Var olan bir yapının bütün boyutlarını ölçerek plan, kesit ve görünüşünü yeniden çıkarma işidir.
Röleve nedir?
Rölöve, bir yapının, kent dokusunun veya arkeolojik kalıntının yakından incelenmesi, belgelenmesi, mimarlık tarihi açısından değerlendirilmesi ve restorasyon projeleri hazırlanabilmesi için binanın iç ve dış mimarisine, özgün dekorasyonuna ve taşıyıcı sistemi ile yapı malzemelerine ait mevcut durumunun ölçekli çizimlerle anlatımıdır.
Rölöveler yapıyı ve konstrüksüyonu tam olarak anlatacak şekilde plan, kesit ve görünüşleri kapsamalıdır. Yapıya ait iç ve dış fotoğraflar, çekildikleri yer ve yönleri plan üzerine işaretlenir. Rölövelerde malzeme türleri ve mimari bileşenlerin korunma durumları açıklamalarla belirtilir. Bezemelerle ilgili fotoğraf ve ayrıntılı çizimler dosyada yer alır.
Kesin projesi bulunmayıp sözleşme ve eki şartnameler gereğince tiplere ve tanımlara göre yapılması zorunlu bulunan düzeltme, imalat, tesisat, inşaat’a ait şekil, kroki ve her türlü ölçümlerdir.
Röleve için hangi kaynaklardan yararlanılır?
Tarih kitaplarından, arşiv belgelerinden, özel monografilerden ve gözlemlerden yararlanılarak derlenen bilgiler ışığında tarihi yapının dokusunun daha iyi kavranıp anlaşılması mümkün olur. Binanın daha önce yapılmış rölöveleri, eski fotoğrafları, yöreyle ilgili hava fotoğrafları, haritalar, kent planları, gravürler, yapıyla ilgili vakfiye ve vakfa ait gelir gider kayıt defterleri, onarım keşifleri veya onarım harcamalarının kaydedildiği defterler, gezginlerin notlarında yer alan gözlemler de sağladıkları bilgilerle bazı karmaşık noktaların çözümlenebilmesine olanak sağlarlar. Bozulma süreçlerinin ve malzemelerin incelenmesi sonrasında derlenen bilgilerle yapılacak restorasyonu yönlendirecek temel veriler derlenmiş olur.
Bu bilgiler ışığında onarım olasılıkları tartışılır ve çabalar binalar mümkün olduğu kadar yıkılmadan ve en az müdahaleyle koruma ilkesine uygun öneri geliştirme üzerinde yoğunlaşır.
Röleve hangi ölçek çizimlerle yapılır?
Rölövenin yapılış amacı onun çizim tekniğini, çalışma ölçeğini etkiler. Bir sokak üzerinde yer alan binaların genel görünümünü, plan ve kütle özelliklerini anlatacak bir rölövenin 1/200 ölçekli olması yeterlidir. 1/100 ölçekteki bir rölöve çalışması yeniden kullanım projeleri için uygun olabilir. Restorasyona yönelik rölöveler ise 1/50 ölçekli olur ve 1/20 ve daha büyük ölçekli plan, kesit ve görünüşlerle desteklenir.
Analitik röleve nedir?
Analitik röleve hasar analizi, malzeme analizi ve müdahale dönem analizi her biri ayrı paftalarda ayrı olarak hazırlanır. Ölçekli yalnız ölçü kot olmaz. Bunları renkli lejantlarla da yapılabilir. Sembollerle de yapılabilir.
Restorasyon nedir?
Restorasyon; Mimari eserin veya bir sanat eserinin(tablo veya heykel gibi) zaman içinde zarar görmüş bozulmuş kısımlarını, o eserin sanat değerine ve eski şekline zarar vermeden geçmiş belgelere dayanarak yapılan onarımıdır. Dört aşama ile doğru restorasyon yapılır.
1-Röleve projesi
2-Restitüsyon projesi
3-Restorasyon projesi
4-Uygulama
Röleve projesi nasıl hazırlanır?
Doğru restorasyon uygulaması yapmak için röleve aşaması çok önemlidir. Yapının mevcut durumunun çok iyi incelenmesi gerekir.Düzgün ve ayrıntılı çizilen rölevede restitüsyon projesiiçin gerekli pek çok ayrıntı bulunabilir.
İlk aşamada yapıda her yönden(cepheler) fotoğraf çekilmelidir.Yapı içindeki fotoğraf çekme işlemi çok detaylı olmalıdır (Tavanlar zeminler kapılar pencereler tek tek ayrıntılı olarak çekilmelidir).
Alınan ölçüler ve fotoğraflar eşliğinde yapının konstrüksüyonunu tam olarak anlatacak şekilde planlarlar (mimari,tavan ve döşeme) ve kesitler çizilmelidir. Güncel durum ölçekli olarak anlatılmalıdır.
Yapıya ait iç mekan ve dış cephe fotoğraflarının, çekildikleri yer ve yönleri planlar üzerinde işaretlenmelidir.Yapının fotoğraf albümü ,planlar üzerindeki işaretleri anlatacak şekilde hazırlanmalıdır.
Yapı cephelerinde bulunan söveler bezemeler,yapı içindeki korkuluklar tavan süslemeleriçini detayları ayrıntılı çizimler ile belirtilerek proje paftasının sonunda yer almalıdır.
Rölövenin yapılış amacı onun çizim tekniğini, çalışma ölçeğini etkiler. Bir sokak üzerinde yer alan binaların genel görünümünü, plan ve kütle özelliklerini anlatacak bir rölövenin 1/200 ölçekli olması yeterlidir. 1/100 ölçekteki bir rölöve çalışması yeniden kullanım projeleri için uygun olabilir. Restorasyona yönelik rölöveler ise 1/50 ölçekli olur ve 1/20 ve daha büyük ölçekli plan, kesit ve görünüşlerle desteklenir.
Restitüsyon Nedir? Restitüsyon projesi nasıl hazırlanır?
Restitüsyon yapının özgün halini ve yapıya sonradan yapılan müdahaleleri anlatır. Arşiv kayıtlarından,eski sigorta planlarından ve eski haritalardan yapının tarihçesi ve temel bilgilerine ulaşılabilir.Bu araştırmalar gereklidir.Yapının tarihsel gelişimine bu araştırmalar ile ulaşılır.
Restitüsyon projelerine başlamadan önce yapı sonradan ilave edilmiş eklentiler temizlenmelidir.Örneğin yapının tavanlarına sonradan ilave edilen alçıpan ve benzeri malzemeler söküldüğünde yapıya geçmişte yapılan onarımların izleri görülebilir.
Restitüsyon projesini hazırlarken, yapı üzerindeki izlerden korunmuş kısımlardan benzer yapılardan yararlanılarak yıkılmış, boyutu değiştirilmiş veya içi doldurulmuş açıklıkların pencere veya kapıların çizimlerle yeniden eski düzeninde ifade edilmesi mümkün olur.İncelenen bina birden fazla onarım geçirmişse bu evrelere ait izler veriler değerlendirilerek ilk tasarımı ve onu izleyen dönemleri belirlenir.
Bu dönemler;
1. Dönem restitüsyonu,
2. Dönem restitüsyonu şeklinde adlandırılabilir.
Tüm bu bilgiler toparlanarak restitüsyon projelerine başlanır.
Restorasyon nedir?Restorasyon projesi nasıl hazırlanır?
Restorasyon yukarıda da belirtildiği gibi eserin özgün haline mümkün olduğu kadar sadık kalarak yapılan uygulamadır.Mimari restorasyon projeleri hazırlamak için güncel röleve ve restitüsyonprojelerinden faydalanılır.Restorasyon projelerinde mümkün olduğu kadar restitüsyon projelerine sadık kalınmalıdır.
Uygulama
Hazırlanan restorasyon projeleri verileri doğrultusunda uygulamaya başlanır.
Analitik rölöve çıkarma yöntemleri nelerdir?
Rölöve çıkarmanın bazı yöntemleri ve aşamaları vardır. Düz bir yapının rölövesini çıkarmakla bezemeli antik bir yapının rölövesini çıkarmak arasında zorluk ve teknik bakımdan oldukça farklılıklar görülür. Ölçümleme, kroki çizimi, belgeleme ve ayrıntı krokisi gibi farklı yöntemler kullanılmaktadır.
Günümüz teknolojisinin getirdiği farklı rölöve çıkarma teknikleri de olmakla birlikte çok yaygın değildir. Ayrıca pahalı oldukları için de fazlaca tercih edilmemektedir. Fotogrametri ve lazer tarama bu yöntemlerden ikisidir. Fotogrametri; adından da anlaşılacağı gibi belirli koşullarda alınmış metrik fotoğraflardan ölçme anlamına gelir. Bu çekim koşullarına ve amaçlara bağlı olarak mimari çekimlerde santimetre düzeyinde, makro çekimlerin kullanıldığı endüstriyel vb. uygulamalarda ise santimetreden küçük hassasiyet sağlayabilir. Lazer tarama yöntemi de yakın zamanlarda yaygınlık kazanmış ve fotogrametri gibi uzaktan algılama yöntemlerinden biridir. Bu iş için özel olarak üretilmiş bir cihazdan, belirli bir konumdan yapı üzerine gönderilen lazer ışın kümesinin yardımı ile oldukça hassas ölçüm yapma imkânı sağlar.
Her iki yöntemde de kullanılan cihazlar ve uygulamalar için önemli bir bütçe ayrılması gerekmektedir. Bu nedenle şimdilik geleneksel rölöve yöntemleri kullanılmaktadır.
Ölçü –Ölçülendirme: Yapıların rölövesini çizmek için mutlaka ölçüsünün alınması gerekir, Ölçü rölövenin temelini oluşturur. Krokisi alınmış fakat ölçüleri alınmamış bir yapının rölövesini çizmek mümkün değildir. Ölçülerin kroki üzerine yazılması, kroki üzerine yazılan ölçülerin detaylı, hassas ve anlaşılır olması önemlidir. Gerektiğinde kroki üzerine küçük perspektif detaylar çizerek ölçüleri orada vermek daha doğru olabilir.
Ölçüleri kroki üzerine belirli bir disiplin içinde yazmalıyız. Örneğin bir pencerenin ölçüsünü yazarken yerden pencereye kadar olan mesafe, pencerenin kendi yüksekliği ve pencere üstünden tavana kadar olan mesafe aynı yerde yazılmalıdır. Bu sıralama da tüm krokide aynı olmalı ve mutlaka krokiye not alınmalıdır. Çünkü krokiyi ve ölçümlemeyi biri yaparken rölövenin çizimini bir başkası yapabilir.
Kroki nedir?
Bir yapının ölçülerini almadan önce bize gerekli olan bölgelerin kabaca plan ve görünüşlerini çizeriz ve aldığımız ölçüleri bu çizim üzerine işaretleyerek yazarız. Rölövesi çizilecek bir yapının ölçülerini yazmak için kabaca çizilmiş plan ve görünüşlerine kroki denir. Kroki çizerken bazı noktalara dikkat etmemiz gerekir. Çok odalı bir yapının krokisi yapılacaksa önce genel bir tam plan çizerek, bu plan üzerinde diğer hacimlerin numaralandırılması yapılmalı ve daha sonra her odanın numarası ile oda krokileri ayrı ayrı çizilmelidir.
Belirli bir disiplin ve düzen içinde yapılmayan kroki ve ölçümleme, rölövenin çizimini zorlaştıracak ve bazen yapının bulunduğu yere giderek ölçümleme işini tekrar yapmamızı gerektirecektir.
Rölöve teknik çizim yöntemleri nelerdir?
Rölöve Analizlerinin İncelenmesi: Rölöve çizimi yapmadan önce bir önceki öğrenme faaliyeti ile öğrenmiş olduğunuz beceriler doğrultusunda elinizde bulunan yapı ile ilgili krokilerin, fotoğrafların ve detayların iyice incelenmesi gerekir. Rölövesi çizilecek yapının boyutları, tarihsel ve kültürel niteliği, çevresi ve kullanılan malzemesi detaylı bir şekilde incelenmelidir. Tüm bu bilgiler doğrultusunda yapının rölövesinin çizimine başlarsak yapacağımız iş daha doğru olacaktır.
Ölçülendirme: Rölöve çizimlerinin bir ölçek dâhilinde çizilmesi zorunludur. Kroki üzerine yazdığınız ölçüleri ölçek kullanarak, belli bir oranda küçülterek ya da büyülterek rölöve çizimimizi gerçekleştiririz.
Bir cismin belli bir oranda büyütülmesi veya küçültülmesine ölçek denir. Ölçekler belli bir standart içerisinde kullanılır, büyültme ve küçültme ölçekleri adı altında iki grupta toplanır. 1/1 ölçeği her iki guruba da dâhil değildir. Bu ölçekte çizilen rölöveler gerçek boyutta çizilmiş olur, herhangi bir büyüme ve küçülme olmaz. Küçültme ölçekleri 1/2, 1/5, 1/10, 1/20, 1/50, 1/100, 1/200, 1/500… olarak devam eder. Büyültme ölçekleri ise bunların tersi niteliğindedir, 2/1, 5/1, 10/1, 20/1, 50/1, 100/1, 200/1, 500/1 şeklinde devam eder.
Biz rölövelerimizde çoğunlukla küçültme ölçeklerini kullanacağız, çünkü yapılarımızın ölçüleri büyük ve bizim çizimi yapacağımız kâğıtlarımız küçüktür. Çizimleri bitmiş rölövelerimizin üzerine ölçülerini yazarak ölçülendirmemiz gerekir. Kroki üzerine yazmış olduğumuz ölçümlemeleri, teknik resim kurallarına göre rölöve üzerine işaretleyerek yazarız. Çizimde kullanılan ölçek ne olursa olsun rölövenin üzerine her zaman gerçek boyutlar yazılır.
- Tipolojik ( 1/500, 1/200 ): Tipolojik çizimlerde kullanılan ölçek, yapıların büyüklüklerine göre kullanılmalıdır.
100 m² lik bir yapının ölçekli çizimi 1/200 ölçeğinde yapılmışsa aynı boyuttaki diğer yapıların da aynı ölçekle çizilmesi daha doğrudur. Çizimlerimizde yapıların boyutları, yapı malzemeleri, tarihsel ve kültürel değerleri dikkate alınarak bir tipolojik değerlendirme yapılmalı ve ölçeklendirmelerimiz buna göre belirlenmelidir.
- Çevre Koruma ( Sokak Cepheleri 1/200 ): Yapıların çevresi ile olan ilişkilerini belirlemek için bulundukları yerdeki diğer yapılarla olan konumlarını, cephe görünüşleri çizimleriyle belirlememiz gerekir. Yapıların çevreleri ile olan ilişkilerinin bilinmesi, yapının korunması açısından önemlidir. Bu tür çizimlerin de yine yapıların boyutlarına bağlı olarak belirlenmelidir, 1/200 ölçeği bu tür işler için uygun olacaktır.
Rölövede vaziyet planı nedir?
Onarım Projeleri ( 1/50 ): Bu tür projeler mimari yapılarda 1/50 ölçeği kullanılarak çizilmelidir. Daha küçük objelerde ise 1/20, 1/10 vb. ölçekler kullanılabilir. Burada amaç, yapının veya objenin daha detaylı görünümüne ulaşmaktır. Kroki çizimlerinde almış olduğumuz ayrıntı krokileri burada işimize yarayacaktır. Ayrıca tahribatın tam detayını görmek için çektiğimiz fotoğraflar da bu tür çizimlerde işimizi kolaylaştırır.
Plan – Kesit – Görünüşlerin Ölçekli Çizimi nedir?
Krokilerin alınmasının asıl amacı, bildiğiniz gibi yapının rölövesini çizmektir. Alınan krokilerden faydalanarak önce yapının planı çizilmelidir. Yapıyı meydana getiren parçaların bütünü, üst görünüş olarak plan çizimlerinde görülür. Plan çizimlerinin bitiminde bundan faydalanarak görünüşler çizilir. Görünüşler cephe çizimleridir. Önden ve yandan görünüşler çizildikten sonra gerektiğinde arka görünüşler de çizilebilir fakat bu çizim her zaman gerekmeyebilir.
Yapının iç kısımlarının görüntülerini elde etmek için kesit görünüşlere ihtiyaç vardır, kesitlerin nereden alınması gerektiğini plan üzerinden işaretleyerek belirlemeliyiz ve daha sonra bu işaretlerimizi baz alarak kesit çizimlerini yapmalıyız.
Rölöve çizimleri bittikten sonra, alınan ölçüler ve çekilen fotoğraflar doğrultusunda yapılacak restorasyon için yeni bir proje daha çizilmelidir. Bu proje, yapının onarımının bitmiş halini gösterecek ve nelerin nasıl onarılması konusunda bize yön verecektir.
Ayrıntı Çizimi nedir?
Mimari yapılarda, yapının özelliğine göre ayrıntı projeleri çizmemiz gerekebilir. Ayrıntıların çizilebilmesi için daha önceden ayrıntı krokisinin alınmış olması ve ölçümlemelerin kroki üzerine yazılmış olması önemlidir. Ayrıntı krokilerinden faydalanarak ayrıntı rölövelerini çizeriz. Bu tür çizimlerde detayların daha iyi görülebilmesi için kullanılacak ölçek dikkatli seçilmelidir. 1/10, 1/5, 1/2, 1/1 ölçekler bu tür çizimler için kullanılabilir. Ayrıntının yapının hangi birimin, hangi parçasına ait olduğu mutlaka üzerine yazılmalıdır. Bunu yaparken düzenli bir kodlama kullanmamız çok önemlidir. Örnek: İbrahim Paşa Sarayı, 2. avlu, üst kemerli koridor, baştan 3. niş, sağ pencere gibi. (Kaynak: T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi (MEGEP) Sanat ve Tasarım, Röleve, Ankara 2008)