Bir bölgeyi savunmak için yapılan ve silahlarla güçlendirilen askeri yapıdır. İlk olarak 11. yüzyıldan sonra kullanıldığını görülen tabyalar, 1. Dünya Savaşı'ndan sonra önemini kaybetmişlerdir.
Tabya
Tabya kelimesi nereden gelir?
Tabya sözcüğü, Arapça Ta’biye sözcüğünden türemiş ve donatma, hazırlık, yığmak veya ordu yığmak anlamlarına gelmektedir.
Tabyanın amacı nedir?
Tabyalar stratejik önem arzeden bir bölgenin, yerin, yolun veya şehrin güvenliğini ve savunmasını sağlamak üzere genellikle bölgenin hakim bir tepesine veya dağ yamacına yapılmış askeri tesislerdir. Kurulum amaçları, düşmanı ileri savunma hattı oluşturarak engellemektir. Şehirlerin ileri karakolu vazifesindedir.
Tabya mimarisinin özellikleri nelerdir?
Tabyalar yapı itibariyle mimari kaygılardan bağımsız olarak sadece sağlamlık ve güvenlik esas alınarak inşaa edilmişlerdir. Ana binası ve ulaşım yolları genellikle toprak setlerle koruma altına alınmıştır. Yapıldıkları yerin durumuna göre planlandıklarından dolayı birbirlerine benzememekle birlikte genel olarak şekillerine istinaden yıldız tabya, toprak tabya, hilal tabya, yay tabya şeklinde sınıflandırılmışlardır.
Çanakkale tabyalarının özellikleri nelerdir?
Orhaniye Tabyası: Ana bonetindeki kitabede; “Es-Sultan İbnü’s-Sultan’ül-gazi Abdülhamid Han-ı Sani Hazretlerinin ahd-i hümayunlarında işbu istihkam inşa olunmuştur. Sene 1305 (1889) ” yazmaktadır.
Çanakkale il merkezine mesafesi 38 km mesafedeki tabya denizden 10 Mt. Yükseklikte inşa edilmiştir.
Bonet üzerindeki bulunan kitabeden anlaşıldığı üzere 1889 yılında yapıldığı anlaşılmıştır.
Boğaz tahkimatını güçlendirmek amacıyla inşa edilen tabyanın 2 km yanında Kumkale tabyaları bulunmaktadır.
Topçu birliği için yapılan tabyada şu anda tabyada 2 tane top yeri ve bunların çakma sehpaları mevcut olduğu halde top bulunmamaktadır. Bir tanesi Çanakkale şehrindeki Merkez anıtında olan toplar ve burada Alman KRUPP marka 2 adet 9,4 puss luk (24 cm. çapında) çakma, arkadan dolar top kullanılmıştır. Daha sonraları Cumhuriyet Devrinde 1938-1940 yıllarında gemilerden sökülen 2 ton daha getirilmiş ve bonetlerin hemen önüne yerleştirilmiştir.
Bugün Tabya, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Çanakkale Boğaz Komutanlığı’na bağlı 53-55. Dz. Top. Bt. Komt. Lığınca iskan edilmektedir.
İntepe Tabyası: Tabya Çanakkale İl Merkezine 28 km. mesafede olup, Kumkale Köyünün hudutları içindedir. 25-30 Mt. Rakımlı İntepe Tabyası, Sultan Abdülaziz devrinde yapılmıştır. Tabya İntepe Tabyalarından olup, yakınında Topcanlar ve Çataltepe Tabyaları bulunmaktadır.
Şu anda Sultan Abdulaziz e ait bir adet Alman KRUP Marka top parçası toprak içinde gömülü vaziyette bulunmaktadır. Fakat mevcut tabyada kaç tane, kaçlık topun kullanıldığı bilinmemekte ve kaydına rastlanmamıştır. Kumkale Köyü tarlaları içinde bulunan top parçası ve bonetlerde kullanıldığı belli olan taşlardan başka bir yapı mevcut olmayıp geçmişte bulunan tabyadan eser yoktur.
Tabya Çanakkale Savaşlarında görevini yapmış, 1915 ten evvel harplere sahne olduğu kaydına rastlanmıştır.
Çanakkale İzmir karayolu üzerinde bulunan Tabyanın Kumkale Köyüne kadar ulaşım asfalt yol ile sağlanmaktadır. Köyden Tabyaya kadar ham yol mevcuttur. Tabyada su Kuyusu, çeşmeye rastlanmamıştır.
Topçamlar Tabyası (İntepe Mevkii): Tabya Çanakkale- İzmir Karayolunun 18. nci km. sinden 4 km. içersinde bulunmaktadır. 75 mt. rakımlı tabya, Sultan Abdülaziz devrinde yapılmıştır.
Boğaz Tahkimatının güçlendirilmesi amacıyla yapılan tabya İntepe Tabyalarından olup Yakınında ÇANAKKALE ve KARANLIK BOĞAZ Tabyaları bulunmaktadır.
Tabyada şu anda 3 adet 1883-1888 tarihleri yapımlı Alman KRUPP Marka, Çakma, 28cm çapında 8,5 mt. Boyunda top mevcut olup, bu toplar ÇANAKKALE Savaşlarında kullanılmış ve görevini yapmışlardır.
Bugün kendi kaderine terk edilmiş olan toplar, İntepe Nahiyesine ait tarlaların içerisinde 2'sinin namlusu kesik olarak yıkık vaziyette toprak içerisindedir. Hiçbir askeri birlik tarafından iskan edilmemiştir.