Şişirme kalıp sistemleri, hızlı bir yapım sürecine sahip, hafif, taşıma giderleri az, temiz yüzeyler ve monolitik bağlantılar elde edilebilen sistemlerdir.
Şişirme kalıp...
Şişirme kalıp nasıl uygulanır?
Uygulamada, şişirme kalıplar ile yarım küre, silindir ve benzeri formlarda beton dökülebilmektedir. İlke olarak belirli bir iç basınca sahip şişirme kalıp üzerine tabakalar halinde beton püskürtülmektedir.
Şişirme kalıp neden tercih edilir?
Beton dökümünden sonra kalıp sökülmekte ve yalıtım tabakaları uygulanmaktadır. Toplam kabuk kalınlığı 10 cm kadardır.
Bu sistemler sanayi tesislerinde pek kullanılmamakla birlikte bazı mekanların üzerlerini, herhangi bir taşıma fonksiyonu olmayan son bir örtü biçiminde kapatabilme açısından değerlendirilebilmektedirler.
Şişirme kalıp nasıl elde edilir?
Şişirme kalıpçılığı, içi boş plastik parçaları üretmek için kullanılan bir plastik şekillendirme işlemidir. İş parçası şişirme kalıbında gazla ( çoğu zaman hava ) şişirme işlemine tabi tutulur.
En sık karşılaşılan parçalar; çocuk oyuncak bebekleri, yakıt tankları, plastik çiçekler, plastik şişeler, tuhafiye malzemeleri, içi boş şişeler, bidonlar, v.b. içi boş plastik parçalardır.
İşlemin yapılışı iki ana temele dayanır. Birincisi, bir preform ( parison ) denilen ön şekillendirilmiş parçayı plastik kalıbında elde etmektir. İkincisi ise; bu parisona basınçlı gaz (hava) üflenir ve şişirme işlemi tamamlanır. Basınç parça soğuyana kadar verilir. Bu işlem şişirme kalıbı parçalarında ortak işleme yöntemidir. Üretilen parçanın iç yüzey bozukluklarında parça hurdaya atılır. Çünkü şişirme kalıpçılığında yüzey düzgünlüğü çok önemlidir.
Preformu yapma evresini kısaca açıklayacak olursak; öncelikle plastik, bir ekstrüder tarafından eritilir. Bu erimiş plastik, bir plastik kalıbında tüp şekline getirilir. Bu plastik tüpe preform ( parison ) denir. Şişirme kalıbı evrelerine de kısaca deyinecek olursak; plastik kalıbından çıkardığımız preform iki metotla şişirilir ve bu iki şekil şişirme kalıpçılığının iki ana tipini oluşturur. Bunlar ekstrüzyon şişirme kalıbı ve enjeksiyon şişirme kalıbıdır.
Ekstrüzyon şişirme kalıbında parisonu şekillendirmek için bir ekstrüzyon dişisi kullanılır ve preformun uçları açıktır. Preformun uçlarını kapatmak için uygulanan en basit yöntem iki parçalı kalıp yapmaktır. Enjeksiyon kalıbında ise preform plastiğin bir maça mili üzerine fışkırtılmasıyla şekillendirilir. Enjeksiyonla kalıplanan preformun altı kapalıdır üstüde kapatma kalıbı ile kapatılır.
Preform şekillendikten sonra gerekli kalıba yani ekstrüzyon ya da enjeksiyon kalıbına yerleştirilir ve içine basınçlı hava üflenir. Bu basınçlı hava genellikle şişenin ağzına yerleştirilmiş bir mil içinden yapılır. Basınç, parça kalıp içinde soğuyana kadar uygulanır ve parça itilir.Çıkan parçanın fazlalıkları alınır.
Gererek şişirme nedir?
Diğer bir şişirme yöntemi olan gererek şişirmede ise bu teknikte önce enjeksiyon ünitesinde bir deney tüpü şekline çevrilen preform daha henüz sıcakken makinanın ikinci ünitesi halinde germe ünitesinde, ısıtılıp 2 ayrı eksen üzerinde gerdirilerek yönlendirilir, şişirmeyle kalıplanır, soğutulup kalıptan alınır. En son kullanılan yöntem ise coekstrüzyon şişirme kalıbıdır.
Preformu oluşturma yöntemi bugün gelişmiş makinelerde yapılmaktadır. Bu makineler extrüzyon tabanlı ve ya
enjeksiyon tabanlıdır. Bunlar preformu ekstrüzyon tüp ve ya enjeksiyon tüp olarak üretir. Bununla birlikte özel durumlarda her iki yöntem de kullanılır. Örneğin multilayer parçalarda şişirme kalıbı hem ekstrüzyon tabanlı hem de enjeksiyon tabanlı makinelerde yapılabilir. Ayrıca biaxial oriented parçalarda (bunlar pet şişeler, içecek şişeleri) hem enjeksiyon tabanlı hem de ekstrüzyon tabanlı makinelerde yapılabilir. Ayrıca boyun ringi denen yöntemle yapılan parçalarda her iki makinede de yapılabilir.
Şişirme kalıpçılığının tarihçesi nedir?
19. yüzyılda U.S.A da John h.Breck şişirme işlemleri üzerine ilk çalışan insanlardandır. Üreticiye yönelik olarak çalışmalarına başlamış bu nedenle Avrupa ya açılmaya çalışmıştır. Fakat bunda başarılı olamamıştır. Şişirme üzerine ilk patentti alabilmeyi başaran S.T Armstrong adlı bir Amerikalıdır. Yayınladığı bildiride bunu resmen açıklamıştır (1851) .
İçi boş olan pek çok plastik parçalar, şişirme kalıplama metoduyla üretilmektedir. Kullanılan termoplastik malzemenin kalıp çukuruna dolması çeşitli yöntemlerle olmaktadır. Bunlara gelecek bölümlerde yer verilecektir. İyi tasarımlandırılmış bir şişirme kalıbının uygun tipteki şişirme makinasıyla kalıplanması meydana gelebilecek hataları minimuma indirebilecek en önemli etkenlerden biridir.
İkinci dünya savaşı sonralarına da gelişen sanayileşmeyle paralel olarak özellikle makine sektöründe büyük atılımlar yapılmaya başlanmış, daha seri ve ekonomik tezgâhlar üretilmeye başlanmıştır.
Şişirme kalıpçılığı milyon dolarlık bir iştir.1980’lerin sonunda, şişirme kalıpçılığı işlemleriyle yapılan plastik reçine tüketimi tüm dünya çapında yıllık ortalama 10 milyar pound civarındaydı. Paketleme başlıca kullanılan bir uygulamadır ve yaklaşık olarak 70 milyar şişe, varil, tank ve taşımalık yapımında kullanılmıştır.
Şişirme kalıp hangi üretimlerde kullanılır?
Şişirme kalıplarıyla içi boş plastik şişe, petler, bidon çanta, tas, çocuk oyuncak bebekleri, yakıt tankları, plastik çiçekler, plastik şişeler, tuhafiye malzemeleri, içi boş şişeler, bidonlar, v.b. içi boş plastik vb. gibi daha birçok parçalar üretilmektedir.
Bununla birlikte şişirme kalıplarıyla üretilen sadece şişe değildir, çocuk oyuncak bebekleri, yakıt tankları, plastik çiçekler, plastik şişeler, tuhafiye malzemeleri, içi boş şişeler, bidonlar, v.b. içi boş plastik parçalardır.
Paketleme işlemleri 1950’lerin sonuna kadar yüksek yoğunluktaki polietilen elde edilene kadar ciddi şekilde geliştirilemedi. Fakat polietilenin bulunmasıyla paketleme sektörü de gelişme kaydetmiştir (Kaynak: Levent Ertaş, “Şişirme Kalıpçılığında Kalıplama Metotları”)