Beykoz’da yer alan Saffet Paşa Yalısı, sahiplerinin başına gelen talihsiz olaylar ile tanınmaktadır. Yalı’nın son sahibi Sanovel İlaçları’nın kurucusu Erol Toksöz oldu.
Saffet Paşa Yalısı’nın tarihinde neler oldu?
Saffet Paşa Yalısı; İstanbul ili Beykoz ilçesi, Kanlıca Vapur İskelesi’nin güneyindedir. Ethem Efendi isimli bir kişi tarafından 1760 yılında yaptırılan yalı, Sultan II. Abdülhamit döneminde (1876–1909) altı kez Hariciye Nazırlığı, kısa bir süre de Sadrazamlık yapan Saffet Paşa’nın mülkiyetinde yer almıştır.
1876 Osmanlı-Rus Savaşı sonunda yapılan Ayastefanos Antlaşması’ndan (1878) sonra bu yalıda tarihi bir toplantı yapılmıştır. Bu toplantılardan birisinde Saffet Paşa Kont Şövalov, İgnatiyef Salisburi’nin de bulunduğu bir heyete burada ziyafet vermiştir. Ardından içlerinde Prusya Prensi Waldemar, Gloucester Düşesi, Bavyera Prensi Konrad, Somersed Maukham ve Agata Christie’nin de bulunduğu birçok ünlü kişi bu yalıda ağırlanmıştır. Saffet Paşa’nın ölümünden sonra ailesine intikal eden yalının son sahiplerinden birisi de Kadri Cenani olmuştur.
Saffet Paşa Yalısı’nın mimari özellikleri nedir?
harem ve selamlık olmak üzere iki bölümden meydana gelen Saffet Paşa Yalısı’nın hamamı, kayıkhanesi de vardır. Yalının harem bölümü 1920 yılında yıktırılmıştır. Bundan sonra haremin arsası ile selamlık bahçesinin bir kısmı birbirinden ayrılmış, Saffet Paşa’nın ikinci oğlu Faiz Bey’in kızı Aliye Hanım’ın oğlu Sedat Simavi’ye satılmıştır.
Sedat Simavi de 1939–1941 yıllarında burada yeni bir yalı yaptırmıştır. Selamlık bölümü ise 1976 yılında yanmış, arta kalan duvar kalıntıları da yıktırılarak yerine bir betonarme yalı yapılmıştır. Türk sivil mimarisinin örneklerinden birisi olan yalının, harem ve selamlık bölümleri orta sofalı plan tipinin simetrik olarak uygulanmasından meydana gelmiştir. İki katlı yalının arka cephesinden ön cephesine kadar uzanan dikdörtgen sofaları vardır.
Yalının bütünü barok ve ampir üslubunu yansıtmaktadır. Bu yalıdaki bir başka özellik de Batılılaşma dönemi Osmanlı sivil mimarisinin kendine özgü kemerli nişlerinin bulunuşudur. Harem ve selamlık arasındaki avlu XIX. yüzyılın sonlarında yapılan bir onarım sırasında ortadan kaldırılmış ve buraya bölümleri birbirine bağlayan iki koridor eklenmiştir.
Saffet Paşa Yalısı’nın fiziksel özellikleri nedir?
Taşıyıcı sistem: Betonarme
Örtü türü: Eğimli, kırma.
Örtü malzemesi: Kiremit, alaturka.
Cephe malzemeleri: Ahşap, sıva.
Teknik donatı: Isıtma, elektrik, su ve kanalizasyon.
Saffet Paşa Yalısı’nın laneti nedir?
Saffet Paşa Yalısı’na sahip olan kişilerin ortak özellikleri; yalının sahibi olduktan sonra uğursuzlukların peşlerini bırakmaması oldu. Şöyle ki;
1.Osmanlı’ya ağır yaptırımlar getiren Ayastefanos Antlaşması imzalanmıştı. Antlaşma’dan sonra Saffet Paşa yabancı temsilcileri yalısında ağırlamak zorunda kaldı. Saffet Paşa yaşadığı ağır üzüntüden dolayı 1883’te çok sevdiği yalısında öldü.
2.Saffet Paşa’nın torunlarından Hürriyet gazetesinin kurucusu Sedat Simavi, haremin bulunduğu arsayı satın alarak buraya 1931-1941 yıllarında yeni bir yalı yaptırdı. 1950’li yıllarda tarihi binada Saffet Paşa’nın torunu Kadri Cenani ve ailesi oturuyordu. 26 Mayıs 1976’da çamaşırlık bölümünde çıkan yangın sonucu Saffet Paşa Yalısı’nın tamamı yandı. Kadri Cenani’nin eşi Ülviye Cenani de aynı yıl hayatını kaybetti.
3.Sabah gazetesi ve atv’nin kurucusu Dinç Bilgin, Saffet Paşa Yalısı’nı satın aldıktan sonra ‘2001 ekonomik krizi’ patlak verdi. Dinç Bilgin batan bankalar arasında olan Etibank’ın sahibiydi ve bütün mal varlığına el konuldu. Dinç Bilgin 10.5 ay tutuklu olarak yargılandı. Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’na (TMSF) devredilen varlıklarının arasında Saffet Paşa Yalısı da vardı. TMSF 2002 yılında yalıyı 5 milyon dolara sattı.
4.1950’li yıllarda Ahmet Sapmaz, Sabancı Ailesi’yle birlikte Akbank’ı kurdu. 1980’li yıllara gelindiğinde Sapmazlar 50 milyar liralık servetin sahibi oldu. Ancak hükümet kur garantisini kaldırınca milyarlarca lirayı bulan borçlar nedeniyle Sapmazlar’ın şirketleri kısa sürede battı. Ahmet Sapmaz’ın önce yedi damadını sonra üç oğlunu şirketinin başına getirmesi de işe yaramadı. Kısa süre sonra Saffet Paşa Yalısı yine satışa çıktı.
5.Sanovel İlaçları’nın kurucusu Erol Toksöz, yalının tadını çıkaracağı sıralarda 69 yaşındayken 8 Ocak 2012’de Saffet Paşa Yalısı’nda aniden rahatsızlandı ve hayatını kaybetti.