Tuz Gölü, Türkiye’nin tuz ihtiyacının yüzde 70′ini sağlayan göldür. UNESCO’nun Dünya Mirası Geçici Listesi’nde yer almaktadır. Tuz Gölü, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından Özel Çevre Koruma Bölgesi (ÖÇKB) ilan edilmiştir.
Tuz Gölü
Tuz Gölü nerededir?
İç Anadolu Bölgesi’nde Ankara, Konya ve Aksaray illerinin sınırının kesiştiği yerde yer alır. Deniz seviyesinden 905 metre yüksekte ve maksimum ölçüleri kuzeyden güneye 80, doğudan batıya ise 60 kilometredir. Çevresinde 3,000,000′a yakın nüfus gücü tutar.
Tuz Gölü’nün özellikleri nelerdir?
Yağış alanı 11.900 km² olan Tuz Gölü, dışarıya akıntısı olmayan kapalı bir havza gölüdür. Koçhisar gölü olarak da bilinir. Yağış alanının genişliğine rağmen beslenme kaynakları zayıftır. Göle su getiren akarsular, yazın suları iyice azalan ya da tamamen kuruyan derelerdir. Bunlar Şereflikoçhisar’dan gelen Peçenek Çayı, Aksaray’dan gelen Melendiz Çayı, güneyden ve batıdan gelen İnsuyu, Karasu, Kırkdelik çaylarıdır. Bunlardan başka Beyşehir Gölünün fazla sularını Konya’nın atık sularıyla beraber Tuz Gölü’ne boşaltan DSİ tahliye kanalı da Tuz Gölü’nün su seviyesinin yükselmesine sebep olmaktadır. Gölün ortalama su seviyesi 40 cm. civarında, yağışın arttığı mayıs ayında ise yaklaşık 110 cm’dir. Ağustos ayında göl büyük ölçüde kurur. Tuz oranının fazla oluşu, buharlaşma sonucunda göl sahasının büyük kısmında her yıl yenilenen 10-30 cm.lik tuz tortulaşmasına neden olmaktadır. Yaz sonlarına doğru Kaldırım Tuzlası ile karşı kıyı arasında yürümek mümkündür. Bu mevsimde tuzluluk oranı binde 329 gibi dikkat çekici bir orana erişmektedir. Kimyasal bileşim itibariyle burada mutfak tuzu (sodyum klorür) karakterinde bir tuzluluk hakimdir ve sodyum klorür oranı, magnezyum klorür ve sodyum sülfat oranlarından yüksektir.
Tuz Gölü, Melendiz ırmağı, pek çok küçük akıntı ve yeraltı tuzlu su kaynaklarıyla beslenir. Göldeki üç tuz yatağı yılda bir buçuk milyon ton, yani Türkiye’nin toplam ihtiyacının yüzde 70′i kadar tuz üretir. Büyüklüğüne karşın ülkemizin en sığ göllerinden biridir. Derinliği birçok yerde 0.5 metreyi dahi bulmaz. Suyun bol olduğu ilkbahar aylarında göl alanı 164-200 hektara ulaşır. Türkiye’nin en az yağış alan yeri olduğu için akarsu bakımından çok fakirdir. Türkiye’nin tuz ihtiyacının büyük bir bölümü buradan karşılanır. Kuş varlığı yönünden Türkiye’nin en zengin göllerinden biridir. Kışın kapladığı çok geniş su alanı su kuşları için önemli bir kışlama alanı oluşturur. 1665 kilometrekarelik yüzeyiyle Türkiye’nin ikinci büyük gölü olan Tuz Gölü’nün tek benzeri ABD’de bulunuyor.
Tuz Gölü nasıl oluştu?
Dağlardan süzülen suların Konya Havzası’nda birikmesiyle oluşan Tuz Gölü, Anadolu’nun insan eli değmemiş en büyük bölgelerinden biridir. Gündüzleri güneşten, geceleri soğuktan kavrulan bu uçsuz bucaksız topraklara su, tuz ve çamur can verir.
Tuz Gölü’nün özü tuzdur. Yaz aylarında göle göl demeye bin şahit ister, zira gölün suyunun neredeyse yüzde 90′ı kavurucu güneşin altında buharlaşır. Suların çekilmesiyle geriye kalan tuz, bembeyaz, ölü bir çölden başka bir şey değildir. Tuz kristallerinin şiddetli beyazlığı ve parıltısı, aldatıcı bir biçimde kar ve buz gibi görünür.
Tuz Gölü’ndeki tuz nasıl birikir?
Göldeki tuz birikmesi çeşitli faktörlere bağlı bulunmaktadır. Çevrede jips ve tuz tabakaları içeren Oligosen formasyonunun bulunuşu gölün tuzlaşmasında önemli bir rol oynamıştır. Fakat gölün tabanındaki kaynaklardan da tuzlu sular geldiği tespit edilmiştir. Gölün sığ oluşu ve buharlaşmanın şiddetli oluşu tuz birikmesinin diğer faktörleridir. Yazın buharlaşma sonucu tortulanan tuz tabakası makinalarla kazılıp tuzlalarda toplanır. Kaldırım, Kayacık ve Yavşan tuzlaları adı verilen bu tuzlalar önceleri Tekel tarafından işletilirken 2005 yılında özelleştirilmiştir. Tuz Gölü’nden elde edilen tuzu yıkayıp öğüten tuz fabrikaları Şereflikoçhisar ekonomisinin belkemiğini oluşturmaktadır. Tuz Gölü ve çevresi 2001 yılında özel koruma alanı ilân edilmiştir. Tuz Gölü ve çevresi Phoenicopterus rubber olarak adlandırılan flamingo kolonilerinin ana üreme bölgeleridir. “Anser albifrons” adı verilen Sakarca kazınında ikinci büyük üreme merkezidir.
Tuz Gölü hangi canlılara evsahipliği yapmaktadır?
Kışın kapladığı çok geniş su alanı su kuşları için önemli bir kışlama alanı oluşturmaktadır. Tuzlu ortamlara uyum sağlamış olan flamingo, kılıçgaga, angıt ve benzeri kuşların yanı sıra yağmurcunlar, turnalar, yaban kazları ve yaban ördekleri gölde büyük topluluklar halinde yaşamaktadır. Göl çevresinin nispeten ıssız oluşu nedeniyle kuşlar, etraftaki su birikintilerinde, meralarda ve ekili alanlarda rahatça beslenmekte, kışın en soğuk günlerinde dahi donmayan göl sularında yüzebilmektedir. İlkbaharda Göl içinde oluşan adalar ve bataklıklar Bataklık Kırlangıcı (Glareola prantincola), Suna (Tadorna tadorna), Angıt (Tadorna ferruginea), Çamurcun (Anas crecca), Kılıçgaga (Recurvirostra avocetta), Kocagöz (Burhinus oedicnemus) ve martı türlerinin (Larus sp.) kuluçka yapmalarına imkân sağlamaktadır. Bölgede tuzcul stepler ve endemik türlerden oluşan ekolojik açıdan hassas bitki toplulukları bulunmaktadır. Bir ekosistem bütünlüğü arz eden Tuz Gölü ve yakın ilişkide olan çevresindeki göller (Tersakan Gölü, Düden Gölü, Bolluk Gölü, Eşmekaya Gölü, Köpek Gölü, Akgöl) sayısız kuş türü ve özellikle Avrupa’da nesli tükenmekte olan flamingolar (Phoenicopterus ruber) için yaşam alanı niteliğindedir. Tuz Gölü, flamingoların ülkemizdeki en önemli kuluçka alanı olup, Gölün orta kesimlerinde herbiri 5-6 bin yuvadan oluşan dev kuluçka kolonileri bulunmaktadır.
Tuz Gölü tehdit altında mı?
Tuz Gölü, Aksaray Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Semih Ekercin tarafından yapılan bir çalışmaya göre, 1915 yılından beri %85 oranında küçülmüştür. Semih Ekercin’e göre mevcut şartların devam etmesi durumunda 2015 yılında tamamen yok olma tehdidi altındadır.
Tuz Gölü neden kırmızılaşıyor?
Büyüleyici buz mavisi rengiyle ünlü Tuz Gölü’nün güneybatı kıyılarının kızıl renge boyanmaya başlamasının nedeni araştırıldı.
Buz mavisi rengiyle bilinen Tuz Gölü’nün güneybatı kıyılarının kızıl renge boyanmasının nedenini araştıran bilim adamları, renk değişikliğine toplu iğne ucunun binde biri büyüklüğündeki dunaliella salina adı verilen bir tür su yosununun (alg) neden olduğunu belirledi.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Tuz Gölü için ne yaptı?
Milliyet Gazetesi’nin 22 Temmuz 2013 tarihli haberine göre; UNESCO Dünya Doğal Miras Alanları geçici listesine kabul edilen Tuz Gölü Özel Çevre Koruma Bölgesi'nin (ÖÇKB) 20 yıllık vizyonu "çevre bilincine sahip, mutlu insanların yaşadığı, potansiyelini koruyarak kullanan dünyaca tanınmış bölge" belirlendi.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yetkililerinden alınan bilgiye göre, Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğünün Tuz Gölü ÖÇKB Yönetim Planı Hazırlama Projesi, dünya mirası olmaya aday Tuz Gölü'nün 20 yıllık vizyonunu ortaya koyuyor.
Bakanlar Kurulu kararıyla 2000 yılında ÖÇKB ilan edilen Tuz Gölü, sahip olduğu doğal değerlerin yanında tarım, hayvancılık, tuz işletmeciliği gibi etkinliklerle insan kullanımının yoğun olduğu bölge özelliği taşıyor.
Bu kapsamda, Tuz Gölü ÖÇK Bölgesi'nde mevcut sosyal, ekonomik, yasal, ekolojik ve hidrolojik şartları inceleyerek, akılcı kaynak oluşturma çalışması çerçevesinde, bölgede yetki ve sorumlulukları olan kamu kurum ve kuruluşları ile yerel sivil toplum örgütleri işbirliğiyle 5 paydaş toplantısı yapıldı.
Toplantılar sonucunda, bölgenin vizyon tasarımı gerçekleştirildi. Belirlenen vizyon çerçevesinde, gölün uzun vadeli temel stratejileriyle 5 yıllık yönetime esas amaç ve hedefleri detaylı şekilde tespit edildi.
Tuz Gölü ÖÇKB'nin 20 yıllık vizyonu, "çevre bilincine sahip, mutlu insanların yaşadığı, potansiyelini koruyarak kullanan dünyaca tanınmış Özel Çevre Koruma Bölgesi olmak" şeklinde belirlendi.
Yönetim planı kapsamında saptanan 6 ideal hedef ise şöyle:
- "Biyolojik çeşitliliği ve ekosistem hizmetlerini korumak,
- Su kaynaklarının tüm sektörlerde etkin kullanımını sağlamak,
- Tarım ve hayvancılık faaliyetlerinde sürdürülebilirliği sağlamak,
- Bölgedeki ekonomik faaliyetleri doğa ekseninde geliştirmek,
- Sürdürülebilir turizmi geliştirmek,
- Tuz Gölü ÖÇKB'yi etkin yönetmek."
Önerilen Bağlantılar : TOKİ Aksaray kura