Eston ve Eston Yapı firmalarıyla inşaat sektöründe faaliyet yürüten, 1999’da TMSF’ye devredilen ESBANK’ın sahibi Eskişehirli ailedir.
Zeytinoğlu Ailesi kimdir?
Zeytinoğlu Ailesi, Eskişehir’in en zengin ailelerinden biridir. Ailenin zenginliğinin başlangıcı dede Mesut Zeytinoğlu’na dayanır. Mesut beyin oğullarından biri, `Kemal Zeytinoğlu`, Demokrat Parti’nin 50 - 55 arası Bayındırlık Bakanı olmuş; Londra'daki uçak kazasında ölmüştür.
Mümtaz Zeytinoğlu kimdir?
Mesut Bey'in büyük oğlu `Mümtaz Zeytinoğlu` ise, 79'un Şubat ayında, şoförünün kullandığı otomobilde geçirdiği trafik kazasında ölmüştür. `Mümtaz Zeytinoğlu`, bir sanayi odası başkanı olup da kendisine Sosyalist diyen, TC tarihinde görülmüş ilk kişidir. Bu aile 70'lerdeki deyimle ‘‘komprador (aracı) burjuvazi’’ye karşı ‘‘milli burjuvazi’’nin sembollerinden biri olmuştur.
Mesut Zeytinoğlu kimdir?
Mesut Zeytinoğlu, 1978 yılının Aralık ayında, oğlu Kemal'den yıllar sonra, büyük oğlu Mümtaz'dan hemen önce vefat etmiştir. Öldüğünde 75 yaşındadır. Mesut Bey bütün çocuklarını Galatasaray Lisesi’nde okutmuştur. `Mesut Zeytinoğlu`, 75 yaşında hasta yatağında ölümü beklerken, İngilizce derslerine başlayacak kadar hayat dolu bir insan olarak anlatılır. Bilgiye, yeniliğe, öğrenmeye açık bir adamdır.
Zeynep Zeytinoğlu kimdir?
Zeytinoğlu Topluluğu'nun Halkla İlişkiler Koordinatörü `Zeynep Zeytinoğlu`, Mümtaz Zeytinoğlu'nun kızıdır. Babası öldüğünde 19 yaşında bir üniversite öğrencisiydi. Zeynep Zeytinoğlu, babası `Mümtaz Zeytinoğlu` konusunda duygusal, ama başkalarının bu konudaki duygusallığına şaşırmadan edemiyor:
‘‘Ben duygusal olabilirim, ama dostlarının ya da bir kere karşılaştığı insanların ondan söz ederken gözlerinin dolmasına, bu kadar sıcak hatırlanmasına şaşırıyorum.’’
En az babası kadar özel bulduğu, daha çok bir masal kahramanı gibi hatırladığı dedesi Mesut Zeytinoğlu, bugün çimentodan makine imalat sanayiine, turizmden bankacılığa, madencilikten yem sanayiciliğine kadar birçok alanda faaliyet gösteren Zeytinoğlu Topluluğu'nun temellerini atan kişidir.
1925 yılında Galatasaray Lisesi'ni bitiren Mesut Bey, çalışma hayatına Eskişehir'de çiftçilikle başlar. Zirai faaliyetleri ticaret izler. İki oğlu Mümtaz ve Yavuz'un mühendis, büyüyüp işlerden anlar hale gelmelerinin ardından, aile şirketi görünümü kazanırlar. 1957 yılında kurulan çimento fabrikasıyla, aile sanayiye geçer.
60'lı özellikle de 70'li yıllarda, sanayiciler büyük merkezlerde odaklanırken, Zeytinoğlu, bir ‘‘Anadolubeylerbeyi’’ görüntüsü çizer ve o dönemin solcu gençleri tarafından, bağımsız bir Türkiye için çalışan ‘‘milli burjuvazi’’nin kalesi olarak görülür ve sempatik bulunur. Zeynep Zeytinoğlu, Türkiye İşçi Partisi'ne yakınlığı ile tanınan babasının kendini ‘‘Marxist’’ olarak tanımladığını söylüyor.
Mümtaz Bey'in sözleri, günün değişen koşullarına rağmen toplulukta ilke olarak anılıyor. Bunlardan biri, ‘‘bana yanılabilme özgürlüğünü verin’’, diğeri ise ‘‘yaptığımız her iş insan hayatını zenginleştirmeye, güzelleştirmeye yönelik olmalıdır’’
Arka arkaya gelen iki kayıptan sonra topluluğun başına küçük oğul `Yavuz Zeytinoğlu` geçer. Zeytinoğlu, yöresel bir grup olmaktan çıkıp Türkiye ölçeğinde bir üretim ve hizmet vermeye başlar, hatta bununla da yetinmeyip dünya pazarına açılır.
Zeytinoğlu Ailesi, şirketin neresinde?
Şirketin bugünkü aile profili ise şöyle: Yavuz Bey'in oğlu Mehmet Zeytinoğlu, toplulukta üst düzey yönetici. Aynı zamanda ralli yarışçısı. Kızı Alev Zeytinoğlu şirkete hiç girmemiş, kendi işini yapan bir mimar. Mümtaz Zeytinoğlu'nun küçük kızı Banu Zeytinoğlu da grupta.
Zeynep Zeytinoğlu ise kuruluşun Halkla İlişkiler Koordinatörlüğünü yürütüyor. Aynı zamanda sponsorluğunu Zeytinoğlu Eğitim Bilim ve Kültür Vakfı'nın yaptığı Eskişehir Festivali'ni düzenliyor.
Zeynep Zeytinoğlu, ailenin çocuklarının toplulukta çalışmaya zorlanmadığından, ama çok sıkı bir eğitim terbiyesi olduğundan bahsediyor:
‘‘Bütün fertler, o ilkelere uygun yapıda mıdır bilmiyorum, ama iyi bir eğitim görmek, kendi ayaklarının üstünde durmak ve ‘adam olmak' çok önemliydi. Bunu baskı derecesinde yaşadık.’’
Onun topluluğa katılması ise bir hayli zaman almış: ‘‘İngiliz Filolojisini bitirdikten sonra bir süre etrafta dolaştım. Sonra bir dekorasyon dergisinde redaktör olarak çalıştım. Ardından İstanbul Şehir Tiyatroları'nda Gencay Gürün'ün sekreterliğini yaptım. Topluluğa geldiğimde önce dış ticaret şirketinde görevim oldu. Son olarak da halkla ilişkiler ve festival.’’
Zeynep Zeytinoğlu’nun koordinatörlüğünü üstlendiği Eskişehir Festivali'ne de Zeytinoğlu ailesi damgasını vuruyor. Anadolu'nun bu en büyük Festivali de yıldan yıla zenginleşerek büyük kentler dışında bir Anadolu kentinde sanatın kurumlaşmasına katkıda bulunuyor.
Zeytinoğlu Ailesi’nin zor günleri nasıl başladı?
Ailenin oluşturduğu Zeytinoğlu Grubu 10 sanayi şirketi, 13 hizmet şirketi ve 1 vakfın sahibiydi. Sahibiydi diyoruz, çünkü, grubun finans alanındaki en önemli girişimi olan Esbank, Mevduat Sigorta Fonu´na devredildi. Bu operasyonla birlikte Zeytinoğlu Ailesi, bütün şirketlerini de kaybetti. Çünkü, Esbank, aynı zamanda gruba ait şirketlerin de sahibiydi.
Esbank’a ne oldu?
Esbank (Eskişehir Bankası) 15 Eylül 1927 tarihinde Eskişehir'de yöresel bir banka olarak kurulmuştur. 1955'te tek şubeyle hizmeti vermişlerdir. Daha sonra kadar bölgesel olarak faaliyet göstermiş, sonraki dönemlerde ulusal bir banka olma yolunda önemli adımlar atmasıyla yer almıştır. 1977'de Zeytinoğlu Holding ailesine satın alınmıştır. Ancan 22 Aralık 1999'da TMSF'ye tarafından devredilmiştir. 29 Haziran 2001'de tasfiye etmesiyle İnterbank ve Esbank ile birlikte Etibank bünyesi altında birleştirildikten sonra, tamamı TMSF'ye ait olan Bayındırbank ile altında birleştirilmiştir.
Esbank hakkında Zeytinoğlu Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Yavuz Zeytinoğlu ne dedi?
Biz 1999 yılı başında, kaynak maliyetlerindeki yüksek artışın, bankanın rasyolarını bozduğunu ve bozmaya devam edeceğini gördük. 1998 yılının Eylül ayına kadar Türkiye´deki mevduat faizleri yüzde 50´lere kadar düşmüştü. 1998 yılının Eylül ayından itibaren mevduat faizlerinde devlete bankalarının öncülüğünde çok anormal bir tırmanış oldu. Bu tabii kredi maliyetlerine de yansıdı.
Banka zaten 1994 yılındaki krizin etkisiyle oluşan bir sorunlu dönemden geçerek, 1998 yılında buna çözümler üretmeye başlamışken, mevduat faizlerinde yaşanan gelişme, bankayı tekrar sorunlu hale getirdi. 1994 yılından, 1998 yılına kadar banka kendini toparlamaya başlamıştı. 1998´de bir darbe daha oldu. Biz 1998 yılında sermayemizi 45 trilyon liraya çıkarmıştık.
Zeytinoğlu Ailesi hakkında neler yazıldı?
Eskişehir ekonomisinde etkinliği olan başlıca sermaye grupları, Zeytinoğlu, kanatlı ve Kılıçoğlu gruplarıdır. Bunlardan Kanatlı Grubu unlu yiyecekler (özellikle bisküvi) Kılıçoğlu Grubu ise tuğla-kiremit, Zeytinoğlu Grubu ise yapı gereçleri üretimi ve makine imalat sanayii dallarında yoğunlaşmıştır.
Kanatlı ve Kılıçoğlu gruplarının sanayicilikleri Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar uzanmaktadır. Zeytinoğlu grubu ise bu alana 1960’larda girmiştir. Söz konusu üç grup içinde son yıllarda en önemli yeri Zeytinoğlu Grubu almıştır.
Kütahya’nın Tavşanlı İlçesinden gelerek Eskişehir’e yerleşen “Zeytunzadeler”, ilde büyük topraklar edinmiş, bir yandan da ticarete başlamışlardı. 1950’lerde Eskişehir bankasının yönetiminde etkin olmaya başlayan Zeytinoğlu ailesi, 1964’te tarım ve ticaretten sağladığı birikimle sanayi kuruluşu olan Entin-Endüstri Yatırımları ve Ticaret AŞ’yi kurmuş, döküm ve makine imalatına başlamıştır. Aile, 1965’te Eston’u kurarak beton direk ve yapı gereçleri üretimine geçmiştir. Eston’un ayrıca biri yine Eskişehir’de diğeri Gaziantep’te konut yapı gereçleri üreten iki fabrikası daha bulunmaktadır.
Zeytinoğlu Ailesi’nin bir başka imalat fabrikası olan ES-EN ise 1977’de işletmeye açılmıştır. Eskişehir Bankası’nda en büyük payı elinde tutan ve ticaret etkinliklerini Zeytinoğlu Ticaret ve sanayi AŞ adlı şirketle yürüten gurubun, taşımacılık dalında da bir firması vardır. 1982’de Birleşik Müteahhitlik Holding’i (BİM-HOL) satın alan Zeytinoğlu Grubu, yurt dışı müteahhitlik alanına da girmiştir.
Zeytinoğlu Ailesi 1968’de kurulan Eskişehir Sanayi Odası’nın yönetiminde de sürekli etkin olmuş, 1970’den yaşamını yitirdiği 1979 yılına kadar odanın başkanlığını Mümtaz Zeytinoğlu yapmış, daha sonra da bu görevi kardeşi Yavuz Zeytinoğlu üstlenmiştir.
1970’li yıllarda Eskişehir sanayiinin gelişmesinde ve ESO’nun etkinliklerinde başarılı bir sorumluluk taşıyan Mümtaz Zeytinoğlu, Türkiye’nin sanayileşme sorunlarında genel eğilimden ayrılan görüşleri savunmadaki mücadeleciliği ile dikkatleri üzerinde toplayan, aydın sanayici tipinin önde gelen bir temsilcisi olmuştur.
Zeytinoğlu’nun görüşlerinin belkemiğini, Türkiye’nin kalkınabilmesi için dış ekonomik güçlere olan bağımlılığının kırılması gereği oluşturmaktaydı.
Bağımsız bir ekonominin yolu ise, Ona göre, makine üreten makinelerin yerli sermaye ile ülke içinde üretilmesini gerçekleştirecek gerçek bir sanayileşmeden geçmekteydi.
Zeytinoğlu, Türkiye’nin AET’ye ortak olmasını öngören Katma Protokolü, Türkiye’nin gerçek anlamda sanayileşmesinin önünde bir engel olarak gördüğü için şiddetle eleştirmiş ve bu görüşlerinden dolayı da, “Anadolu Sermayesi”nin simgesi haline gelmişti.
Zeytinoğlu ailesine ait olan şirketler hangileridir?
1.Eston Yapı
2.Kütahya Manyezit İşletmeleri AŞ
3.Entil Endüstri Yatırımları AŞ
4.Eston Eskişehir Beton Sanayi
5.Emzet Akaryakıt Dağıtım
6.Zeytinoğlu Eğitim ve Kültür Vakfı
Eston yapı projeleri hangileridir?
Ardıçlı Evler, Eston Villa, Eston Reşitpaşa Evleri, Eston Derince Evleri, Eston Kirazlı Evleri, Çayyolu Eston, Eryaman Konutları, Eston Kandilli Evleri ve Kayışdağı Çocuk Yuvası tamamlanan projeler olup, Eston Deniz ve Eston Şehir Evleri de devam eden projeler arasındadır.