Saatlerin yaygınlaşması sonrası, şehir meydanlarına dikilen ve üzerinde her yerden görülebilir boyutta bir kaç saat bulunan kuleler. Osmanlı'da bir 2. Abdulhamid icraatıdır.
2. Abdulhamid, özellikle kamu binalarına ve camilere yakın yerlere bu saat kulelerinden dikilmesini istemiş ve finanse etmiştir.
Ülkenin her yanına inşa edilen saat kuleleri, özellikle saatçiliğe meraklı olan Sultan II.Abdülhamid devrinde yaygınlaştı. Sultan II.Abdülhamid, 1901 yılında tahta çıkışının 25. yılını kutlamak amacıyla, sancak ve vilayetlerde saat kulelerinin yapımını emretmişti.
Böylelikle başkent İstanbul'da, Anadolu’da,Osmanlı sınırları içerisindeki Balkan ve Ortadoğu coğrafyasında pek çok saat kulesi inşa edildi. Günümüze ulaşan 52, çeşitli nedenlerle yok olan 20, günümüz sınırları dışında kalan 72 adet olmak üzere toplam 144 saat kulesi yapıldı.
Saat her ne kadar Doğulu kavimlerce icat edilmişse de saat kuleleri Batılılar tarafından meydana getirildi. Şehirleri süsleyen birer sembol olan bu saat kuleleri Avrupa devletlerinde 13. yüzyıldan itibaren görülmeye başladı. Bu yüzyıldan itibaren birçok saray ve kilisede saat kuleleri kendini gösterdi. Osmanlı devletinde saat kulelerinin görülmesi ise 16. yüzyılda Balkan topraklarında oldu. 1577’de yapılan Ferhat Paşa Camii Saat Kulesi ve Üsküp Saat Kulesi bu yüzyıla aitti.
En bilinen Osmanlı saat kulelerinden bazıları şunlardır:
Dolmabahçe Saat Kulesi
Bezmi Alem Valide Sultan Camii ile Dolmabahçe Sarayı'nın Saltanat Kapısı arasında yer alan saat kulesi. 1890-1895 yılları arasında Sultan II. Abdülhamit tarafından yaptırılan saat kulesi 1.210.550 kuruşa mal olmuştur.
Saray mimarı Sarkis Balyan tarafından Neobarok ve Ampir tarzında yapılmıştır. 27 metre yüksekliğinde ve 4 katlı olan kulenin 94 basamağı vardır. Merpen sahanlıklarının zemini renkli taşlarla, geometrik şekiller verilerek yapılmıştır. 12 x 12 m ölçülerindeki mermer platforma, kule sütunları ile 8,50 x 8,50 m abadındaki yapı oturur. Kulenin her kenarında altışar basamaklı merpen ve köşelerde iki katlı birer fıskiye bulunur.
İzmir Saat Kulesi
Konak ilçesinde , aynı isimli meydanda bulunan tarihi eser. Saatin kurulma nedeni eskiden saatlerin pahalı olmasıdır.
II. Abdülhamit'in (1876-1909) tahta çıkışının 25. yılı için 1901'de Sadrazam Mehmet Said Paşa tarafından Alman Konsolosluk binasını yapan mimar Raymond Charles Péré tarafından yaptırılan kule 25 metre boyunda olup, dairesel esas etrafında dört çeşmesi vardır ve kolonlar Kuzey Afrika temasını esinlendirir. Kulenin saati Alman İmparatoru II. Wilhelm'in hediyesidir. Saat kurulduğu günden bu yana yalnızca bir kere durmuştur. 5.2 şiddetindeki 1974 İzmir Depremi sırasında hasar alan kulenin saat kadranları üzerindeki son kat yıkılmış ve saat depremin oluş saati olan 02:04'te durmuştur.[1] İki yıl içerisindeyse kule onarılmış ve saat tekrar çalışır vaziyete getirilmiştir.
Kulenin üzerindeki Osmanlı tuğrası ve Osmanlı'ya ait işaretler daha sonra kaldırılmıştır. Verilmek istenen mesaj sanatın genç cumhuriyet ile başladığı hissini vermektir.
Balıkesir Saat Kulesi
1827 (ilk yapılış),
1901 (yeniden yapılış)
5 katlı olarak inşaa edilen kule 20 metre yüksekliğindedir.
Tophane Saat Kulesi - İstanbul
Tophane Saat Kulesi, diğer bilinen adıyla Nusretiye Saat Kulesi, İstanbul'un Tophane semtinde Nusretiye Camii'nin yanında yeralır. 19.yy ikinci yarısında Sultan Abdülmecid tarafından yaptırılan saat kulesi yukarı doğru kademeli olarak daralan, saatli bölümle beraber dört katlı bir yapıdır. Dört cephesi birbirine eş olarak tasarlanan kulenin denize bakan cephedeki kapısının üstünde Abdülmecid'e ait tuğra yer almaktadır.
Bursa Saat Kulesi
Tophane Parkı içinde yer alır.
İlk olarak Sultan Abdülaziz döneminde yaptırılmış ancak 1900'lü yıllara kadar, bilinmeyen bir tarihte yıkılmıştır. 2 Ağustos 1904’te yapımına tekrar başlanmış, 31 Ağustos 1905’te tamamlanarak II. Abdülhamit'in tahta çıkışı şerefine, 31 Ağustos 1906 günü Vali Reşit Mümtaz Paşa tarafından törenle hizmete sokulmuştur.
Kule 6 katlı olup 65 metre uzunluğunda ve 4,65 metre enindedir. Tepesinde dört bir yana bakacak şekilde 4 adet saat bulunacak şekilde planlanmıştır.
Günümüzde bir elektronik saate sahiptir ve Bursa Belediyesi'nce yangın gözetleme amacıyla da kullanılmaktadır.