Ağır çekiç. Toprağa iri kazık çakmaya yarayan çok ağır bir çeşit tokmaktır.
Şahmerdan
Şahmerdan nedir?
Şahmerdan, Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğüne göre;
1. Vurucu ağırlığın, mekanik olarak yükselmesi ve düşmesi sonucu dövme işlemi yapan makine
2. Bir yapının temel kazıklarını çakmakta kullanılan bir çeşit araç
3. Çok ağır bir çeşit tokmak veya çekiç olarak tanımlanmaktadır.
Şahmerdan hangi işlerde kullanılır?
Kazık çakmakta kullanılan bir inşaat makinasıdır. Darbeli sondajda borulama elemanlarındandır. Yüzeysel temel için uygun olmayan zeminlerdeki kazıklı temel inşaatlarında, kazı sırasında kendini tutamayan zeminlerdeki kazıklı iksalarda, gevşek zeminleri sıkıştırmak için başvurulan kazık çakma işlerinde kullanılan iş makinasıdır.
Haydarpaşa Gar Binası inşaatında şahmerdan kullanıldı mı?
Gar binası başlangıçta 2525 m2 alana kurulmuş ve bugünkü kapalı kısımları ile birlikte 3836 m2’lik bir alana yayılmıştır.Temelde suya karşı izole edilmiş ahşap kazık üzerine kazıklar kullanılmış, bu kazıklar buharlı şahmerdan ile çakılmıştır.
Şahmerdan kullanımı, zemin etüd şartnamelerinde nasıl anılmaktadır?
Şahmerdan: 63,5 kg. ağırlığında donut tipi şahmerdan kullanılacaktır. Çapı 200 mm – 3000 mm, boyu 220 mm – 280 mm aralıklarında olmalıdır. Ortasından kılavuz borusu geçmesi için uygun çapta (55–60 mm.) boyuna bir delik bulunur. Belediyenin gerek gördüğü durumlarda manüel şahmerdan, yarı otomatik veya otomatik şahmerdana çevrilebilir.
Kılavuz borusu: Şahmerdanın ortasındaki delikten geçen ve boyu 1,20–1,50 arasında değişen tijdir. Redüksiyona bağlantı ucundan itibaren 76 cm çizgisi belirgin bir şekilde olmalıdır.
Standart penetrasyon deneyi (SPT)
Bu deney, alüvyon ,kum, kil ve killi dolgular ile toprak olan formasyonlarda sondaj kuyularındaki zeminlerin jeoteknik parametrelerinin belirlenmesine yönelik ve TS-5744’e uygun olarak yapılacaktır. Planlanan tüm jeoteknik sondaj kuyularında zemin şartlarının elvermesi koşuluyla SPT deneyi 1,5 ila 1,75 mt arasında değişen aralıklarla yapılacaktır. Sondajda istenilen derinliğe inilip kuyu tabanı temizlendikten sonra, temizlenmiş SPT takımı sondaj tijlerine bağlanarak kuyuya indirilir. Dövme başlığı ve kılavuz en üstte kalan tije sıkıca bağlandıktan sonra şahmerdan kılavuzdan geçirilir. Tek vuruş yapılarak sistemin çukur dibine teması sağlanır (İlerleme 15 cm’den fazla olursa kuyu tabanı tekrar temizlenmelidir). Şahmerdan ve kılavuz borusu arasında kesinlikle sürtünme olmamalıdır.
Dengede duramayan, ekseninden sapma gösteren kılavuzlarla yapılan deneyler geçersiz sayılacaktır.
Kuyu ağzından itibaren yukarı doğru 15 er cm’lik aralıklarla tebeşirle 3 çizgi çizilir.
SPT şablonu deneyi etkilemeyecek şekilde kuyu ağzına yerleştirilir. Bu işlemler sonucunda kendir halat kedi başına 2 ¼ tur sarılarak deneye başlanır. Şahmerdan 76 cm ± 2,5 cm yükseklikten ritmik hareketlerle serbest düşüş yaptırılır ve her 15 cm’ lik penetrasyonda sayılan vuruş adedi loga kaydedilir. SPT deneyi şu iki yoldan biri ile yapılabilir :
a) Otomatik veya yarı otomatik bir kaldırma tetikleme sistemiyle şahmerdanın 76 cm ± 2,5 cm yüksekliğe kaldırılıp, tamamen serbest düşüş yapmasını sağlayarak,
b) Şahmerdana bağlı kendir halat ve kedi başı sistemiyle 76 cm ± 2,5 cm yükseklikten serbest düşüş yaptırılarak.
Muhafaza borusu kullanılması gerekli olan kuyularda muhafaza borusu deney yapılacak seviyeden aşağı çakılmamalıdır.
Çakma işlemi bittikten sonra takım kuyu dışına alınır ve yarık tüp açılır. Tüpten çıkan zeminin fiziksel özellikleri incelenerek sondaj loguna kaydedilir ve derhal poşetlere sıkıştırılmadan, havası alınarak ağzı sıkıca kapatılarak veya ½ litrelik cam yada sert plastik kavanoza mumlanıp kapatılarak konulur. Poşetlerin / kavanozların üzerine firma, proje ve sondaj bilgileri içeren etiket yapıştırılır. Etiketleme işleminden sonra poşetteki numune tekrar poşetlenir.
Tüpten çıkan numune farklı formasyonlara ait zeminler içeriyorsa, bunların derinlikleri ayrıntılı olarak belirtilecek ve ayrı ayrı etiketlenerek poşetlenecektir. Deneye başlamadan SPT takımı kuyu tabanına indirildikten sonra sistem kendi ağırlığıyla zemine gömülüyorsa, gömülme mesafesi loga kaydedilecek. Tespit edilen bu durumdan sonra gömülme mesafesinin altındaki 30 cm için darbe sayısı yeniden sayılacaktır. Gömülme 50 cm’ den fazla olduğu takdirde kuyu iptal edilip, sondaj noktasında fazla sapmadan kuyu tekrar edilecektir.
Deney esnasında sondaj zonunda deney yapılmasını engelleyen özel durumlar olduğunda (iri blok gibi) o kademe için engel durumu ortadan kaldırılarak deneye devam edilmelidir. Geçilen seviye loga kaydedilecektir. Deneylerde kullanılan malzemeler hiçbir şekilde standart dışı olmayacak, özellikle çarıkların kırık, eğik ve yamuk olmamasına dikkat edilecektir. Sondaj esnasında çabuk aşınabilecek tedarik etmesi basit olan malzemelerin (halat, SPT çarığı, tij, auger, vb.) mutlaka yedeğinin bulundurulması gerekmektedir. (Kaynak: Konya Büyükşehir Belediyesi Jeoteknik-Zemin Etüt Şartnamesi, Konya 2012)