Gayrimenkulün mülkiyetine sahip olmasa da o gayrimenkul üzerinde kullanım hakkına sahip olma durumudur.
Zilyet nedir?
Bir mal üzerinde hak sahibi olan kişiye zilyet denir. Türk Dil Kurumu (TDK), kelimenin karşılığını “Sahibi kendisi olsun olmasın bir malı kullanmakta olan, elinde tutan kimse, eldeci” şeklinde vermektedir.
Zilyetlik nedir?
Medeni hukukun eşya hukuku dalında inceleme yapan kurumuna zilyetlik denir. Şöyle ki; taşınır ya da taşınmaz mal üzerindeki kişinin hakimiyetidir.
Sadece eşya üzerindeki hakimiyetin tanımı olan zilyetlik, mülkiyet hakkına bağlı olmuyor. Durumu örnek ile açıklayacak olur isek; bir ev sahibi o ev üzerinde hakimiyeti vardır ve bu durumu zilyet olarak açıklayabiliriz fakat bu evi kiraya verdiği zaman o evin zilyeti kiralayan kişi olabilir. Zilyetlik değişkenlik gösterebilir.
“Taşınmaz Mal Zilyetliğine Yapılan Tecavüzlerin Önlenmesi Hakkında Kanunun Uygulama Şekli Ve Esaslarına Dair Yönetmelik”te de “Zilyetlik ve zilyet” 10. Madde’de şöyle tanımlanır:
“Zilyetlik, taşınmaz mallardan bir yarar sağlamak üzere olanları fiilen hakimiyet altında bulundurmadır.
Zilyet, taşınmaz maldan bir yarar sağlamak üzere o taşınmaz malı fiilen hakimiyeti altında bulunduran gerçek ve tüzel kişilerdir.”
Aynı yönetmelik, “Müşterek veya iştirak halinde mülkiyetten doğan zilyetlik”i ise 13. Madde’de şöyle tanımlıyor:
“Bir taşınmaz mal üzerinde birden fazla kişilerin bir arada zilyet oldukları müşterek veya iştirak halinde mülkiyet hallerinde, yani anlaşmazlığa düşenlerin taşınmazda hissedar olmaları halinde, o taşınmazı fiilen tasarruf edenin zilyetliğinin hem diğer hissedarlara, hem de üçüncü şahıslara karşı korunması esastır. Bu gibi durumlarda "müşterek hissedarlıktan" söz edilerek 3091 sayılı Kanunun olaya uygulanmaması yoluna gidilemez.
Taşınmazın miras yoluyla birden çok mirasçıya kalması halinde de bu Kanuna göre tecavüz veya müdahalenin önlenmesi ile ilgili başvurular kabul edilir ve eylemli olarak zilyetliklerini sürdürenleri zilyetlikleri hem diğer mirasçılara hem de üçüncü şahıslara karşı korunur.
Zilyetliğin türleri neler?
1. Asli Zilyetlik - Ferdi Zilyetlik
2. Vasıtasız zilyetlik - Vasıtalı zilyetlik
3. Tek zilyetlik - Birlikte zilyetlik
4. Eşya Zilyetliği - Hak Zilyetliği
5. Emin Sıfatıyle Zilyet
6. Kendisi İçin Zilyet-Başkası İçin Zilyet
Zilyetlik türlerinin açıklaması nedir?
1. Asli Zilyetlik - Feri Zilyetlik: Zilyetliğin söz konusu taşınır ya da taşınmazsa gerçek hak sahibine “asli” fakat sınırlı, ayni haklara sahip olma durumuna ise “feri” zilyetlik denir.
Mesela; ev örneğinde ev sahibi durumunu “asli”, evin kiracısı olan kişiye ise “feri” zilyetlik durumu ile örneklendirebiliriz.
2. Vasıtasız zilyetlik - Vasıtalı zilyetlik: Mal üzerinde haklarını doğrudan kullanma durumu “vasıtasız”, dolaylı yollarda kullanma durumuna ise” vasıtalı” zilyetlik olarak açıklayabiliriz. Evin kiralanması örneği üzerinden açıklayacak olur isek evi kiraya veren hak sahibi “vasıtasız” fakat sınırlı şekilde hak sahibi olan kiracı ise “vasıtalı” zilyet durumuna örnek olabilir.
3. Tek zilyetlik - Birlikte zilyetlik: Medeni Hukunun eşya hukuku dalında tek başına zilyetlik; bir eşya üzerinde bir tek kişinin hakkının olması denirken birlikte zilyetlikte bu hakkın birden çok kişide olması olarak açıklanır. Şöyle ki; babanızın bir konutu var. Babanızın üzerine olan bu konutta babanız tek başına zilyetlik durumunda bulunur fakat babanızın vefatında bu konut, kardeşler ve anne ile paylaşılır. Dolayısıyla birden çok hak sahibi olur. Bu da birlikte zilyetliği örnekleyebilir.
4. Eşya Zilyetliği - Hak Zilyetliği: Herhangi bir eşya üzerindeki zilyetlik durumudur. Taşınır veya taşınmaz tüm eşyaları kapsar. Hak zilyetliği ise; irtifak hakları üzerinde kurulabilen ama bir eşyaya zilyetliği gerektirmemesi ve bu hakkın eylemli kullanılmasıdır.
Hak Zilyetliği için aranan şartlar nelerdir?
a.) Bu hakların eşyaya zilyet olmayı gerektirir nitelikte bir irtifak hakkı olmaması gerekir. Örn. İntifa hakkı, hak zilyetliği değildir, eşyaya zilyet olmayı gerektirir.
b.) Hak zilyetliği için bu hakların “eylemli olarak kullanılması” gerekir. Örn geçit hakkı gibi.
Emin Sıfatı ile Zilyet: Bir eşya üzerinde hakkı olan kişinin kendi rızası ile bu hakkı başka birine devretmesine denir. Mesela; sizin bir eviniz var. Satış yapmak istiyorsunuz ama bu tür işlemlerle uğraşmak istemiyorsunuz. Bir ahbabınıza vekalet ile konutun satışını yapmasını istiyorsunuz. Bu durumda vekaleti vermiş olduğunuz kişi emin sıfatiyle zilyet oluyor.
Kendisi İçin Zilyet-Başkası İçin Zilyet: Bir eşyanın gerçek hak sahibine kendisi için zilyet denilirken, gerçek hak sahibi, gerçek zilyet için o eşyayı elinden bulunduran kişiye de başkası için zilyet denir. Mesela; bir avukat müvekkilinin değerli bir eşyasını kendi kasasında saklıyor ise burada avukat başkası için zilyet oluyor.
Zilyetlik nasıl kazanılır?
Zilyetlik kazanılabilir bir durumdur. Bunu eşya hukukunda maddelere ayrılmıştır.
1. Zilyetliğin Aslen Kazanılması
2. Zilyetliğin Devren Kazanılması
3. Zilyetliğin Tesisen Kazanılması
4. Zilyetliğin Kazai Yoldan Kazanılabilirliği
Zilyetliğin kazanılma durumları nasıl gerçekleşir?
1.Zilyetliğin Aslen Kazanılması: Bir kişinin bir eşya üzerinde başka kimsenin rızası aranmadan kazanılan zilyetliğe denir. Bunlar arasında yakalanan av hayvanları, kaybolan eşyalar gibi örneklerini çoğaltabiliriz.
2.Zilyetliğin Devren Kazanılması: Zilyetliği kazanan kişi, eski zilyetin rızası ile zilyet olmuş ise bu durumu zilyetliğin devren kazanılması olarak açıklayabiliriz.
Devren kazanma durumu 2’ye ayrılmıştır.
a.)Eşyanın Teslimiyle Kazanma: Teslim yolu ile fiilen zilyet olma durumudur. Burada da 2 unsura ayrılıyor. Anlaşma yolu ile ve eşyanın teslimi ile olur. Anlaşma da iki zilyetin aralarında anlaşması ile yapılırken eşyanın tesliminde ise üç şekilde gerçekleşir.
Eşyanın tesliminde; Eşyanın aynının teslimi ile, Aracın teslimi ve Fiili hakimiyet kurma imkanının teslimi olarak üç madde şeklinde sıralanıyor.
b.)Zilyetliğin Teslimsiz Kazanılması: Karşı tarafların beyanları ile hukuki yoldan kazanılan zilyetliğe, zilyetliğin teslimsiz kazanılması denir. Bu kazanma 4’e ayrılır. (Kısa elden teslim, Hükmen teslim, Zilyetlik havalesi, Eşyayı teslim eden senetlerin teslimi)
Kısa Elden Teslim’de söz konusu olan eşyayı zaten daha öncesinde elinde bulundurma durumudur. Hükmen Teslim; kişinin zilyeti olduğu eşyayı elden çıkardıktan sonra hukuki hiçbir hakkı bulunmayınca kullanıma devam etme halidir. Mesela; evimi satıyorum fakat o evde kiracı olarak yaşıyorum. Buna hükmen teslim deniliyor. Zilyetlik Havalesi’nde ise kişinin zilyeti olduğu eşyayı sözleşme ile bir başkasına devretmesine denir.
3.Zilyetliğin Tesisen Kazanılması: Bir evi kiralayarak alan kişinin zilyetliğini anlatır.
4.Zilyetliğin Kazai Yoldan Kazanılabilirliği: Bir eşyanın eski zilyeti olan kişi dava açarak bir başkasının zilyeti durumuna geçmiş olan malını tekrar kazanarak zilyeti olması durumudur.
Zilyetlik nasıl kaybedilir?
Zilyet sahibi olan kişi gaspa uğramışsa, zilyet hakkı olan eşyayı kaybetmişse zilyetliğini kaybeder.
Zilyedin iradesiyle, zilyetliğin kaybı nedir?
Zilyet hakkı bulunan eşyayı terk etmesi, çöpe atması, devretmesi gibi durumlara zilyedin iradesiyle zilyetliğin kaybı denir. Örneğin, zilyet hakkım olan ayakkabılarımı eskidi diye çöpe atmam, bir başkası vermem bu durumu açıklar niteliktedir.
Zilyedin iradesi dışında, zilyetliğin kaybı nedir?
Zilyedin irade dışında zilyetliğini kaybetmesi gasp, hırsızlık gibi durumlarda gerçekleşir. Pazarda bulunan bir kadının zilyet hakkı bulunan çantasının bir hırsız tarafından çalınmasını zilyetin iradesi dışında zilyetliğini kaybetmesine verilebilecek örneklerden biridir.
Önerilen Bağlantılar : Anneler günü konut kampanyaları