İstanbul’un Anadolu yakasındaki Beykoz İlçesi’ne bağlı köy. Polonezköy (eski adıyla Adampol), kent turizmi açısından önemli bir bölgedir. Polonezköy, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından hazırlanan yeni imar planı ile konut ve otel inşaatı için imara açıldığı tartışmasıyla gündemdedir.
Polonezköy
Polonezköy nerededir?
Polonezköy, İstanbul'un Beykoz ilçesinde yer alan, eski adı Adampol olan, ünlü bir Polak köyüdür. Karadeniz sahilinden 20 km; İstanbul'un Boğaziçi kıyılarından ise 15 km uzaklıktadır.
Polonezköy nasıl kuruldu?
Polonezköy 1830 Polonya Ayaklanması sırasında hükümet başkanı, daha sonra da Polonyalı sürgünlerin siyasî lideri olan Prens Adam Czartoryski tarafından 1842 yılında kuruldu. Köyün adı kurucusunun adı olan Adam’dan dolayı Adamköy (Lehçe: Adampol) olarak türetilmiştir. Köyün bulunduğu arazi, 1830'lu yıllarda Saint Benoit Fransız Lisesi'ni yönetmekte olan Lazarist rahipler tarafından çiftlik olarak düzenlenmişti.
O zamanlar Polonyalıların siyasi göçünün merkezi Paris’ti. Prens Adam Czartoryski’nin amacı ise, ikinci bir siyasi merkezini Osmanlı Devleti sınırları içinde kurmaktı. Bu amaçla Michal Czajkowski’yi temsilcisi sıfatıyla Osmanlı Devleti’ne gönderdi. İstanbul’a geldikten sonra 1850 yılında İslamiyet’i kabul ederek Mehmed Sadık Paşa adını alan Czajkowski, Osmanlı Devleti’nde faaliyet gösteren Lazaryen rahiplerden gelecekte Adampol’un kurulacağı ormanlık bir araziyi satın aldı. İlk başta ancak 12 kişinin oturduğu köye sonraki yıllarda en çok geliştiği dönemde 220 sakin yerleşti.
Yıllar geçtikçe Polonezkoy/Adampol gelişti, köyün nüfusu 1830 Polonya Ayaklanması ve 1853 Kırım Savaşına katılan askerlerin yanı sıra Sibirya sürgünü ve Çerkes esaretinden kaçan Polonyalılarla arttı. İlk Polonezkoy sakinleri çiftçilik, hayvancılık ve ormancılıkla meşguldü. Daha II. Dünya Savaşı öncesinden başlayarak ilk tatilciler Polonezköy’e gelmeye başladı.
1938 yılında Polonezköy sakinleri T.C. vatandaşlığına kabul edildiler. 1968 yılında Polonezköy sakinleri işledikleri topraklar üzerinde tapu hakkına sahip oldular. Öte yandan, Czartoryski ailesinin vârisleri ise Polonezköylüler lehine iyelik haklarından vazgeçtiler.
Polonezköy günümüzde nasıl değerlendirilmektedir?
Ulaşım imkânları, coğrafî konumu ve güzel manzaraları sayesinde Polonezköy bir tarım köyünden tatil köyüne dönüşmüştür.
Polonezköy’de toprak köy sakinlerine ya da Polonezköy’e dinlenmeye gelen zengin ve meşhur şahıslara aittir. Polonezköy’un gelişmesi ve köydeki ekonomik şartların düzelmesiyle birlikte 1980’li yıllarda yurt dışına göç eden gençler Polonezköy’e geri dönmeye ve köyde pansiyon, lokanta ve çayevi işletmeye başladılar.
Polonezköy’e gelen ünlüler arasında Macar piyanist Franz Liszt (1847), Fransız yazar Gustave Flaubert (1850), Çek yazar Karel Droz (1904), T.C.’nin ilk Cumhurbaşkanı Kemal Atatürk (1937), sonradan Jan 23 adıyla Papa olan Nuncio Piskopos Angelo Roncalli (bu ziyaret sırasında birkaç Adampollu çocuğa konfirmasyon sakramentini vermişti) ve T.C. Hükümeti temsilcileri ile birlikte Polonezköy’e gelen, Polonya’nın II. Dünya Savaşı sonrasındaki dışişleri bakanı Adam Rapacki (1961) de bulunuyor. Ayrıca, dünyaca tanınan soprano Leyla Gencer de burada doğmuştur.
Köyü 1985 yılında T.C. Cumhurbaşkanı Kenan Evren, 1994 yılında ise, Polonya Devlet Başkanı Lech Walesa ziyaret etti. Bir sonraki Polonya Devlet Başkanı Aleksander Kwasniewski ise ilki 1996 ve ikinci 2000 yılında olmak üzere iki defa Polonezköy'ü ziyaret etmiştir. Son ziyareti esnasında Aleksander Kwasniewski, Zofia Rizi Anı Evi'ni de gezmiştir. Bu ziyaretten iki sene sonra Polonezköy’un kuruluşunun 160. yıldönümü törenle kutlandı.
Türkiye-Polonya ilişkilerinin gelişmesi sayesinde Polonezköylüler bir taraftan sık sık Polonya’dan gelenleri misafir ederken, diğer taraftan da atalarının ülkesini ziyarete gitmektedirler.
Günümüzde Polonezköy’de yaklaşık olarak 1.000 kişi yaşamaktadır. Bunlar arasında 40 kişi düzgün Lehçe konuşmaktadır. Adampol-Polonezköy’de her yaz Polonezköy’ün Polonya ile olan bağlarını vurgulayan Polonezköy festivali düzenlenmektedir. Polonezköylüler, bu festivale katılan folklor gruplarını kendi maddi olanaklarını kullanarak davet etmektedirler.
Polonezköy’e ulaşım nasıl sağlanır?
İstanbul'un Avrupa yakasından yola çıkıp Fatih Sultan Mehmet Köprüsü'nü geçtikten sonra, Kavacık sapağından, Kavacık mevkiini geçtikten 1 km. sonra sola dönüp daha sonra Acarlar sitesinden sağa dönerek Polonezköy'e tabelaları izleyerek ulaşılabilir.
Polonezköy imara açılıyor mu?
Polonezköy Tabiat Parkı’nı yapılaşmaya açacak imar planları Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından onaylanarak askıya çıktı. Plan ile Polonezköy Tabiat Parkı sınırı içinde kalan köy alanına, “seyrek yoğunluklu konut, düşük yoğunluklu konut ve turizm konaklama alanı” fonksiyonu getirildi. Beykoz Polonezköy Köy Yerleşik Alanı 1/5 bin ve 1/1000 ölçekli koruma amaçlı nazım imar planları bakanlık tarafından 22 Kasım 2013 tarihinde onaylandı. İstanbul Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nde 26 Aralık 2013’te askıya çıkan planlara bir ay boyunca itiraz edilebilecek. Planlar 24 Ocak günü askıdan inecek.
Cumhuriyet Gazetesi’nde 03 Ocak 2014 tarihinde Özlem Güvemli imzasıyla yayımlanan habere göre; Polonezköy Tabiat Parkı sınırı içinde kalan köy alanını kapsayan yeni plan yürürlüğe girdikten sonra alana ilişkin tüm imar planı ve plan değişiklikleri geçersiz kalacak. Tabiat Parkı’nı yapılaşmaya açan planda konut için emsal 0.15, yükseklik 6.50 metre yani 2 kat olarak belirlendi.
Turizm konaklama tesisi yapılması halinde emsal 0.20’ye çıkacak ama yükseklik aynı kalacak. Otelin bodrum katında; spa, restoran, yüzme havuzu, toplantı salonu, spor salonu, mutfak, sığınak, depo, otopark, servis üniteleri yer alabilecek. Ticaret alanında perakende ticaret birimleri, ofis, kafetarya, banka, finans kurumları yapılabilecek.
Polonezköy’de 2B’ler ne olacak?
İmar planında çatı piyesi (dubleksi) emsale dahil edilmedi. Planlama alanının bütününde yapılaşma şartlarını aşmamak koşulu ile günübirlik turizm tesis alanları, lokanta gibi tesisler yapılabilecek. Planlama alanında kalan 2B’lerde getirilen yapılaşma koşulları ilgili mevzuat değişikliği veya mahkeme kararlarının kesinleşmesi halinde geçerli olacak.
Herhangi yola cephesi olmayan parsellerde birleştirme şartları Beykoz Belediyesi tarafından sağlanacak, bu parsellerde ayırma işlemi yapılarak çıkmaz sokak oluşturulamayacak. Ancak Beykoz Belediye Meclisi’nde daha önce yapılan değişiklikle imar hakkı olmayan parsellerde yola cephe yaratılarak yapılaşmanın yolu açılmıştı. Çıkmaz sokaklara da cep otoparkları yapılıp yola cephe yaratılmıştı.
Şehir Plancıları, Polonezköy imar planı için ne diyor?
Kamuoyunda tepki toplayan Polonezköy imar planının itiraz süresi 24 Ocak’ta sona eriyor. Bölgenin 0,15 emsal üzerinden yoğun yapılaşmaya maruz kalacağını belirten Şehir Plancıları Odası İstanbul Şube Başkanı Tayfun Kahraman, yeni imar planının bölgedeki tabii güzelliğe zarar vereceğini ifade etti.
İstanbul’un en önemli tabiat parklarından 172 yıllık Polonezköy, büyük bir tahribat tehlikesiyle karşı karşıya. 26 Aralık 2013’te askıya çıkan plana 24 Ocak’a kadar itiraz edilmezse bölgenin imara açılmasının önünde hiçbir engel kalmayacak. Şehir Plancıları Odası İstanbul Şube Başkanı Tayfun Kahraman, mevcut dokunun yoğun yapılaşmaya maruz kalacağını söylüyor.
Tabiatı ve tarihî özellikleriyle 20 yıl önce tabiat parkı ilan edilen 172 yıllık Polonezköy, imara açılma tehlikesiyle karşı karşıya. 26 Aralık 2013 tarihinde İstanbul Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nde askıya çıkan imar planına 24 Ocak’a kadar itiraz edilmez ise Polonezköy’ün imara açılmasının önünde hiçbir engel kalmayacak.
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) Şehir Plancıları Odası İstanbul Şube Başkanı Tayfun Kahraman, bölgenin 0,15 emsal üzerinden yoğun bir yapılaşmaya maruz kalacağını belirtiyor. Çevre Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi’nden Çevre Mühendisi Menekşe Kızıldere ise Polonezköy’de kaçak lüks yapıların var olduğunu ve yeni imar düzenlemesiyle birlikte bu yapıların legal hale geleceğini kaydediyor.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 172 yıllık tarihi olan ve 20 yıldır tabiat parkı olan İstanbul Polonezköy’ü, 26 Aralık 2013’te askıya çıkardığı 1/1000 ölçekli ‘koruma amaçlı’ uygulama planına göre, ‘seyrek yoğunluklu konut, düşük yoğunluklu konut ve turizm konaklama alanı’ ilan etmişti. Kamuoyunda büyük tepki toplayan imar planının itiraz süresi 24 Ocak’ta sona eriyor. TMMOB Şehir Plancıları Odası, itiraz süresinin dolmasına yaklaşık iki hafta kala harekete geçti. Hazırlıklarını tamamlayan oda yönetimi, önümüzdeki günlerde itirazını yapmayı planlıyor.
Zaman Gazetesi’nin 10 Ocak 2014 tarihli haberine göre; itiraz için teknik anlamda gerekçelerinin olduğunu söyleyen Şehir Plancıları Odası İstanbul Şube Başkanı Tayfun Kahraman, “Lakin içeriğine ilişkin çalışmalarımız devam ediyor. Yönetim Kurulu’muzda böyle bir karar alındı. En kısa zamanda itirazımızı yapacağız.” dedi. Bölgenin bir kısmının 2B arazisi olduğunu belirten Kahraman, yeni imar planının bölgede büyük tahribat meydana getireceğini belirterek, “Emsal 0,15 gibi görünse de burada büyük parseller olduğu için oldukça yoğun bir yapılaşmanın gerçekleşme ihtimali çok yüksek. Mevcut dokunun üzerine yüklü bir şekilde yapılaşmanın gelmesi söz konusu.” diyor. Bakanlığın Polonezköy’le ilgili imar planına ilişkin bir tepki de Çevre Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi’nden geldi. Şubede görevli çevre mühendisi Menekşe Kızıldere, “Kurul olarak itiraz kararı aldık. En kısa zamanda itiraz metniyle birlikte itiraz edilecek.” ifadelerini kullandı. Polonezköy’ün statüsünün halen köy niteliğinde olduğunu ve herhangi bir emsal değerinin olmadığını dile getiren Kızıldere ayrıca, Polonezköy’de kaçak lüks yapıların olduğunu ve yeni imar planının o kaçak lüks yapıları legal hale getireceğini öne sürdü.
Polonezköy sakinleri imar planı için ne diyor?
Polonezköylüler ise artan nüfus sebebiyle köyün dokusunu bozmayacak bir imar hakkı verilmesini istiyor. Koruma alanı olan yerleşimlerinde yıllık tamirat ve tadilat işlerini bile zor yapabildiklerini dile getiren köy halkı, yeni imar planının Tabiat Parkı niteliği bozulmadan yapılmasını istiyor. Köyün betonlaşmamasını isteyen Polonezköy Mahallesi Muhtarı Antoni Vilkoşevski, “172 sene, 5 kuşaktır buralıyız. Biz buraya plan yapılmasın demiyoruz, plan olsun. Koruma amaçlı imar planı diyorlar. Ama bir yeri bozup yerine beton bina dikmek koruma olmuyor. Mesela Beykoz Riva 15-20 sene öncesine kadar çok güzel bir yerdi. Oraya da plan yaptılar ama şimdi gidin her yer beton oldu.” diyor.