Emlakta 'yeşil alan', arsa ve arazi sahipleri açısından en sevilmeyen terimlerden biridir. Arsa veya araziniz yeşil alan ilan edilmişse; elinizdeki 'değer', yandı, gitti; kül oldu, bitti anlamına gelmektedir.
Yeşil alan nedir?
Kent ve kasabalarda yer alan, insanların dinlenmesi ve çocukların oynaması için ayrılan alanlardır. Kent yönetimi, taşlık bir bölge olmaması için bu alanlarda peyzaj çalışmaları yaparlar. İnsanların ortak kullanım alanlarıdır. Bu tür yerlerde parklar, bahçeler, dinlenme tesisi de yer alabilir.
Son günlerde yapılan markalı konut projeleri yeşil alana önem vermektedir. Birçok projede yeşil alan oldukça büyük bir alanı kapsar. Arsa - arazi sahipleri açısından sevilmeyen bu kavram; 'diğer insanlar açısından' ise çok sevilir. Çünkü yeşil alan, hayat demektir.
Yeşil alanlar ikiye ayrılır. Kendiliğinden oluşan ve insan eliyle oluşturulan yeşil alanlar.
Kendiliğinden, doğal süreçte oluşan yeşil alanlar, insanların toplanıp, dinlenme, buluşma, eğlenme, ticari amaç ile buluştukları alanlardır.
İnsan eliyle oluşturulan yeşil alanlar ise şehir plancıları, mimar ve peyzaj mimarları tarafından oluşturulan alanlardır.
Kent ve kırsal bölgelerdeki yeşil alanlar nasıldır?
Kentlerde, büyük şehirlerde yer alan yeşil alanlar; parklar, bahçeler, su yüzeyleri, yollar, caddeler, meydanlar olarak ayırabiliriz. Genelde kentlerdeki yeşil alanları çarpık kentleşme sonucu şehir plancıları, mimar ve peyzaj mimarları yapar. Kırsal bölgelerde yer alan yeşil alanlar ise tarlalar, bahçeler, ormanlar, göller, akarsu etekleridir. Bu alanlar piknik, dinlenme yeri, tarım işleri yapılabilir.
Yeşil alanlar nasıl sınıflandırılır?
Yeşil alanlar kamuya ait ve özel mülkiyet olmak üzere ikiye ayrılabilir. Ayrıca yeşil alanları pasif ve aktif olarak sınıflandırmak da mümkündür. Pasif yeşil alan, kişilerin kullanımına uygun olmayan alanlardır. Bunlar; mezarlık, askeri yeşil alanlıklar, trafik adaları, tarımsal yeşil alanlar, fidanlıklar, koruma altına alınan yeşil alanlar. Aktif yeşil alanlar ise kişilerin gereksinmelerini karşılayan, kent içinde buna uygun bitki örtüsüne sahip alanlardır. Bu yerler ise piknik alanları, spor ve oyun alanları, hayvanat bahçeleri, botanik bahçeler, korular ve toplumun faydalanması için yapılan tüm özel alanlardır.
Kamuya ait yeşil alanlar:
1. Deniz, göl, akarsu, baraj, kumsal, havuz gibi alanların çevresinde yer alan açık alanlardır.
2. Orman alanları
3. Korular
4. Parklar
5. Çayır alanlar
6. Şehir bahçeleri, botanik bahçeler, hayvanat bahçeleri
7. Mezarlık ve şehitlikler
8. Sergi parkları ve lunapark alanları
9. Okul bahçeleri, çocuk bahçeleri, spor alanları
10. Kamuya ait binaların bahçeleri
11. Açık hava tiyatro alanları
Özel mülkiyet yeşil alanları ise şöyledir:
1. Konut bahçeleri
2. Özel koru alanları
3. Tarımsal alanlar
4. Kulüp, cafe gibi özel kuruluşların bahçeleri
5. Fabrika, işyeri bahçeleri
6. Askeriyeye ait yeşil alanlar
Yeşil alanlar ne işe yarar, fonksiyonları nelerdir?
Kentlere yoğun göçün başlaması ile birlikte çarpık kentleşme oluşmuştur. Kaçak yapılar ise ayrılan yeşil alanlara yapılıp, insanların temel ihtiyacı olan dinlenme aktivitesini kısıtlamıştır. Ruh ve beden sağlığına, kentin ekolojik yapısına, hava temizliğine, kent kalitesine iyi gelmesi için belediyeler tarafından yeşil alanlar oluşturulmaya başlanmıştır. Yeşil alanları bu yönde işlevleri bakımından 5’e ayırabiliriz. Şöyle ki;
- Rekreasyon işlevi: Bireylerin beğenisini kazanmayı hedefleyen, doyurucu, kültürel etkinliklerini yapabilme olanağı sağlama amacı vardır.
- Ruh ve beden sağlığı işlevi: Söz konusu yeşil alanlar insanların ruhsal ve fiziksel iyileşmesinde fayda sağlar. Temiz hava insan ruhuna iyi gelebileceği gibi iç organların gelişiminde de önemlidir. Büyük kentlerde yer alan toz, kirli havayı temizlemeye yarayan yeşil alanlar astım hastaları için oldukça faydalıdır.
- İklimsel yönden işlevi: Yapılaşmanın hızla ve yoğun bir şekilde başladığı kentlerde kırsal alanlara oranla sıcaklık yükselir. Bu sebeple kentlerdeki iklimi dengeleyebilmek için yeşil alanlara ihtiyaç vardır.
- Çevre kalitesini artırma işlevi: Kişiler ile bütünleşebilecek doğal yeşil alanlarda bu tür özelliğe rastlamak mümkündür. Kente estetik kazandırır.
- Ekolojik işlevi: Ekolojik işlevi bakımından 4’e ayrılan yeşil alanlar; farklı bitki ve canlı türlerini içinde barındırabilen alanlardır. Geniş yeşil alanlar, küçük yeşil alanlar, koridor yeşil alanlar ve tampon yeşil alanlardır. Geniş yeşil alanların içerisinde kent içi koruluklar, tarihi bahçeler girer. Küçük yeşil alanlar; parklar, küçük bahçelerdir. Koridor yeşil alanlar; kamusal alanlardır ya da vadileri kapsar. Tampon yeşil alanlar ise önemli yeşil alanları koruma amacı ile ayrılmış alanlardır.
Türkiye’de kişi başına düşen yeşil alan oranları nedir?
1975'te 2¸3 m2/kişi,
1980'de 2¸2 m2/kişi¸
1985'te 1¸1 m2/kişi¸
1990'de 1¸2 m2/kişi¸
1995'te 1¸5 m2/kişi¸
2000'de ise 1¸9 m2/kişi olduğu görülür.
2000 yılı ve sonrası İstanbul kenti yeşil alan durumunu şu şekilde açıklayabiliriz:
9 milyon 246 bin 565 olan İstanbul nüfusuna aktif yeşil alan olarak 1721 ha¸ pasif yeşil alan olarak ise 2911 ha¸ toplam 4632 ha yeşil alan düşmektedir. Yani kişi başına 1¸9 m2 aktif yeşil alan¸ 3¸1 m2 pasif yeşil alan toplam 5 m2 yeşil alan düşmektedir.
Türkiye'de 10 m2/kişi olan yeşil alan dağılımında diğer ülkeler şu şekilde:
ABD'de 77-84¸Amsterdam'da 45¸5¸Stckholm'de 87¸5¸Roma'da 45¸3¸İngiltere'de 78¸ Fransa'da 35¸7m2
Yeşil alanların faydaları nedir?
-İnsan ve toplum sağlığı yönünden hijyeniktir
-Kentin ve kent içinde yaşayanların dış etkilere ve tehlikelere karşı koruyabilir.
-Kent zonlarının birbirinden ayrılması, birbirine bağlanması ve kentin istenmeyen yönde genişlemesi önlemeye yarar.
-Şehre karakter vermede, mimari yapıların değerini artırmada fayda sağlar.
Özel mülkiyet olan arsayı, yeşil alan gösteren belediyeye karşı ne yapılabilir?
Şahsa ait olan ve vergileri ödenen bir arsayı belediye yeşil alan yapar ise bu durumda şahıs adna doğan hakları aşağıdaki örnekle açıklayabiliriz.
Soru: Elimizde tapusu bulunan 1987 de alınmış olup 2009 yılına kadar vergisini ödediğimiz bir arsayı belediye yeşil alan olarak göstermiş. Bu konuyla ilgili belediye ye danıştığımızda arsayla ilgili hiçbir şey yapamayacağımızı söylediler. Şimdi ben bu alana ne ev yapabiliyorum ne de arsayı satabiliyorum. Aslında arsanın yanındaki alanlara herkes ev yapmış hatta cami bile var ama galiba kaçak gözüküyor. Bende bu arsaya ev yapmak istiyorum bu konuyla ilgili ne yapabilirim?
Cevap: Plan tadilatı (değişikliği) hakkınız var. Bir şehir plancı ile görüşüp bu konu hakkında konuşmanız gerekli. Bu durumda;
1- Plan tadilatı teklifi ile parseli konut alanına çevirmek (en doğal hakkınızdır ve sağlam bir plancı ile çalışırsanız olması mümkündür, şahsen yapılamaz. )
2- Asra değeri kadar başka bir parsel talep etme (trampa)
3- Mağduriyetinizi belirten sağlam bir rapor ile mahkemeye gitme.
Eğer Park alanı olalı 5 yılı geçmiş ise tadilat daha başarılı geçecektir.
İstanbul’da yer alan tarihi yeşil alanların durumu nedir?
