde kültür, finans gibi unsurlar gelişirse bu şehrin metropolleşmesine örnektir. Çoğu metropollerin nüfusu 1 ve 10 milyon civarındadır.
İstanbul, mimari, dini, kültür, nüfus, ekonomi, tarih, medeniyetler bakımından bir metropoldür. Metropol kavramı aynı zamanda başkentlere gönderme yapan bir kavramdır. Bu itibarla İstanbul Roma, Bizans ve Osmanlı medeniyetlerinin başkenti olması sebebiyle de metropoldür.
Bir şehrin megapol olması için gereken şartlar nelerdir?
Megapol ismi ilk olarak eski Yunanda, Yunan kent devletlerinin en büyüğü olarak tasarlanmıştır (Eke, 1982: 7). Konurbasyon (conurbation) terimi ise, ilk kez İngiltere’de büyüyüp, birbiriyle bitişen kentler için kullanılmaya başlanmıştır. Konurbasyon ve megapol temelde aynı şeyi ifade etmektedir Kentler daha da büyüdükçe, sıkışık bir coğrafyada bulunan kentler birleşmeye başlamışlardır. Ana ulaşım koridorları boyunca iki veya daha fazla kentin (politik olarak gerekmeyebilir) mekansal birleşmesidir (Brunn ve Williams, 1983: 6-7).
"Kent bilim Terimleri Sözlüğünde megapol, "birçok anakenti ve kenti, aralarında yerleşim boşlukları olmaksızın, çok büyük bir kentsel yığın biçiminde bir araya toplayan anakentler topluluğu" olarak tanımlanmaktadır (Keleş, 1998: 49)35.
Megapol olması için yoğun bir şekilde sanayileşmiş metropollerin aralık vermeden birleşmesi yani uç uca gelmesi gerekmektedir (Keleş, 1961: 26; Yavuz ve diğerleri, 1973: 26).
Metropol şeklinde gelişen büyük kentlerin fiziki sınırlar açısından genişleyerek sosyo-ekonomik ve kültürel etkinliklerim ülke sınırları dışına kadar götürebilen kentlerdir (İsbir, 1991: \3)37. Megapoller yalnızca barındırdıkları nüfusun yoğunluğu dolayısıyla değil, aynı zamanda kamu ve özel sektör iş kollarının burada faaliyet göstermesi, eğitim ve sanat yönünden birer merkez olmaları nedeniyle dünyanın simgesi konumundadırlar. Megapol birden fazla metropoliten alanı kapsar (İsbir, 1991: 185-145).
Mumford, Yunancada anakent anlamına gelen metropol kavramının eskisinden daha farklı bir anlam taşıdığını ileri sürerek Patrick Geddes'in ortaya attığı birleşenkent (conurbation) teriminin günümüze daha uygun olduğunu savunur.
Fakat, konurbasyon en yaygın anlamına göre, birkaç kentin birleşmesinden oluşur diye kabul edilmiştir ve çoğu metropollerde bu şekilde meydana gelmemiştir (Göçer, 1990a: 35).
Megapol kavramı Jean Gottman tarafından ABD'de New Hamshire ve Kuzey Virginia arasındaki yedi eyaletin birleşmiş yörelerim kapsayan, her tür ekonomik Kentleşme 498 ve toplumsal eylemlerin oldukça yoğun olduğu bölgeyi açıklamak için kullanılmıştır. Fakat bu kavram (megalopol) daha sonra kent alanlarının birleşmesini açıklamada genel bir kavram haline gelmiştir. Gottman'a göre ABD'deki çok sayıda kentsel alan, hatta bunların kümeleşmesiyle oluşmuş, coğrafi olarak daha geniş kentsel bölgeler bulunmasına karşılık, bunlardan hiçbiri ekonomik ve ticari önem, nüfusun sayısı, yoğunluğu ulaşım ve iletişim olanakları ve toplumsal hareketlilik bakımından kuzeydoğu sahilinde, Washington'dan Boston'a kadar uzanan bu megapol ile kıyaslanamaz (Gottmann, 1973: 189-190; Eke, 1982:7).
Megapol kavramının, sonraki yıllarda dünyanın değişik ülkelerinde hayli kentleşmiş, bir dizi anakenti betimlemek için daha sıkça kullanıldığı görülmektedir. Örneğin, Tokaido megapolü Tokyo, Osaka ve Kobe'yi içeren tüm Japonya nüfusunun %50'sinin oturduğu bölgeye denilmektedir. Aynı biçimde, San Fransisko'nun kuzeyinden Los Angeles ve San Diego'yu da içine alarak Kaliforniya'nın Kuzey sınırlarına kadar uzanan A.B.D.'nin batı kıyı şeridinin de dünya üzerindeki önemli megapollerden biri olduğu kabul edilmektedir (Eke, 1982:7).
Süper konurbasyon ise basitçe, zorunlu bir nüfus eşiğine (sınırına) dayanan, en az 12 milyon nüfusa sahip dev konurbasyon veya megapoldür (Brunn ve Williams: 1983: 6-7). (Kaynak: Sakarya'nın Rekabet Gücünün Belirlermesi ve Geliştirilmesi, Sakarya Valiliği, 2004 - Bilecik Üniversitesi Yayınları)
Önerilen Bağlantılar : Anneler günü konut kampanyaları