Anıtsal ağaçlar; tabiat yapısı, ölçüleri ve diğer özellikleri bakımından anıtsal nitelikler kazanmış bulunan ağaçlardır. İşte Türkiye’nin tescilli anıtsal ağaçlar listesi…
Anıt ağaç ne demektir?
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın 19 Temmuz 2012 Perşembe tarihli ve 28358 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Korunan Alanların Tespit, Tescil ve Onayına İlişkin Usul ve Esaslara Dair Yönetmelik”inin 4’üncü Maddesi’ne göre
Anıt ağaç: Yaş, çap ve boy itibarıyla kendi türünün alışılmış ölçüleri üzerinde boyutlara sahip olan ve/veya yöre folklorunda, kültür ve tarihinde özel yeri bulunan ve/veya geçmiş ile günümüz, günümüz ile gelecek arasında köprü kurabilecek doğal ve uzun ömre sahip olan ağaçları ifade etmektedir.
Anıt ağaç, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu'nun 05.11.1999 tarih ve 666 no'lu kararına göre "Tabiat yapısı, ölçüleri ve diğer özellikleri bakımından anıtsal nitelikler kazanmış bulunan ağaçlar" olarak tanımlanmış ağaçlardır. Normal insan ömrünün 15-20 katı uzunluğunda yaşam sürecine sahip olan anıt ağaçlar, 900-1000 yıllık hayatları boyunca tarihsel olaylara tanık olurlar.
Anıt ağaçlarının ayırt edici özellikleri nelerdir?
Aynı yönetmeliğin 11’inci Maddesi şöyledir;
(1) Anıt ağaçların ayırt edici özellikleri aşağıda yer almakta olup; bunlardan bir veya birkaçını taşıyan ağaçlar anıt ağaçlarıdır.
a) Yaş, çap ve boy itibarıyla kendi türünün alışılmış ölçüleri üzerinde boyutlara sahip olan kuşaklar arasında bağ kurabilecek uzunlukta doğal ömre sahip.
b) Yöre kültüründe olumlu veya olumsuz, gerçek veya hayal ürünü, mistik veya folklorik bir öyküye sahip.
c) Yöresel veya ulusal tarihte kimi olaylar ile özdeş hale gelen ve onlara tanıklık eden.
ç) Görsel açıdan estetik görünüme sahip olan veya doğal görünümden esaslı şekilde sapma gösteren çatal, şamdan, kıvrık, yatay gibi dikkat çekici biçimde fiziksel özelliklere sahip.
d) Aynı gövde ve kök üzerinde iki veya daha fazla türün bir arada yaşaması gibi garip kaynaşma ve birlikte yaşama örnekleri sergileyen, doğal yaşam tarzı bakımından benzerlerinden farklı gelişme niteliklerine sahip.
e) Kent dokusunu tamamlayan, kent imajına etkisi olan grup, dizi veya tek ağaçlar.
Anıt ağaçların doğal ortamda kendi halinde yaşayabilmesi ve kuşaklar arasında bir bağ sağlayacak kadar uzun ömre sahip olması gerekmektedir. Bu nedenle, kavak, söğüt gibi ağaçlar anıt ağaç sayılmazlar.
Diğer taraftan ise görsel güzellik taşıması da gerekmektedir. Ömrü uzun olan şimşir gibi ağaçlar da bu nedenle anıt ağaç kabul edilmezler.
Yaşanan tarihe ve önemli olaylara tanıklık yapmış olması gerekmektedir.
Anıt ağaçları kim tespit eder?
(2) Anıt ağaçlar Türk Standardları Enstitüsü tarafından hazırlanan TS 13137 Anıt Ağaçlar Envanter Seçim Kuralları ve İşaretleme Standardına göre tespit edilir.
Anıt ağaç tespit aşamasında düzenlenecek belgeler hangileridir?
MADDE 14 – (1) Tabiat varlığı, doğal sit alanı ve özel çevre koruma bölgelerinin tespiti için asgari aşağıda yer alan bilgi, belge ve dokümanların bulunması aranır.
a) Hangi niteliği ve özellikleri sebebi ile tespit edileceğini belgeleyen tespit raporu ve tespit fişi.
b) Taşınmazın yerini ve sınırlarını gösterir pafta, ada, parsel numarasını içeren harita ve ülke koordinat sisteminde UTM-GK 3 derecelik ED50 aplikasyon krokisi.
c) Varsa her tür ve ölçekte planı.
ç) Varsa hava fotoğrafları, uydu görüntüleri.
d) Varsa kadastral planı ve mülkiyet bilgileri.
e) Alanın bütünüyle algılanmasını sağlamak amacıyla panaromik olarak çekilmiş fotoğrafları içeren basılı ve elektronik ortamda fotoğraf albümü.
f) Tabiat varlığı olarak tescil edilecek anıt ağaçlar için; yerinin konum olarak belirlenmesini sağlamak üzere ülke koordinat sisteminde UTM-GK, 3 derecelik ED50 koordinat değerleri.
g) Tespit ekibince gerekli görülen diğer belgeler.
(2) Tespit fişi, doğal sit ve tabiat varlıkları için ayrı ayrı hazırlanır.
(3) Bakanlık birinci fıkrada yer alan hususlara ilave olarak bilgi, belge doküman isteyebilir.
Anıt ağaç olabilecek türler hangileridir?
Menengiç (Pistacia terebintus)
Phoenix canariensis
Sapsız meşe (Quercus petraea)
Adi çitlembik (Celtis australis)
Adi ceviz (Juglans regia)
Lübnan sediri (Cedrus libanı)
Pırnal meşe (Quercus ilex)
Andız (Arcetros drupacea)
Doğu çınarı (Platanus orientalis)
Kokulu ardıç (Juniperus foetidissima)
Kırmızı okaliptüs (Eucalyptus camalduensis)
Zeytin (Olea europaea)
Türkiye'de bulunan anıt ağaçlar hangileridir?
Eskişehir, İnönü'deki Oklubalı Ardıçları
Kütahya, Domaniç'teki Mızıkçam,
Bursa’daki Alufeli Çınar,
Hatay,Bedirge’deki Yavuz Selim Meşesi,
İstanbul, Sultanahmet’deki Şecer-i Vak vak Çınarı
Antalya, İbradı’nın Kestaneleri,
İstanbul, Gülhane’deki Taşlıçınar,
İzmir, Beyköy, Beydağındaki Mengerli Çınarı
Bolu, Güvemköydeki Uşaklı çam
Bursa, Orhan Camii avlusundaki “Eskicibaba Çınarı
Aydın, Selatin Köyünün tepesindeki zeytin ağacı
Eskişehir, Hamamyolu Caddesinde bulunan Doğu Çınarı
İzmir, Salihli Bozdağ Subatan Yaylasında bulunan Doğu Çınarı